VOV4.K’ho-Lài do neh geh tu\ là phan sa mìng lời ai cau pas sơm mờ cau kuang bàng tàm rài yau, tu\ do, phan sa “Vêch” bơh cau Rơđê dê tàm Dak Lak neh gơlơh mờng quèng ngan tàm dơ\ sa bơh làng bol dê. Kuơmàng, phan sa do neh geh khà dùl tàm dơ\ Pơrlòng phan sa Ù tiah đah jum dà lơgar nam 2018 mờ gam geh dan tơmu\t tàm sră cih mat 100 phan sa bơkah pơnrơ is ngan bơh Việt Nam dê. Bơta lơi lơh gơlik gơs bơta bơkah pơnrơ is ngan bơh phan sa do dê taih?

"Vêch” jat dà Rơđê là bơnah sơnrờp pròc nse geh tiah sơnđan là pròc kòn bơh phan puan jơng sa nhơ\t dê. Tàm gơl pròc hơ\ geh bal pròt nse mờ nhơ\t pal gơ lòt gan klung bơh phan puan jơng dê. Gơ wèt mờ cau Rơđê, vêch bơh ală phan puan jơng sa nhơ\t dê, bè rơpài, be, il, jùn ting ku\p geh tàm brê, halà rơpu kơnrồ ròng tơngklàs lềng tàm brê, sùm geh kờ` ngan rlau jơh tài bơh gơ mìng sa nhơ\t mờ sa nha chi brê lơm den tàng pròc gơ kloh ngan.

Ală phan nàng tru\ gơm gơs phan sa Vêch

Ồng Y Thim Byă, ơm tàm [òn Ea Bông, xã Cư Êbur, [òn dờng Buôn Ma Thuột, càr Dak Lak pà gi\t, rài yau phan sa Vêch geh sền là phan sa bơh cau kuang cau pas kòn cau Rơđê dê, tài bơh ndrờm bè mìng geh ală hìu lơi pas sơm den hơ\ sồng sa rơpu, sa kơnrồ nàng sa chờ hờp halà yờ sa làng bol [òn lơgar, jơi nòi in. Tu\ hơ\, khi sùm ai vêch nàng gơm gơs phan sa lời is ai ală cau geh bơngă tàm hìu bơnhă halà ală cau kuơmàng tàm dơ\ lơh yàng duh khuai.

Vêch là phan sa bơh hìu cau pas dê. Tàm ală tu\ kơnrồ sa nhơ\t geh sac rwah ală nhơ\t lơi bơkah nàng sa tơnơ\ hơ\ lơh lề tàm pròc tàm klung. Hơ\ là calo ai kơnrồ in geh pràn kơldang, kơnờm geh vêch phan sa ai ròng să jan kơnrồ in, lơh geh mhàm kơnrồ in. Den tàng bơta lơi bơkah ngan rlau jơh tàm pròc klung kơnrồ dê mìng geh vêch lơm. Vêch là bơrtòm tơrgùm jơh uă ngan biăp, nhơ\t bơh brê bơnơm, bơh phan geh is dê, gơtùi gơm bal mờ bơkàu bơlhong, blơn bơtăng, biăp trau halà gơtùi gơm bal mờ biăp brê, biăp bơtăng halà gòl.

Phan sa vêch gơtùi sa bal mờ piang halà mờ ală biăp brê

Jat ồng Y Bhiâo Mlô, ơm tàm [òn Tring 2, sơnah [òn An Lạc, thị xã Buôn Hồ, yal: rơpu kơnrồ tơnơ\ mờ tu\ gơ sơ\t lơh puăc geh reh ndul nàng ai vêch. Cau geh rwah dùl gơl pròc kòn ơm rềp bal mờ klung kơnrồ, ngui che glê nàng kơ\t wơl bàr gơl tơnơ\ hơ\ sồng koh lời ơn is. Gơl pròc do geh iu\ dùl êt tàm dà duh lài mờ tu\ lơh gơs phan sa halà ìs tềng dra hìu bềp.

Sùm den cau geh ai bơnah vêch tàm pròc kòn rềp mờ klung phan puan jơng dê, tơnơ\ hơ\ cau geh tơm bà dùl êt halà iu\ tàm dà duh nàng lời prăp gơ in jo\ mờ ờ gơtìp [ô. Tơnơ\ hơ\ den cau hơ\ sồng gơm. Kuơmàng phan sa do ờ gơtùi chàng halà coh mờ tơngi ờ mờ cau geh gơm bal jơh ală phan tàm hơ\, gơlơh bè gơm biăp nha trau brê halà gơm blơn bơtăng sơl halà ală phan jat bè he dê kờ` mờ gơm bal ală phan hơ\.

