VOV4.K’ho- Kuang bàng cau jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau là dùl bơnah kuơmàng bơh kuang bàng Quốc hội Việt Nam dê bơh ală tơngai lơh broă. Mùl màl, lơh broă Quốc hội tơngai lài pà gŏ, kuang bàng Quốc hội là làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau neh geh ală tă pơgồp kuơmàng tàm broă bơ̆t bơtàu mờ lam lơh jăt niam ală broă dong kờl jơi bơtiàn bơh Đảng mờ Dà lơgar dê.

Tàm lơgar he, kuang bàng Quốc hội là cau geh làng bol să tờm tơn pồ geh, là cau ala măt ai bồ tơngoh mờ bơta kơ̆p kờñ bơh làng bol dê, ala măt làng bol lơh jăt gơnăp gơnoar Dà lơgar tàm Quốc hội. Tàm dơ̆ tĕ khà Kuang bàng Quốc hội khoá XV mờ Kuang bàng Hội đồng Nhân dân ală kấp pa do, tơnơ̆ tŭ ala măt ai rlau 1 rbô 100 nă cau tĕ khà in, ồng A Huy là cau tĕ khà (kòn cau Bahnar) ơm tàm ƀòn Kon Hra Chót, sơnah ƀòn Thống Nhất, ƀòn dờng Kon Tum, càr Kon Tum đùh pang sră pồ bơh sơnrờp, đơs: Añ là cau kra ƀòn ơm tàm thôn Kon Hra Chót. Ƀòn bol añ dê chờ hờp sac rwah ală cau Quốc hội, Hội đồng tơl bơta pràn. Dilah cau lơi mờ geh pồ gơkờn Hội đồng, Quốc hội kung kơ̆p kờñ lơh bè lơi dong kờl bal ai làng bol in.

Ai ồng Cil Yŭ Ha Giảng, cau K’ho ơm tàm ƀòn Liêng Bông, xã Dà Nhim, kơnhoàl Lạc Dương, càr Lâm Đồng den dòn kơnờm ngan là, ală cau geh pồ gơkờn kuang bàng Quốc hội mờ Hội đồng Nhân dân ală kấp tơngai lơh broă do geh ala măt geh bơta bồ tơngoh mờ bơta kơ̆p kờñ bơh làng bol dê. Ồng Cil Yŭ Ha Giảng, đơs: Làng bol chờ hờp chờ hờñ ngan nàng lòt tĕ khà pồ kuang bàng Quốc hội mờ Hội đồng Nhân dân ală kấp. Gơwèt mờ làng bol bol añ den broă sac rwah ală cau geh bồ tơngoh jak, geh nùs nhơm niam nàng đơng lam dà lơgar.

Gơnoar kuơmàng ngan rlau jơh bơh kuang bàng Quốc hội dê là tus bal cribơyai mờ lơh nền ală broă kuơmàng bơh dà lơgar dê gơwèt kơnòl, gơnoar bơh Quốc hội dê tàm ală dơ̆ pơrjum Quốc hội. Kuang bàng Quốc hội geh gơnoar tus bal cribơyai, tàm pơndang halà tus bal tàm ală broă cih tàm broă lơh dơ̆ pơrjum dê halà ală broă geh ai nàng cribơyai tàm dơ̆ pơrjum bal bơh Quốc hội dê, tàm ală dơ̆ pơrjum mpồl dờng, mpồl dềt halà ală mpồl ndai bơh Quốc hội dê mờ ală kuang bàng Quốc hội là cau tàm mpồl.

Việt Nam là dà lơgar geh 54 jơi bơtiàn ơm kis bal. Tàm ală tŭ tơngai đơng lam kăc màng, broă jơi bơtiàn mờ broă lơh jơi bơtiàn sùm geh Đảng mờ dà lơgar sền gròi ngan bal mờ gùng dà broă lơh ờ tŭ lơi tam gơl là lơh jăt tam klăc bal, ring bal, tàm dong kờl bal mờ gơ̆p đah ală jơi bơtiàn. Gơnoar ring bal đah ală jơi bơtiàn geh tơngŏ tàm uă gah: bè lơh sa, bè niam chài, bè mpồl bơtiàn mờ bè chính trị...Gơnoar ring bal bè chính trị geh tơngŏ loh ngan rlau jơh tàm broă ring bal lơh jăt làng bol lơh tờm ala măt mờ làng bol lơh tờm tơn. Mùl màl pà gŏ, kuang bàng jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau tus bal ală tơngai lơh broă bơh Quốc hội dê ngai sơlơ gơguh. Quốc hội khoá II (bơh nam 1960- 1964), kuang bàng jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau geh 16,5%. Quốc hội khoá X (bơh nam 1997- 2002) kuang bàng là jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau geh 17,3%.

