VOV4.K’ho - Dơ\ cri bơyai bơh cau ai tơng^t jơnau đơs do mờ bác sĩ Hoàng Ngọc Thành, kuang jăt jơng atbồ gah sơm kòp kòn dềt, hìu sơnơm càr Gia Lai bè ală broă tàm phan sa tơl bơkah pal kah ai kòn se in tu\ pa bơsram sa.

- Ơ bác sĩ, tu\ lơi hơ\ sồng kòn se geh bơsram sa kờ` bơtơl phan bơdìh mờ dà toh mè? Nđan lah bè hơ\?

Tu\ kòn se deh, pô dà toh mè lơm mờ tam gơl bơh 1 tơngai bơsram sa den tơngai bơsram sa niam ngan là nhai dơ\ 6 rơlao hờ đang. Tài tu\ nhai dơ\ 6 den ală bơta tơrdih phan sa tàm să neh gơs niam. Bơh dà diao, ală dà bơh tàm să, dà tàm pròc neh tơrdih geh phan sa… den tàng, nhai dơ\ 6 rơlao hờ đang là tu\ niam ngan ai kòn se in bơsram sa.

 - Tàm tơngai ai kòn se in bơsram sa, cau mè pal lơh jăt ală kơrnoăt bè phan sa bơkah bè lơi ai kòn se in kờ` tơl kòn se dờng pràn niam ơ bác sĩ?

Phan sa bơkah kòn se in bơsram sa geh ai mờ 1 bă phan sa. Tàm hơ\ geh dà toh mè gam là phan tòm ngan ơm tàm gùl. Tơnơ\ mờ hơ\ là 4 mpồl phan sa geh: Gluxit, hơ\ là [òk, protit, hơ\ là mpồl đạm geh bơh biăp ha là poăc, mpồl dơ\ 3 tai là lipit, hơ\ là dà tơngi (Dan yal lài tàm do là ngui dà tơngi phan tam niam rơlao mờ dà tơngi phan ròng), dơ\ 4 tai là chất khoáng mờ vitamin. Chất khoáng mờ vitamin geh là canxi, photpho, ală vitamin mpồl A, B, C, E…

Kơrnoăt sa mờ ờ uă, lam lài ngan gam ngui dà toh mè là tòm ngan, ai phan sa bơh ờ uă tus uă. Phan sa rơwah lài ngan là phan sa [òk lơngồt, hơ\ sồng tam gơl phan sa geh uă rơhời, hơ\ sồng tơnơ\ mờ hơ\ ai phan sa [ă di mơ, phan sa [ă den lài ngan là phan geh đạm poăc phan sa tàm ù gờl lài, tơnơ\ mờ hơ\ tam gơl tus đạm phan tàm dà.

Kờ` pleh mờ broă phan sa lơh kòn se in ală kòp bè tàm gùng tơrdih phan sa, den tu\ tru\ phan sa gơs he ai kòn se in sa mơ, lời jo\ gơtìp [ơ\, gơtìp khuẩn mu\t.

- Tàm uă tiah [òn lơgar tu\ do, tài ờ geh ai kòn pô mìng dà toh mè lơm 6 nhai sơnrờp, geh uă cau mè ai kòn bơsram sa tu\ rơ\p 4, 5 nhai. Bơta do geh lơh bè lơi tus mờ gùng tơrdih phan sa ơ bác sĩ?

Tàm tiah [òn lơgar, geh uă tu\ kòn se sa bơh gờ`, bơh rơ\p 4, 5 nhai den bơta do gơtùi đơs là ờ geh bơta lơi. Mơya geh ală hìu nhă, kòn se mìng rơ\p 2, 3 nhai neh ai sa, bơta do lơh ờ di mờ bơta niam khoa học dê, ờ di mờ broă dờng pràn să jan kòn se dê. Tài nhai dơ\ 4 rơlao hờ đang, gùng tơrdih phan sa kòn se mìng rơ\p pràn, tus nhai dơ\ 6 den hơ\ sồng gơs pràn ngan ngan. Di lah ai sa lài mờ 4 nhai, den gùng tơrdih phan sa kòn se ờ geh phan kờ` tơrdih phan [òk mờ ală bơta phan ndai, lơh phan sa ờ gơmu\t tàm să, lơh gơl^k ờ niam phan tơrdih phan sa mờ pròc, lơh kòn dềt gơtìp jê ndul gơjroh, [uơn gơtìp sồt mồr. Den tàng, ai kòn se in bơsram sa niam ngan là bơh 6 nhai rơlao hờ đang, mờ tơngai niam bal mờ broă sền gàr kòn se gơtìp kal ke den gơtùi dờp tàm khà là bơh nhai dơ\ 4 rơlao hờ đang.

