VOV4.K’ho-Nàng ală cau mè geh tai bơta gi\t wa\ bè ală broă lơh kuơmàng lài mờ tu\ geh bun mờ bơta kuơmàng bơh broă kham bun jat di tơngai, mpồl cau lơh jơnau do neh geh dơ\ lùp bác sĩ Niê Thị Lệ Mai, Gah kòp cau ùr deh dùh mờ kòn se pa deh gơ wèt Hìu sơnơm Thiện Hạnh.

Ơ bác sĩ! Nàng kờ` dùl tơngai geh bun pràn kơldang, lài mờ tu\ geh bun, cau ùr pal rcăng ală bơta lơi?

Bác sĩ Niê Thị Lệ Mai: Tu\ do, rài kis phan bơna mờ nùs nhơm bơh bol he dê ngai sơlơ geh tơnguh uă den tàng cau ùr sơnđờm gi\t sền gròi tus pràn kơldang să jan deh dùh sơl. Nàng rcang ai dùl tơngai geh bun in niam ngan, dơ\ dùl là pal lòt kham kòp sền gàr pràn kơldang să jan jat di tơngai.

Bơta kuơ bơh broă kham sền gàr pràn kơldang să jan jat di tơngai là bác sĩ gơtùi gi\t geh ală jơnau digơlan lơh aniai tus pràn kơldang să jan cau mè dê, geh tơl pràn sơl nàng gơtùi geh bun halà ờ.

Kham nàng gi\t kòp lài do bơh cau mè dê, là neh geh ci\t sơl ală bơta sơnơm vaccine pal geh halà ờ hềt, pơnyơu bè sơnơm vaccine rcăng sơndră kòp Rubella, kòp sre sa, as sồt klờm B.

Gơ wèt mờ kòp rubella, dilah bè lài hơ\, cau mè ờ hềt ci\t sơnơm rcăng sơndră kòp mờ tàm tơngai geh bun gơtìp bơtờp kòp den khà gơbàn ờ niam tàm să jan kòn tàm ndul mè digơlan gơguh tus 80%. Den tàng bè hơ\, nàng geh dùl tơngai geh bun pràn kơldang, cau mè pal lòt kham kòp sền gàr pràn kơldang să jan lài.

Bơta dơ\ 2 kung kuơmàng ngan sơl hơ\ là nùs nhơm bơh cau mè dê. Jat ală cau mờng chài gah lơh sơnơm yal, den ală cau ùr sùm gơtìp kal ke tàm bồ tơngoh, stress den jơnau geh bun là dùl êt ngan. Den tàng bè hơ\, cau mè pal sền ngac tus jơnau nùs nhơm bồ tơngoh. Kờ` lơh geh bè hơ\ den ală ùr bơklau pal geh dùl rài kis niam, gơtùi lòt tàp pràn kơldang să jan, tàp Yoga, tàp thiền.

Dilah geh ală bơta muăt jrùm kơlôi sơnơng tàm rài kis pal yal bal mờ gơ\p in halà yal mờ cau pròc mhàm tờm nàng dong tơrmù [à stress, tơrmù bơta kal ke tàm nùs nhơm bồ tơngoh.

Bơta dơ\ pe là, tu\ rcăng geh bun, phan sa bơkah tơl pràn kung là bơta dờng màng ngan sơl. Lài mờ tu\ geh bun cau ùr pal geh dùl broă sàu sa bơkah tơl pràn dipal, bơdìh mờ broă pal sàu sa wil tơl ală mpồl phan sa den cau ùr pal bơtơl tai sắt axit folic. Sắt axit folic dờng màng ngan. Dilah cau ùr geh bơtơl sắt axit folic lài mờ tu\ geh bun bơh 1 nhai 3 nhai den geh gơmù jơnau digơlan lơh ờ niam ơ ră tơngoh kòn tàm ndul mè   

Tàm ală tu\ tơngai geh bun, cau mè pal lòt kham nđờ dơ\ taih? Bơta kuơmàng bơh pah tơngai kham bun dê là bơta lơi ơ bác sĩ?

Bác sĩ Niê Thị Lệ Mai: Cau ùr tu\ geh bun pal lòt kham bun êt ngan kung là 12 dơ\. Mơya gơ jat tàm bơta dờng pràn bơh kòn tàm ndul mè dê bal mờ ală jơnau digơlan gơ aniai bơh kòn tàm ndul mè dê mờ bác sĩ digơlan tam gơl tơngai lòt kham bun. Tàm 3 nhai sơnrờp, tơngai pa jơh gơrung să pơgăp 2 tus 3 poh, pal lòt kham nàng gi\t khà kòn tàm ndul, anih sền go\ nùs kòn tàm ndul mè, mờ yal lài ngai digơlan deh.

