VOV4.K’ho – Càl khồm bồ nam pa gam tus jơh tàm ală ù tiah [òn lơgar dà lơgar dê. Làm gùt ală [òn lơgar Tây Nguyên, tàm trồ tơngai àng gơklo\ gơ crà ngan, săp ntas dròng cing mồng nggồr nggàc gơ hòi gơ jà, hìu bơnhă bơtòm tơrgùm mat bal. Ală ngai bồ nam pa 2017, làng bol kòn cau Sơdàng, tàm [òn Kon Hring, xã Ea Hđing, kơnhoàl Cư Mgar, càr Daklak chờ hờp duh hồl bơyai lơh dơ\ lơh chờ `ô lir bông, răc dan phan tam kis dờng niam, nam pa chờ hờp lơngăp lơngai.

Tàm bơrlu\ bal mờ săp ntas dròng cing mồng nggồr mờ duh hồl ngan, làng bol [òn Kon Hring mờ năc kuơ bơh [òn rềp [òn ngài duh hồl ngan tam ya jơnau tam ya dơ\ lơh chờ `ô lir bông dà sơdang là lơh yàng Jô Ju.

Ală làng bol `ô sa bal

Tềng đap chi gơnơng jơnhoa ngan lơh tềng gùl [làng hìu bơyai tơr`a [òn, mờ bềng tơl ală phan ơn pơdơng ờs mờng, tàm hơ\ geh drăp tơrnờm, gơl sur, puăc ală bơta…

Nhơl tàp ding klông pút

ồng A Sơn là cau kra [òn lơh yàng dờng màng ngan: “Ơ yàng bơnơm, ơ yàng dà, ơ yàng ù, yàng brê, yàng chi! Ngai do, [òn lơgar bol a` geh dơ\ bơyai lơh chờ sa chờ hờp piang kòi pa, dan ală yàng rê tus bal tàm do iat kơno jơnau răc dan bol a` dê. Nam pa nam do, dan ală yàng ai lơngai lơngò ai làng bol [òn lơgar in jơh ală bơta ndrờm niam lơm, mờ lơngăp lơngai. Dan mờ yàng ai jơh tơl nă cau tàm [òn in să jan geh pràn kơldang sùm; jơh ală hìu bơnhă tam klac bal, tàm kờn gơboh, dong kờl bal; oh kòn, kòn sau, sau se mhar dờng, dờn bơr mè bèp, bơsram gơ gơs cau jak nàng tơnơ\ do lơh broă kuơ dong să tờm, mờ [òn lơgar in; kơ\p kờn jơh tơl nă cau, jơh ală hìu bơnhă lơh sa sơlơ bơtàu tơnguh, geh rài kis hờm ram, mờ chờ hờp”.

Jơnau răc dan lơh yàng duh khuai bơh cau kra [òn dê geh uă dơ\ geh pơgồp bal niam ngan mờ ală jơnau dròng cing mờ jơnau tam ya bơh ală klau pơnu, ùr ơruh dê. Dơ\ lơh yàng kuơmàng mơya rềp mềl ngan mờ rài kis; khin cha jak chài ngan mơya kung lơbơn lơmư bơne\ bơnài ngan sơl.

~ô tơrnờm bal

Tơnơ\ dơ\ lơh yàng ngan ngồn, jơh ală làng bol [òn Kon Hring mờ năc lòt nhơl ơm chờ hờp bal kềng drăp tơrnờm, `ô mờ sa bal ală phan sa bơkah ờs mờng bơh yau mờ kờn ngan tàm rài kis chài rơgơi is Tây Nguyên dê. Lơh ală jơnau niam bơne\ ngan, ală klau pơnu tơngo\ bơta pràn, nùs khin cha jak chài bơh he dê tềng đap ală cau iơh.

Geh ờ uă ùr ơruh, klao pơnu tamya bal

Ală ùr ơruh den bơne\ bơnài ngan tam ya ală jơnau tam ya ờs mờng bơh yau, pràn kơldang, ngac ngar sơrbăc mhar tàm tơl jơnau tam ya…Ală cau chài dờng sơnam den đơs ală jơnau đơs pơnđick, tam pla niam ngan, pe\ đờng klong put, đờng ting ninh…lơh gơkờn ngan nùs tồr cau iat cau sền dê. Gơ wèt mờ kơnòm dềt, ală jơnau nhơl ờs mờng bơh yau duh hồl bềng ngan jơnau `o\ nhơl chờ hờp gơboh gơbài..

Tamya mờ sơngơr

Tàm rài kis dơ\ lơh chờ, ồng A Nit, Kuang atbồ [òn Kon Hring đơs, dơ\ lơh chờ `ô lir bông halà sa piang kòi pa là tu\ nàng jơh tơl nă cau tìp mat nhơl `ô sa chờ hờp bal tơnơ\ kàl lơh sa. Dơ\ lơh chờ nam do geh wil tơl rlau, dilah bè nam pa do, trồ prang ờ lơh aniai phan tam, lơh cồng nha tơnhàu ờ geh.

