VOV4.K’ho - “Ròng puăc bơkah, tam biăp kloh” gam là broă lơh geh sền dờng màng ngan tàm gi\t nđờ rhiang anih lơh gơlik, kă bro, mờ tru\ gơm phan sa tàm ù tiah kơnhoàl Tuy Đức, càr Daknông dê. Làng bol lơh gơlik mờ kă bro phan sa kờn lơh geh priă cồng, mơya ờ go\ di tài bè hơ\ mờ ngui ală phan kơryan ờ ai ngui tàm broă tam phan, ròng phan kờn lơh geh cồng nha jơnhoa ngan rlau jơh. Do là cồng nha bơh sơnrờp bơh broă lơh lam sồr, mblàng yal, jơh tơl nă cau tàm sơmbăt tê bal tài ờdo ờdă phan sa mờ tài pràn kơldang să jan làng bol [òn lơgar.

Nam 2013, ồng Ngô Hồng Thanh, kis tàm [òn 3, ntum Quảng Tâm, kơnhoàl Tuy Đức, càr Daknông bơcri mờr 400 tơlak priă bơ\t bơtàu anih ròng uă sur puăc. Geh ală anih lơh broă geh gơrềng bơto pơlam mờ sùm lùp bơsram is bơta mờng chài, ồng Thanh mu\t lơh broă lơh anih ròng uă phan sàng kloh ờ [ơ\ [ơl, ờ ngui phan kơryan ờ ai ngui tàm broă ròng phan, lơh jat di ală jơnau pal jat bè kloh niam tiah ơm kis. Tu\ do, pah nhai, anih ròng sur bơh ồng Ngô Hồng Thanh dê tăc mờr 100 nơm sur puăc, kờp jơh priă tă ròng, ồng lơh geh priă cồng rlau 80 tơlak pah nhai. Ồng Ngô Hồng Thanh, đơs tờm do là anih ròng sur bơkah ờ [ơ\ [ơl tăc mờ drà kă bro, tài bơh dơ\ lòt sền ờs mờng pah dơ\ kung bè nisơna bơh anih lơh broă geh gơrềng dê, ờ go\ dơ\ lơi geh broă lơh tìs ngui ală phan kơryan ờ ai ngui tàm broă ròng phan. Ồng Ngô Hồng Thanh, đơs:“Tơn siam mìng lơ\ pơnai bơh Con Cò dê lơm gời, mờ ờ go\ blơi lơ\ ờ gi\t loh anih lơh ờ halà klài bơrlu\ is, den tàng broă ròng phan bơh hìu bơnhă dê kung geh lơh jat niam ală jơnau sồr sơl. Hơ\ sồng jơh ală bơta sơnơm ngui den geh tàm sră cih mat sơnơm geh ai gơnoar ngui. Bè sơnơm den rơcang sơndră uă ngan bơta kòp, den tàng ờ gơtùi lơh sră pơrgon jơh bal dùl dơ\ ờ mờ tu\ lơi geh tềl tơngo\ gơbàn kòp den hơ\ sồng lơh sră pơrgon blơi sơnơm is…”.

Kung tàm ntum Quảng Tân, kơnhoàl Tuy Đức, càr Daknông dê, Hìu bơsram ơruh pơnu, gơ wèt Mpồl ơruh pơnu lam lài [òn dờng Hồ Chí Minh dê bal mờ mờr 700 nă kuang bàng, cau bơsram kung lơh gơs sươn dờng tam biăp, mờ ròng sur uă ngan. Ồng Võ Văn Lượng kuang jat jơng atbồ Hìu bơsram ơruh pơnu, gơ wèt Mpồl ơruh pơnu lam lài [òn dờng Hồ Chí Minh tàm kơnhoàl Tuy Đức, càr Daknông pà gi\t: Broă ròng tam phan tai lài ngan là nàng ngui sa tàm rài kis bơh kuang bàng mờ cau bơsram dê, tơnơ\ hơ\ den hơ\ sồng tăc tàm drà. Tàm tu\ tam biăp, ròng phan, hìu bơsram tu\ lơi kung sền dờng màng lơm bơta bơkah mờ sàng kloh ờ [ơ\ [ơl. “Lơh sa ròng phan kung bè tam biăp sa den hìu bơsram sền dờng màng ngan bơta phan sa bơkah ờ [ơ\ [ơl. Tàm tu\ ròng sur kung bè tam biăp den ờ go\ tu\ lơi ngui ală phan kơryan ờ ai ngui halà ală phan tàm sră cih mat ờ geh ai ngui, nàng lơh bè lơi kờn lơh geh phan sa bơkah ờ [ơ\ [ơl mờ kờn sền gàr niam pràn kơldang să jan ai jơh tơl nă cau in”.

