VOV4.K’ho - Pah ngai, tê là anih tơrgùm uă ngan vi trùng bơh uă bo8ta krơi is bè tìp tơn mờ ală cau, mờ ală bơta gơbàn [ơ\, phan sa, geh tu\ phan ròng mờ phơng bơh phan ròng. Di lah ờ rào tê sùm, he di gơlan lơh is să tòm gơbàn gơtòp vi trùng bơh broă tìp tê mờ măt, muh mờ bơr; di gơlan lơh gơtòp vi trùng tus mờ ală cau ndai mờ broă tìp mờ ală cau ha là di tu\p ală đah mờ cau ndai kung tu\p bal sơl bè phan pờ mpồng. Di lah rào tê ờ di kung lơh pơgồp tàm broă lơh gơbàn ală bơta kòp gơrềng tus mờ phan sa bè gơtòp kòp Salmomela mờ E.coli.

Broă rào tê mờ dà sàng:

+Dju\ tê tàm dà ram đê ha là tềng mbòr dà gam hòr; tơnơ\ mờ hơ\ tho sơ[ong nền nòn.

+Rơthòt 2 đah mpàng tê pràn bal tàm bơh 10 tus 15 giây.

+Rơthòt jơh ală đah tàm hơ\ geh mpàng tê, ngko tê, khoèm nao tê mờ hờ dơm nđias tê.

+Tơnơ\ mờ hơ\ rào mờ dà tai kloh ngan.

+Jùt mờ chèo kloh ha là chèo ngui 1 dơ\.

Di lah tàm hìu jă brê bal, pal lời dà hòr tu\ pờ dà. Tơnơ\ mờ tu\ tê neh ranh, hơ\ sồng ai pơ-àr kờ` gơsơ\t dà.

Ngui dà rào tê geh angkôl di pal:

Dà rào tê geh angkôl, do là bơta dà rào tê ờ ngui dà, là 1 bơta dà kờ` ơla niam ngan tàm broă rào tê, kuơ màng ngan là tu\ ờ geh sơ[ong mờ dà. Mùl màl, dà do geh cồng nha rơlao mờ broă rào tê tàm broă gơsơ\t vi khuẩn mờ virus lơh gơbàn kòp. Broă ngui ală dà do lơh tê ờ gơbàn kơnra` mờ ờ hoan gơbàn ờ niam rơlao mờ broă rào tê mờ dà bè ờs.

Broă ngui ală dà rào tê geh angkôl:

+Ai dà rào tuh tềng mpàng tê, pal kah sền nền nòn jơnau bơto sồr tàm broă ngui.

+Tho 2 mpàng tê bal mờ ală đah tàm mpàng tê tus tàm tu\ ra` dà.

Di lah go\ geh [ơ\ tềng tê, pal rào tai mờ sơ[ong mờ dà ơla mờ broă ai dà rào tê do.

Tu\ lơi pal rào tê?

-Tài he ờ gơtùi gàr sùm mpàng tê kờ` ờ geh vi trùng, pal rào tê ờ uă dơ\ tàm ngai kờ` tơmù broă gơtòp vi khuẩn, virus.

-Rào tê lài mờ tơnơ\ mờ tu\ sào.

-Tơnơ\ mờ tu\ mu\t tàm hìu đì ndul.

-Tơnơ\ mờ tu\ neh ơla chèo ra`, cau cèng chèo kung pal rào tê.

-Lài mờ tơnơ\ mờ tu\ tru\ gơm phan sa, kuơ màng ngan lài mờ tàm tu\ at poăc ris, iar, ơda kis, ha là ka kis.

-Tơnơ\ mờ tu\ at phan ròng ha là phơng phan ròng dê.

-Tơnơ\ mờ tu\ chiềr muh, bơsiă ha là ntas tàm mpàng tê.

-Lài mờ tơnơ\ mờ tu\ sơm sồt ha là tiah kơl tăc.

-Lài mờ tơnơ\ mờ tu\ neh tu\ di cau kòp ha là 1 nă cau sồt să.

-Tơnơ\ mờ tu\ neh cèng sìô siă.

-Lài mờ tu\ tar mờ tă krơh àng măt.

-Rào tê di pal mờ sùm ai kòn dềt in di gơlan geh sơndră mờ ală kòp gơtòp tàm kơnòm dềt. Kờ` ai geh bơta tơmờng do, pal bơto mờ pal rào tê bal mờ kòn dềt, sền kòn dềt rào tê.

-Lơh kloh tê niam, mờ kuơ màng gơwèt mờ kòn dềt pal geh broă sền gàr pah ngai. Kòn dềt tàm ală hìu sền gàr ròng siam pah ngai (hìu sền gàr kòn dềt, hìu mẫu giáo, hìu bơsram,…) di gơlan gơbàn gơtòp ală kòp bè klung mờ pròc uă rơlao – do là ală kòp di gơlan [uơn ngan gơtòp bơh cau do tus cau ndai tàm mpồl bơtiàn.

-Gàr niam là sơ[àc rào tê `hoa di pal kờ` kòn dềt geh rào tê is. Kung pal kah anih sào sa mờ ơla chèo pal geh tam cah is.

Lơh kloh niam ờ hoàc huơr uă tơngai mờ broă lơh. Mơya geh cèng ală cồng nha dờng màng tàm broă sơndră mờ kòp tê jê să. Pal lơh ngan mờ sền bơta tơmờng [uơn do là 1 broă dong kờl he sền gàr să jan.

Cau mblàng Ndong Brawl