Tu\ ai kòn se bơsram sa di pal mờ di sơnam kòn se den ală bơta phan geh gơmu\t tàm să kòn se niam, geh rơwah mờ gơmu\t dong kờl să jan kòn se pràn kơl dang, broă tơnguh pràn dờng să jan kòn se dê ờ hoan gơtìp kòp tê jê să. Di lah ai kòn se in bơsram sa gờ` ir, lơh kòn dềt ờ pràn, rơgai mờ lơh gơtìp ờ uă bơta kòp ndai mờ lơh tus bơta pràn sơndră mờ kòp kòn se gơmù, lơh să jan kòn se ờ dờng pràn, geh tu\ kòn se gam gơtìp kòp jroă, geh tu\ lơh chơ\t jê.

- Tu\ kòn se tus tàm sơnam bơsram sa, geh ờ uă cau mè tơdih [òk phe, tru\ gơs [òk ai kòn se in sa. Broă lơh bè do di pal lah ờ mờ broă bơsram sa kòn se dê pal geh lơh bè lơi ơ bác sĩ?

Broă ai phe tơrdih [òk ai kòn se in sa là broă lơh mìng sơnrờp ngan, mờ geh ngui tàm 1 nhai sơnrờp mơ, hơ\ sồng tơnơ\ mờ hơ\, kòn se geh sa ală [òk [ă. Bơdìh mờ broă tơrdih [òk phe ha là pòr lề, pal geh tai ală phan ndai bè đạm poăc phan ròng. Đạm poăc phan ròng tàm ù gờl ai kòn se in sa lài, hơ\ là poăc sur, poăc iar,… Pơn jăt tai là [òk poăc phan ròng tàm dà bè ka, tơnơ\ mờ hơ\ ai kòn se in sa kati, tàm.

- Dan bác sĩ pà g^t, tu\ ai kòn se in bơsram sa, ală phan lơi geh sền là kuơ màng ngan tus mờ kòn se?

Lài ngan là Proti, hơ\ là đạm, geh dong kờl lơh să jan kòn se niam, lơh să jan kòn se dờng pràn kơl dang, ală bơta tàm să, lơh sa jan kòn se mhar dờng. Mpồl lipit là mpồl ai bơto bơta pràn kòn se in, pơgồp bal tàm broă lơh gơs ală bơta tàm tơngoh, pờm mas, Gluxit là mpồl [òk, ai bơta pràn tus mờ să jan lơh broă. Vi chất mờ ală vitamin. Tàm vi chất den geh canxi, photpho. Canxi den geh gơnoar lơh niam sề, photpho geh gơnoar lơh pràn sề mờ ntìng kòn se in. Mờ ală mpồl vitamin geh dong kờl tam gơl tế bào. Mpồl vitamin A geh dong kờl tơnguh niam măt kòn se in. Mpồl vitamin C, geh dong kờl tơnguh pơgồp bal ală tế bào, tơnguh bơta kơl jăp ală gùng mhàm. Mpồl vitamin B geh dong kờl tam gơl tế bào, mpồl vitamin E geh pơgồp bal tàm broă tam gơl tế bào tàm pờm mas.

- Ală vitamin mờ khoáng chất geh kuơ màng ngan tus mờ broă dờng pràn kòn sa dê. Bè hơ\, ală vitamin do geh uă tàm ală phan sa lơi ơ bác sĩ?

Ală vitamin mờ khoáng chất geh uă tàm ală klung klờm phan ròng bè klờm, leh, poăc tàm tiah ơră. Bơdìh hơ\ tai, tàm ală phan sa bè biăp, plai, kơnuh geh uă khoáng chất mờ vitamin. Biăp tơlir geh uă vitamin bè A, C. Ală biăp sa rơm^t, pơrhê geh uă vitamin A bè gấc, blơn su\t, cà rốt,… broă bơtơl ală phan sa geh bơh biăp tơlir geh ai vitamin kòn dềt in uă ngan.

- Dan ưn ngài bác sĩ!