Bơh bơnah vêch kơnrồ neh geh gơm dùl êt, cau Rơđê geh uă bơta nàng lơh gơlik gơs phan sa roh uă ngan tu\ jiơ mờ lơh gơkờ` ngan cau. Nhạc sĩ Y Phôn Ksor, ơm tàm [òn dờng Buôn Ma Thuột, pà gi\t, broă gơm uă ngan rlau jơh là bơnah vêch tơnơ\ mờ tu\ gơm dùl êt den geh te\ boh [òk ngòk, gơtùi lời dùl mang nàng gơ in gơ mu\t gơ thâm boh [òk ngòk tơnơ\ hơ\ sồng gơm bal mờ ală pròc klung ndai bơh kơnrồ dê halà kơltau, tiang, puăc bơrlu\, mbùng kơnrồ neh geh tah dềt.

Phan sa vêch geh tru\ gơm sin

Nàng phan sa sơlơ bơkah sa tai, cau Rơđê geh te\ tai ală gar kơnia, pơlang, mre\, tiêu, nha iam kòn cau… gơm gơ in sin ngan mờ te\ tai boh [òk ngòk jat he kờ`. Halà dilah kờ`, cau tờm hìu kung gơtùi pơr ra` bơnah vêch do nàng lời sa rơhời. Tu\ hơ\, vêch gơ gơs là dùl phan te\ bơkah ngan lơh gơs bơta bơkah lơh gơkờ` ngan cau sa bơh phan sa dê.

Geh ală cau mơl tàm ding glê nàng prù mờ lời prăp tềng dra hìu [ềp mờ pah dơ\ kờ` sa den khi mìng ai dùl êt lơm nàng gơm mờ blơn bơtăng halà gơm mờ ală bơta biăp gơhờp. Dơ\ bàr tai là sùm tu\ geh tìp dùl nơm phan brê bè kèp ka, jùn halà phan puan jơng ndai den ală phan puan jơng sa nhơ\t ndrờm gơtùi ngui vêch lơm. Khi geh ai bơnah vêch hơ\ lời is nàng lời sa tàm kàl mìu.

Bi H’Chi Niê, ơm tàm [òn Ako Siêr, sơnah [òn Tân Lập, [òn dờng Buôn Ma Thuột, càr Dak Lak pà gi\t ngai do, phan sa vêch là dùl tàm ală phan sa mờng quèng ngan bơh cau Rơđê dê, bulah geh tu\ geh tru\ gơm tam gơl dùl êt nàng gơ in dipal mờ bơta geh ngan bơh tơl hìu bơnhă dê. Vêch kơnrồ geh blơi rê, tru\ gơm dùl êt mờ ală biăp, blơn neh geh lài tàm sươn, gơ gơs là phan sa bơkah lơh gơkờ` ngan cau mờ sa gơ mu\t ngan piang.

Pah tu\ geh dơ\ ies [ồc halà `ô sa dờng halà pah tu\ mờ ală cau tàm hìu bơnhă gơdan sa den geh tru\ gơm phan sa vêch. Do là dùl phan sa geh jơh tơl nă cau kờ` ngan tài bơh hơ\ là phan sa bơh yau bơh cau Rơđê dê. He gơtùi sa phan sa vêch bal mờ piang halà he tru\ gơm den he gơm bal mờ blơn bơtăng, biăp brê mờ gơ jat bơta bơkah bơr he dê mờ bol he gơtùi te\ tai phan te\ bè bơrlang, mre\, biăp nha [ô. Tu\ sa he gơlơh sền go\ geh jơh ală phan tàm bơrlu\ bal uă ngan bơta bơkah krơi is, geh bal bơta bơtăng, lơngồt, đềt, hòi…

Dùl broă tru\ gơm ndai bơh phan sa vêch dê

Ờ mìng gơ gơs là phan sa mùl go\ tàm dơ\ sa bơh cau Rơđê dê, pa do, phan sa vêch gam geh tu\ “đơs nền să tờm gơ dê” tu\ lơh geh khà dùl tàm Pơrlòng phan sa Ù tiah đah jum dà lơgar dơ\ 8, bơyai lơh tàm [òn dờng Hồ Chí Minh.

Tàm gùl ù tiah niam chài cing mồng Tây Nguyên, phan sa vêch gơhòi gơ jà, lơh gơkờ` ngan cau sa tài bơh bơta bơkah krơi is ngan, bal mờ jơnau yal gơdan iăt ngan bè jơnau bơh tài geh phan sa do mờ phan sa do mìng là lời ai cau pas cau kuang kòn cau Rơđê rài yau in lơm.

Mờ, digơlan, phan sa vêch geh gam gơlòt ngài tai lik bơh bơnhă ồs hìu jòng [òn lơgar dê, gơ gơs là phan sa pơnrơ is ngan drơng nhơl chờ bơh càr dê tu\ geh ai cih mat tàm sră cih mat “Mpồl 100 phan sa bơkah, krơi is ngan pơnrơ ngan bơh Việt Nam dê” jat jơnau dan bơh Công ty DamSan Tourist- là công ty neh pơgồp bơnah ai phan sa do tus mờ cau in tàm Dơ\ pơrlòng phan sa Ù tiah đah jum dà lơgar pa do!

Cau mblàng Lơ Mu K’Yến