VOV4.K’ho - Lồi nhai 9 nam 2018,  kơnhoàl Buôn Đôn, càr Dak Lak neh cih dờp geh dùl na\ cau gơbàn kòp  sởi sơnrờp tàm xã Ea Wer,  cau kòp la dùl na\ klau pơnu 24 sơnam. Tơnơ\ rlau 2 nhai,  khà cau gơbàn kòp sởi neh gơguh jơnhua tàm 7 tàm 7 xã kơnhoàl dê, mờ 70 na\ cau gơbàn kòp sởi, tàm hơ\  geh 25 na\ cau neh go\ ngan mờ  virus kòp sởi. Jat lùp sền bơh  gah lơh sơnơm, jơh ala\ cau kòp sởi drờm ờ cit sơnơm vaccine rcang sơndra\ hala cit ờ tơl liều. Do la dùl tàm ala\ bơta lơh cau gơbàn kòp sởi gơbàn ua\ tàm kơnhoàl Buôn Đôn mờ gơ pơhìn bơtờp tus ala\ kơnhoàl ndai tàm càr.

Jat jơnau yal bơh Trung tâm y tế dự phòng càr Dak Lak, tu\ do gùt càr  geh 28 na\ cau gơbàn kòp sởi den kơnhoàl Buôn Đôn geh tus 25 na\. Kòp gơbàn tàm cau kơnòm dềt ua\ ngan bơh 9 nhai tus  hơđơm 5 nam. Tàm hơ\,  [òn lơgar geh cau gơbàn kòp sởi gal ngan la xã Ea Wer, mờ 12 na\ cau kòp. Do kung la tiah geh cau  kòp bơh sơnrờp kơnhoàl dê. Tàm 25 na\ cau kòp sởi den geh 3 na\ cau ờ  hềt tơl sơnơm nàng  cit vaccine sởi (kòn se hờ đơm 9 nhai), gam wơl la cau ờ cit sơnơm vaccine do.

Sau H’ Nga Niê Kdăm (3 sơnam), kis tàm xã Ea Wer gơbàn kòp sởi mờ neh pal ơm bơsram ua\ ngai do nàng sơm kòp tàm hìu sơnơm kơnhoàl Buôn Đôn. Lo\ H’ Leng Niê Kdăm, mè bơh sau H’ Nga ai git,  kòn lo\ ờ hềt geh cit sơnơm vaccine rcang sơndra\ kòp sởi. Lo\ H’ Leng Niê Kdăm boh bơr:

Tu\ tòm 9 nhai, kòn a` gơbàn duh sa\ den tàng ờ cit. Dơ\ tơnơ\ den kung ờ kah tai, a` go\ cau tàm  [òn đơs  bơta lơi, mờ a` lòt lơh broa\ sùm den tàng  hiu\ ờ cit sơnơm tơn.

 Drờm bè gơbàn bơh kòn lo\ H’ Leng, lo H’Giáo B Krông kis tàm xã Ea Hoa, kơnhoàl Buôn Đôn kung geh  kòn cau  3 sơnam gơbàn kòp sởi. Lo\ H’ Giáo B Krông yal:

Tu\ tơl sơnơm cit sơnơm den kòn a` gơbàn duh sa\ den tàng ơm ing cit, tus tu\ do khai ờ hềt geh cit dùl ding lơi sơnơm  sởi. Tàm hìu den kòn a` geh ai go\ duh sa\, jê ndul, gơlik muh, bơsia\. A` klo cau yal bè kòp sởi  mơya a` kung ờ  git wa\ ngan.

Hiu\ tơngai cit sơnơm kòn in ờ di la jơnau gơbàn is bơh lo\ H’ Leng mờ H’ Giáo mờ gam ua\ ngan mè bèp ndai kung bè hơ\ sơl. Jat bác sĩ Ngô Hồng Sơn, Khoa nội-nhi-nhiễm, Hìu sơnơm kơnhoàl Buôn Đôn, den  ua\ ngan ala\ kơnòm dềt sơm kòp sởi  hala duh sa\ pin sởi tàm khoa drờm ờ cit vaccine sơndra\ lài kòp. Bal mờ hơ\,  ala\ bơta gơbàn bơh kòp sởi den drờm bal mờ kòp as sồt gùng ta\ nhơm, tàm tu\ git wa\ bơh ua\ mè bèp dê bè kòp do gam ờ hoan git ngan  neh dong virus sởi geh gơ bơ tồ mhar ngan tàm [òn  làng bol. Bác sĩ Ngô Hồng Sơn ai git:

