VOV4.K’ho - Gam tàm bơta mìu ua\ ngan, bal mờ  broa\ ờ sền ngan bơh broa\ rcang sơndra\ kòp, den tàng kòp mprơm gơlik mhàm gam gơ tờp ơnàng tàm càr Daklak. Gah lơh broa\ geh gơnoar càr gam lơh ngan mblàng pơlam mờ geh ngui ala\ broa\ lơh rcang sơndra\ kòp.

Hìu bơh ồng Võ Đình Chuẩn kis tàm [òn drà Quảng Phú, kơnhoàl Cư\ Mgar, càr Daklak gơ ơm tàm gùl suơn kơphe, chi che jơnhua dờng ngan, gùt dar hìu geh ua\ thùng phi, khàp ơn dà khat lời lềng. Tàm thùng dà, kih dà neh gơ diah gơs mpồl ua\ ngan, mơya  tàm bơta git wa\ bơh ồng Chuẩn, do la bơta ờ gơtùi pleh:“Sươn chi ru\ rơm den pal geh gơ sơmac. Tu\ do ờ git lơh bè lơi, ờ go\ di he pal bồm jơh sươn ơnàng do la he geh sơndra\ jơh sơmac, hơ\ sồng gơ jơh kih dà. Tu\ do hìu kềng gah geh kih dà den gơ geh gơ par gan”.

            Ồng Lê Văn Duyên gơnoar atbồ anih tờm lơh sơnơm kơnhoàl Cư\ Mgar ai git, nđờ nhai do, kơnhoàl sùm geh cau gơbàn kòp mprơm, khà cau gơbàn kòp jơnhua rlau 2 dơ\ pơndrờm mờ bal tu\ mờ nam lài. Anih tờm lơh sơnơm kơnhoàl neh trơ gùm geh mpồl, geh bồm sơnơm gơsơt sơmac, phàt sra\, bơyai lơh mblàng pơlam nàng làng bol geh wa\ loh bơh tài gơbàn kòp mprơm gơlik mhàm mờ broa\ lơh rcang sơndra\, mơya làng bol gam ờ hềt sền ngan broa\ lơh do:“Jơnau git wa\ bơh làng bol tàm broa\ sền gàr pràn kơldang sa\ ja`, hìu nha\ mờ mpồl bơtìan gam ờ pràn ngan,  bơh geh lơh sền, sền gròi den go\ ala\ [òn gùng drà tàm [òn drà Quảng Phú kung mìng geh go\ bơh tơl hìu nha\, gam geh ua\ bơta  la pal lơh ngan lơh kloh mờ lơh broa\ dùl ròt den ờ hềt lơh”.

            Tàm [òn dờng Buôn Ma Thuột, neh geh mờr 630 na\ cau gơbàn kòp mprơm gơlik mhàm, tàm hơ\ geh 121 na\ cau neh gơbàn kòp. Bulah bè hơ\, pa do, mìng trơ gùm kờp geh tàm ala\ hìu sơnơm, ờ hềt kờp tus cau gơbàn kòp mprơm gơlik mhàm tàm ala\ anih kham sơm kòp is mờ cau sơm kòp tàm hìu. Bác sĩ Đặng Ngọc Sơn atbồ gah sền gròi kòp, anih tờm lơh sơnơm [òn dờng Buôn Ma Thuột ai git, nam do, kòp mprơm gơlik mhàm neh gơtờp tàm 21 ntum, sơnah [òn tàm [òn dờng. Bơta pal đơs tàm do la tu\ do gam geh ua\ ngan làng bol sền sơndra\ kòp mprơm gơlik mhàm  la broa\ is bơh gah lơh sơnơm. Do kung la bơta tờm ngan geh lơh kòp mprơm gơlik mhàm bơtờp ua\ mờ gơbàn jo\ jòng:“Dờp git wa\ bơh làng bol bơh jo\ do sùm geh sơnơng la bồm sơnơm lơm, gam ờ hềt geh bơta bơsong ala\ tềng tơ lồng dà geh ua\ kih dà tàm ala\ hìu nha\ làng bol. Pa do,  anih tờm gah lơh sơnơm mờ [òn dờng neh bơyai lơh ua\ dơ\ ngan geh mblàng pơlam nàng gơsơt kih dà mơya khà kờ` lơh jat bal bơh hìu nha\ mờ ua\ làng bol den ờ hềt  git wa\ ngan geh bơta do. Gơlơh bè he neh lòt den tus wơl poh tơnơ\ ờ gam lơh is tai mờ gam go\ kih dà. A` kung neh lòt mờ go\ khà 10-20% làng bol ờ kờ` geh lơh bal, ờ ua\ den til mpồng lòt lơh broa\, ai ờ ua\ den ờ pờ mpồng nàng bồm sơnơm bulah geh cau tàm hìu”.