Tơngai lơh kơnòl broă Quốc hội khoá XIV, khà kuang bàng Quốc hội là cau jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau là 17,3%, ndrờm mờ 86 nă cau. Ală kuang bàng do neh ngui niam jơnau đơs he dê, tơngŏ loh bơta jơh nùs jơh tồr, geh kơnòl, tus bal jơh nùs ngan tàm ală broă lơh kơrnoat boh lam, gròi sền mờ lơh nền ală broă kuơmàng bơh dà lơgar dê. Mờ pơgồp bơnah tàm dùl tàm ală tềl kah tàm tơngai lơh broă Quốc hội khoá XIV là ring bal 2 Kơrnoat kuơmàng bè bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau mờ tiah kơh bơnơm. Do là ală bơta lơh nền gơcèng bơta kah yau bơh Quốc hội dê bal mờ dơ̆ sơnrờp Quốc hội geh 2 kơrnoat is bè gah broă jơi bơtiàn.

Pal sền ngăc là Kơrnoat sồ 88 pơlam gùng dà jơnau kờñ tus nam 2030 là priă lơh geh kờp bal bơh cau jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau dê ndrờm mờ nggùl khà kờp bal bơh jơh gùt lơgar dê; tơrmù hìu bơnhă rƀah gơmù hơđơm 10%. Sền bal ờ gam ală xã, thôn kal ke uă ir; 70% khà xã tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau geh tơl khà ƀòn lơgar pa.

Tàm pơrjum, cau tĕ khà gùt lơgar chờ hờp tŭ gŏ pang rùp bal jơh ală bơta bè broă lơh sa- mpồl bơtiàn tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau mờ tiah kơh bơnơm, halà broă lơh Adat mờ cribơyai ală broă kuơmàng ndai...neh geh uă Kuang bàng Quốc hội là cau jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau mblàng, cribơyai dùl bă dipal mờ gơtùi dờp ngan. Digơlan uă cau neh geh tŭ kơno đơs tus ală tàm pơndang “duh hồl ngan” bơh kuang bàng Quốc hội là mò Ksor H’Bơ Khắp dê, mò là cau Jrai gơrềng tus bơtàu tơnguh brê mờ ală rơndăp broă lơh hìu măy pờ tơlik ồs đèng tàm tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau mờ tiah kơh bơnơm tàm pơrjum dơ̆ 10, Quốc hội khoá XIV. Bulah tơngume cribơyai, lùp bơh kuang bàng dê kung gam geh uă jơnau đơs krơi is, mơya bơta kơ̆ nùs mờ geh kơnòl mờ cau tĕ khà neh geh cih dờp.

Kuang bàng Quốc hội khoá XIV Quàng Văn Hương, mpồl kuang bàng càr Sơn La đơs nền, nàng Quốc hội khoá XV pơn jăt tai tàm pơdờn mờ ngui niam ală cồng nha, broă neh lơh geh, ngan là tàm broă bơ̆t bơtàu mờ lam lơh jăt broă lơh jơi bơtiàn gơ sồr pal tơnguh rlau tai bơta jak chài ală kuang bàng Quốc hội, pồ sac rwah geh ală kuang bàng pơnrơ ngan mŭt tàm Quốc hội. Kuơmàng nàng ngui niam jơnau đơs bơh kuang bàng dê là cau jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau tàm pơrjum Quốc hội, broă lài ngan pal sơlơ tơnguh tai jơh bal bè khà bal mờ bơta jak. Ồng Quàng Văn Hương, Mpồl Kuang bàng Quốc hội khoá XIV càr Sơn La dê, geh jơnau đơs: Dilah sac rwah geh cau jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau halà kuang bàng kis tàm tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau mŭt lơh broă tàm Quốc hội den hơ̆ ngan là ală cau đơs geh jơnau đơs bơh làng bol dê, yal wơl jơnau kơlôi sơnơng, bơta kơ̆p kờñ bơh làng bol dê mờ anih lơh broă Quốc hội.

Jăt mat ngan ngồn ală cau tơlik măt tĕ khà kuang bàng Quốc hội khoá XV, tàm kờp jơh 868 nă cau tơlik măt tĕ khà den geh 185 nă cau là cau jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau, geh 21,31%. Broă tơnguh khà rơndăp tăp sèng kuang bàng Quốc hội là cau jơi bơtiàn kòn cau bơh 17,3% (khoá XIV) gơguh tus 18% (khoá XV) là jơnau kờñ gơtùi lơh geh.

Jăt VOV4- Cau mblàng Lơ Mu K’Yến