Kòp sởi la dùl  bơta kòp bơh virus sởi. Gơbàn go\ ngan bơh kòp la duh sa\, as sồt gùng ta\ nhơm hơđang. Bulah bè hơ\,  ala\ bơta gơbàn do  geh lơh ua\ cau tô lah la gơbàn kòp nggùh muh bè ơs. Bơta do geh lơh kòp bươn ngan bơtờp tàm mpồl bơtìan.

Gơbàn go\ ngan bơh kòp sởi la duh sa\, as sồt gùng ta\ nhơm hơđang, jê ndul gơ jroh, bal mờ gơbàn gơlik toh duh. Tàm Dak Lak,  cau kòp sùm gơbàn tàm  nhai mriềt prang, ngan la ala\ nhai lồi nam. Jat Trung tâm Y tế dự phòng càr, tơnơ\ rlau 4 nam kòp sởi hơ\ sồng gơbàn ua\ wơl, do la bơta lơh làng bol khi ờ sền, ờ cit sơnơm tơl kơnom dềt, kòn se in, lơh  kòn dềt bươn ngan gơbàn kòp.

Tu\ do, ala\ kơna\ gơnoar atbồ mờ gah lơh sơnơm kơnhoàl Buôn Đôn gam lơh ngan mut lơh ua\ broa\ lơh nàng kơryan bơta bơtờp bơh kòp sởi, tàm hơ\ lơh ngan tàm broa\ cit bơsir sơnơm vaccine sởi-rubella ai jơh kơnòm dềt in bơh 1 tus 5 sơnam tàm kơnhoàl mờ cau tơl 15 sơnam mù tam tiah la cau klau, mờ 40  sơnam mù hờ đơm mờ cau ùr tàm tiah geh kòp. Bulah bè hơ\,  atbồ Trung tâm y tế dự phòng càr Dak Lak ai git, broa\ trơ gùm dùl khà dờng ngan vaccine sởi tàm dùl tu\ tơngai bè hơ\ la lơh kal ke tus broa\ lơh geh sơnơm. Den tàng,  jơnau bơto sồr bơh bác sĩ la mè bèp kơnòm bơsram pal geh lơh lài is ai kòn dềt lòt cit ala\ bơta sơnơm tàm broa\ lơh cit sơnơm pờ ờang tơl liều mờ di tơngai. Mờ cau kòp sởi, tu\ do neh geh vaccine 3 tàm  1 sơndra\ 3 bơta kòp la sởi- quai bị- rubella. Kòn se tơl 9 nhai dờng rlau den geh pal cit sơnơm ding dùl mờ cit jat tai ding dơ\ 2 tu\ kòn se tòm 18 nhai. Cit tơl lều sơnơm vaccine geh sền gàr  niam bơta ờ gơbàn kòp sởi.

Dơ\ cri bơyai tơnơ\ do mờ bác sĩ Phạm Văn  Lào, kuang atbồ Trung tâm Y tế dự phòng càr Dak Lak, geh jơnau yal bè broă bơto pơlam sơndră mờ kòp do:

-Ơ bác sĩ, kòp sời tàm càr Dak Lak tu\ do bè lơi?

Bác sĩ Phạm Văn Lào: Tus tu\ do, tàm càr Dak Lak geh 91 nă cau gơbàn kòp duh să gơl^k toh geh pin kòp sởi, tàm hơ\ geh 28 nă cau geh go\ virus kòp sởi mờ 1 nă gơbàn kòp rubelle. Kòp ờ gơbàn tàm ală tiah mờ tơrgùm mìng tàm ală kơnhoàl Buôn Đôn, Ea Súp mờ kòp duh să gơl^k toh bè kòp sởi gơbàn ờ uă tàm [òn dờng Buôn Ma Thuột mờ tu\ do gơbàn tai tàm kơnhoàl Krông Búk 1 nă cau kòp sởi.