Tơngai dơ\ 2 tàm 3 nhai sơnrờp là tơngai bơh 11 poh tus 13 poh 5 ngai, pal lòt kham bun nàng đo was khà mờ kơltau tềng ngkồt ngko mờ lơh bàr pe sền mhàm sac rwah bơta aniai tàm kòn tàm ndul mè.

Tàm 3 nhai tàm gùl, bơh 14 poh tus 29 poh. Tàm tơngai bơh 14 tus 20 poh pal lòt kham sền swì, Tàm tu\ dilah cau mè geh bun digơlan deh ờ tơl nhai den bác sĩ geh ai lòt siêu âm sền swì ngko hìu kòn nàng gi\t jơnau digơlan pơhìn mờ geh ală broă lơh rcăng lài gàr kòn tàm ndul mè tơl nhai halà mờr tơl nhai den hơ\ sồng deh.

Poh dơ\ 22 pal lòt kham nàng sền swì rùp să hơ\ là sền swì bơta gơ aniai ờ niam đah bơdìh bè tê, jơng, măt, muh, mbùng kòn dê. Poh dơ\ 32 geh sền swì bơta kòn tàm ndul mè lơyaì dờng pràn halà ờ. Tàm ală poh lồi tơngai geh bun, cau mè geh bun geh tơngai kham bun rềp rlau. Bơh poh dơ\ 35, 36 tus poh 40 den pah poh pal lòt kham bun dùl dơ\.

Uă cau rơngòt siêu âm uă digơlan lơh aniai tus kòn tàm ndul mè. Jơnau đơs do di halà tìs ơ bác sĩ?

Bác sĩ Niê Thị Lệ Mai: Tàm ală tu\ kham bun, kung geh sơl uă cau mè geh bun lùp bơh bơta do. Siêu âm kòp cau ùr deh dùh geh ai lơh bơh pơgăp nam 1958. Bơh hơ\ tus tu\ do, neh geh uă kơlôi sơnơng mờ neh gi\t ờ hềt geh cau lơi đơs siêu âm lơh aniai tus kòn tàm ndul mè.

Den tàng tu\ cau ùr geh bun lòt kham bun jat di tơngai mờ geh bơta mờ bác sĩ sồr siêu âm sùm kung ba` kơlôi rcăng ir bơta lơi tài bơh gơ ờ go\ lơh aniai tus kòn tàm ndul mè, lơh aniai ờ niam kòn tàm ndul mè tài bơh broă lơh do neh geh yal, neh geh uă jơnau kơlôi sơnơng jak chài gơ dê, den tàng ală cau mè geh bun iang nùs yơ.

Ơ bác sĩ, bal mờ broă kham bun jat di tơngai, cau mè pal bơtơl phan sa bơkah tơl pràn mờ geh broă ơm rlô, lơh broă bè lơi?

Bác sĩ Niê Thị Lệ Mai: Bơdìh mờ broă lòt kham bun jat di tơngai, cau mè pal geh dùl broă ơm rlô, sàu sa, ơm kis, lơh broă dipal. Ờs mờng, jơh ală cau mè geh bun tu\ lòt kham bun ndrờm geh pà sơnơm bơtơl sắt axit folic, canxi, DHA nàng hùc, nàng kờ` geh dùl tơngai geh bun pràn kơldang. Bal mờ hơ\, ală cau mè geh bun pal tàp pràn să jan.

Ờ go\ cau lơi bơto yal lài là cau ùr geh bun ba` ơ wa` să jan ờ, mìng ờ kờp ală cau ùr geh jơau digơlan gơ yò bun den bác sĩ hơ\ sồng bơto sồr ba` tàp pràn să jan, ba` `ă ntàu uă. Ai gơ wèt mờ dùl tơngai geh bun bè ờs, pràn kơldang den pal lời 30 phuk pah ngai nàng lòt jơng rơle\ rơlùn. Bơta do dong să jan pràn, deh kung geh [ươn rlau.

Gơ wèt mờ phan sa bơkah tơl pràn, mpồl phan [ok lề geh piang, pòr, [ung, phở den cau mè geh bun sa di mơ gời. Kuơmàng, pal sa ka hồi, tài bơh ka do tàm să gơ geh uă ngan phan Omega 3, niam ngan ai ală cau mè geh bun in. Cau mè geh bun pal sa uă biăp, bùm, plai chi, gơtùi sa jơh ală bơta biăp, do là phan sa geh uă nsồp. Bol he gi\t là cau ùr geh bun sùm gơtìp kòl è, den tàng pal sa uă biăp, plai chi. Gơtùi bơtơl tai dà toh, pah ngai gơtùi hùc bơh 2 tus 3 ly dà toh.

Ưn ngài bác sĩ uă ngan!

Cau mblàng Lơ Mu K’Yến