Geh gal làng bol tus bal nhơl chờ

Ồng A Nit, pà gi\t: tài bơh trồ tiah lơh aniai den tàng dơ\ lơh chờ nam do ờ `ô sa dờng bè ală nam lài.“Nam pa do, trồ tơngai prang dờng jo\ jòng, den tàng kàl tơnhàu ờ geh uă, geh tu\ là geh hìu ờ geh tơnhàu geh dùl gar kòi lơi, kơphê kung gơmù sơl cồng nha uă ngan, mìng ndrờm mờ 2/3 pơndrờm mờ nam lài. Den tàng bè hơ\ mờ bơh sơn rờp làng bol mong ờ lơh dơ\ lơh chờ `ô lir bông nam do. Mơya, gơnoar atbồ tiah xã jà bol a` pơn jat tai sền gàr bơta chài rơgơi is kòn cau dê, ờ go\ di lời ờ lơh. Den tàng lơh dềt gời lơm, mìng là geh lơh sùm pah nam là di. Mờ tìp mat mờ cau te\ khà kơnă kơnhoàl, ală kuang bàng kung sồr pal sền gàr wơl bơhiàn chài rơgơi is kòn cau bơh mò pàng dê lời wơl, pal lơh ngan bơyai lơh, nam do kal ke den he lơh dềt, nam tơnơ\ do dilah lơh sa geh uă den geh lơh dờng rlau”.

Ală cau tamya bal

Sơnđan là sa dùl êt rlau pơndrờm mờ ală nam lài, mơya dơ\ lơh chờ `ô lir bông nam do, làng bol kung neh rơcang 60 drăp tơrnờm, mờr 2 tạ puăc sur, ờ hềt kờp ală phan bơna ờs mờng tàm brê, tàm sre, tàm mìr, bè puăc đe, puăc ki\t, [ang sràt…bơh ală ơruh pơnu chài ngan dê jòi geh. Phan bơna gơtùi tềm pềr geh, mơya bơta chài rơgơi đơs crih tam ya ờs mờng bơh yau sơlơ pal geh sền gàr.

Geh ờ uă phan pơdơng yàng

Cau chài A Kiên, cau atbồ mpồl cing mồng [òn Kon Hring, pà gi\t: “Nàng broă lơh geh cồng nha, bol a` neh tàp lài bơh 1 poh do. Bè ngai òr, bol a` tàp bơh 1 jiơ mho. A` gơlơh sền go\ dơ\ lơh chờ `ô lir bông nam do geh rơcang nền nòn rlau mờ ală nam, là he pal lơh ală jơnau niam rlau nàng nam pa geh uă jơnau niam bơne\ rlau”.

Nhơl tamya bal

Mờ bơh uă nam do, dơ\ lơh chờ `ô lir bông ờ gam là jơnau ir bơh cau Sơdàng dê tai mờ neh gơ gơs là dơ\ lơh chờ bal bơh jơh ală làng bol [òn Kon Hring dê, geh bal cau Yoan kung bè kòn cau ndai. Mò Nguyễn Thị Đào là cau să tờm tus bal tru\ gơm ală phan sa, pà gi\t: “ Tu\ do ơm kis tàm tiah lơi den pal lơh quèng mờ tiah hơ\, sa plai chi lơi den pal tam tờm chi hơ\, he kis tàm tiah lơi den he pal jat bơhiàn tàm tiah hơ\ dê. {òn lơgar do ờ go\ di là bơh mìng is dùl nă cau lơi dê ờ, là ờ tam cah is cau yoan halà cau kòn cau, cau jat yàng halà cau ờ jat yàng, ndrờm lơh bal dơ\ lơh chờ do”.

Dơ\ lơh chờ bơhiàn `ô lir bông bơh làng bol [òn Kon Hring dê geh lơh tàm bồ nam pa mờ neh geh lơh sùm bơh nam 1994 tus tu\ do.

Đơs crih tamya bal

Dơ\ lơh chờ ngai sơlơ geh uă làng bol ală kòn cau bơh [òn ndai mờ năc lòt nhơl tus nhơl chờ hờp bal, tài bơh bơta pơrya niam bơne\ ngan: tam klac bal làng bol [òn lơgar, răc dan ai nam pa in să ian pràn kơldang, lơh sa phan tam geh tơnhàu uă, [òn lơgar hờm ram. Ồng A Chá, Bí thư đảng [òn Kon Hring, xã Ea Hđing, kơnhoàl Cư Mgar, càr Daklak, pà gi\t: “Tơnơ\ tu\ jơh tơnhàu phan tam den làng bol tơrgùm să bal cribơyai, hơ\ sồng [e\ tơrnờm, tru\ gơm biăp piang, lơh phan sa mờ jà làng bol tàm [òn tus duh khuai lơh yàng, là ưn ngài yàng neh ai lơngai he in lơh sa geh tơnhàu mờ làng bol geh să jan pràn kơldang nàng lơh sa. Tơnơ\ hơ\ kung là răc dan mờ ală yàng ai nam pa in lơh sa bơtàu tơnguh uă rlau, phan tam geh tơnhàu uă rlau, mờ ai làng bol [òn lơgar in mờ oh kòn kòn sau să jan sùm pràn kơldang”.

Tàm rài kis bồ nam pa neh tus tàm làm ù làm tiah, săp ntas dròng cing mồng duh hồl nggồr ngan lơh hô hơng nùs cau dê, làng bol [òn Kon Hring mu\t tàm dơ\ lơh chờ, bềng bơta tam klac bal, bơ\t bơtàu [òn lơgar ngai sơlơ pas sơm niam bơne\.

Cau cih mờ yal tơng^t - Lơ Mu K’ Yến