-Ơ bác sĩ! Bác sĩ gơtùi pà g^t tài bè lơi lơh kòp sởi gơbàn tàm kơnhoàl Buôn Đôn?

Bác sĩ Phạm Văn Lào: Tàm kơnhoàl Buôn Đôn, tàm di pơgăp tàm nhai 9 nam do gơbàn cau sơnrờp, bơh tu\ hơ\ tus tu\ do neh go\, sền kờ` g^t mờ ai geh 25 nă cau gơbàn kòp sởi. Gơwèt mờ kơnhoàl Buôn Đôn, geh ờ uă bơta lơh gơbàn kòp do.

Lài ngan là khà cau c^t sơnơm rơcang sơndră mờ kòp ờ ndrờm bal tàm ală [òn. Bu\ lah khà c^t sơnơm tàm kơnhoàl geh rơlao 90% mơya tàm ờ uă [òn, geh ờ uă ngan. Geh ală [òn mìng geh bơh 60 tus 70%, geh tu\ geh [òn mìng geh hờ đơm 50%. Do là 1 tàm ală bơta tòm lơh kòp sởi gơtòp mhar.

Dơ\ 2, là jơnau g^t wă bơh ờ uă làng bol, lài ngan là ală tiah geh khà c^t sơnơm rơcang sơndră mờ kòp ờ uă den broă tam cah is cau kòp, lơh kloh tiah kis tu\ gơbàn kòp gam ờ uă.

Dơ\ 3 là kòp sởi là kòp [uơn ngan gơtòp, [uơn ngan gơbàn, den tàng mìng tàm 1 tơngai ờ jo\, ală cau geh tìp mờ cau kòp mờ lài mờ hơ\ ờ hềt geh c^t sơnơm vaccine rơcang sơndră mờ kòp sỏi den [uơn ngan gơbàn kòp. Tàm kơnhoàl Buôn Đôn neh geh cau 55 sơnam gơbàn kòp s\duh să gơl^k toh bè kòp sởi.

-Ơ bác sĩ! Kòp sởi ngòt rơngơ\t bè lơi?

Bác sĩ Phạm Văn Lào: Kòp sởi mùl màl là 1 bơta kòp ờ ngòt rơngơ\t. Mơya kòp do kung lơh gơbàn ală bơta ngòt rơngơ\t, tàm hơ\ uă ngan là gơwèt mờ kơnòm dềt. Kơnòm dềt sơlơ dt sơnam den bơta gơbàn sơlơ uă. Mìng kòp lơh gơbàn jòr, ờ pràn să, jê ndul gơjroh, kòp tàm gùng tă nhơm, mìng is geh ală cau gơbàn tus mờ tơngoh. Mờ hoàc huơr là lơh kòn dềt gơgàn chơ\t tài ală bơta gơbàn bơh kòp sởi.

-Bác sĩ geh ală jơnau bơto lơi ai ală làng bol tàm ală tiah geh kòp mờ jơh gùt mpồl bơtiàn tàm broă sơndră mờ kòp sởi lah ờ?

Bác sĩ Phạm Văn Lào: Bơta chờ ngan là tu\ do neh geh sơnơm vaccine sơndră mờ kòp sởi. Hơ\ là sơnơm vaccine 3 tàm 1 sơndră mờ 3 bơta kòp sởi-quai bị-rubelle. Gơwèt mờ kòn dềt hờ đơm 5 sơnam den bơta sơnơm vaccine do neh geh c^t tàm uă tiah. Gam gơwèt mờ kòn dềt bơh 5 sơnam rơlao hờ đang bal mờ cau dờng den he kung neh geh ală tiah c^t sơnơm do sơl, den he gơtùi tus c^t kờ` sơndră mờ kòp. Bơdìh hơ\ tai, di lah 1 nă cau gơbàn kòp sởi den pal tam cah is. Tàm hìu sơnơm den pal cèng tàm tiah sơm kòp is, di hal tàm hìu den ba` l^k bơdìh, ba` tìp mờ ală cau ndai. Rơlao mờ hơ\ tai là tiah kis pal kloh niam.

-Ơi, dan ưn ngài bác sĩ uă ngan!

Cau mblàng K’ Brọp mờ Ndong Brawl