Tàm ntum Dak Ngo, tiah tờm kơnhoàl Tuy Đức dê, ală nam rềp ndo, neh crơng gơs [òn tam biăp kloh ờ [ơ\ [ơl Quảng Tiến geh ù tiah tam ơnàng mờr 300 lồ bal mờ rlau 400 hìu làng bol lơh broă sa lơh bal. Ờ mìng tăc mờ làng bol tàm tiah do in lơm, mờ biăp bơkah Tuy Đức neh geh dùl bơnah uă ngan geh tăc tàm drà Gia Nghĩa halà [òn dờng Hồ Chí Minh. Biăp Tuy Đức geh làng bol tam, sơngka sền gàr jat ngui bơta jak chài niam mơya lơh geh bơta ờdo ờdă. Mò Bùi Thị Mận, cau tờm sươn biăp geh sền là dờng ngan rlau jơh tàm ntum Dak Ngo, kơnhoàl Tuy Đức, càr Daknông, đơs: “Hìu bơnhă gam tam biăp uă ngan, tài bơh trồ prang den tàng broă lơh sa kal ke ngan, mơya hìu bơnhă kung neh lơh ngan tuh dà, ơn phơng sơngka sền gàr sươn biăp niam. Biăp uă ngan là ngui sa tàm hìu bơnhă mờ làng bol den tàng lơh ngan ờ huan ngui sơnơm sền gàr phan tam, kờn sền gàr niam pràn kơldang să jan cau ngui sa in”.

Kơnhoàl Tuy Đức geh mờr 200 anih lơh sa dờng, cau lơh sươn lơh sa kă bro mờ 2 anih tru\ gơm lơh gơlik phan sa. Ală dơ\ lòt sền mìng is gah lơh broă do tàm tơngai rềp ndo, tàm ù tiah kơnhoàl Tuy Đức ờ geh anih lơh sa lơi lơh tìs ală jơnau sồr bè kloh niam ờdo ờdă phan sa. Jat ồng Huỳnh Minh Đức kuang atbồ Cơldu\ lơh sơnơm kơnhoàl Tuy Đức, càr Daknông, jơnau kuơmàng rlau là lơh ngan bơ\t bơtàu gơs mat kă bro phan sa kloh bơh tiah do dê. Tơnơ\ bùm lo Tuy Đức, digơlan tơngai tus do cau ngui sa geh gi\t tus “biăp kloh Tuy Đức”, halà “puăc sur Tuy Đức”…Jơnau do pal geh lơh dùl ròt bal mờ kuơmàng ngan rlau jơh là tam gơl geh jơnau gi\t wa\ bơh cau lơh sa dê: “Kơnòl broă tàm Nhai lơh broă kung bè jơh gùt nam dê là dùl tu\ bal, mblàng yal ndai mờ mu\t lơh ală broă lơh ndang. Tam gơl ai cau lơh sa kă bro in là bơh jơnau gi\t wa\ tus dì broă lơh, mờ ờ go\ di là pal ai broă lùp sền lòt sền lơh glài nàng lơh bơta kơryan pơhìn là kal ke ngan…”.

Cau cih mờ yal tơngi\t- Lơ Mu K’ Yến.