            Jat trơ gùm kờp bơh anih tờm lơh sơnơm rcang lài càr Daklak, tu\ do, den ua\ ngan ala\ kơnhoàl, [òn drà, [òn dờng bơh càr Daklak neh geh cau kòp gơbàn kòp mprơm gơlik mhàm, mờ kờp jơh rlau 1.500 na\ cau gơbàn kòp. Anih tờm lơh sơnơm rcang lài càr Daklak kờp du\ lài, bơta gơbàn kòp do geh pơnjat tai gơguh, bơh trồ tiah gơbàn ua\ mìu, ua\ sù ìo, dong tơl bơta nàng sơmac gơbàn deh kòp, kih dà,  slơ ngai slơ gơbàn ua\, la bơta tờm ngan geh lơh gơbàn kòp mprơm gơlik mhàm.

Làng bol pal rơcang ală broă kờ` sơndră, ală kơnă gơnoar atbồ tàm ală tiah bal mờ gah lơh sơnơm pal geh gơnoar bè lơi tàm broă sơndră mờ kòp tu\ do, ală jơnau lùp do geh hơ-mblàng tàm jơnau cri bơyai bơh cau ai tơng^t jơnau đơs đơs do mờ bác sĩ Phạm Văn Lào, gơnoar atbồ hìu sơnơm rơcang sơndră mờ kòp càr Dak Lak. Kơ\p kờ` ală jơnau tơng^t bơh dơ\ cri bơyai do geh dong kờl uă rơlao tus mờ làng bol bal mờ gơ\p bơyô tàm broă sơndră mờ kòp prơm gơl^k mhàm.

- Ơ bác sĩ Phạm Văn Lào, bè jơnau neh yal bơh cau ai tơng^t jơnau đơs bol a` dê, den kòp prơm gơl^k mhàm gam ờ hềt tơngo\ gơmù, bè hơ\ mùl màl tu\ do, khà cau gơtìp kòp prơm gơl^k mhàm tàm càr là nđờ nă mờ kòp gam gơl^k geh bè lơi?

Bác sĩ Phạm Văn Lào: Gơtùi đơs là tus tu\ do, bơta gơl^k geh bơh kòp prơm gơl^k mhàm tàm càr Dak Lak gam tàm bơta kal ke ngan, mờ khà cau gơtìp kòp kờp tus mho ngai òr là gùt càr neh tus 1 rơbô 509 nă cau, tơrgùm uă ngan kung gam tàm kơnhoàl Cư\ Mgar mờ [òn dờng Buôn Ma Thuột, tu\ do neh geh tai tus [òn drà Buôn Hồ mờ kơnhoàl Mdră, gơtùi đơs là bơta tơngo\ kòp bè do là 1 bơta kal ke uă ngan di lah he ờ kơrian gờ` den gơl^k gơs kòp dờng.

- Tài bè lơi tàng nam do gơl^k geh kòp prơm gơl^k mhàm uă bè hơ\?

Bác sĩ Phạm Văn Lào: Gơtùi đơs, kòp prơm gơl^k mhàm là kòp gơtòp, kòp do geh tàm lơgar Việt Nam bơh ală nam 1960, tàm dunia den gơl^k geh bơh jo\ ngan, den he geh bal tàm tiah gơl^k geh bơh kòp prơm gơl^k mhàm dê, hơ\ là he gơwèt tàm tiah nhiệt đới mờ đah jum măt tơngai l^k châu Á kung bè châu Á Thái Bình Dương geh bal tàm tiah do, bè hơ\, tu\ do tàm dunia, tiah do kòp prơm gơl^k mhàm kung gơl^k geh sơl ờ go\ di mìng tàm lơgar he, gơtùi đơs là tu\ do, bơdìh mờ lơgar he là lơgar Malaysia, Singapore, Lào, Campuchia mờ ờ uă lơgar ndai tai kung ndrờm geh kòp prơm gơl^k mhàm lơm, mờ he kung geh bal tàm tiah geh kòp do sơl, den tàng sơlơ gơtìp kòp uă rơlao, hơ\ là bơta lài ngan, bơta dơ\ 2 tai là bơta duh nam do jăt mờ ală nam pa do den bơta duh tơnguh rơhời mờ bơta duh sơlơ tơnguh den broă gơl^k geh ală bơta kòp gơrềng bal tus mờ rài kis ală bơta ký sinh trùng gơrềng tus bơta tơnguh duh kung tơnguh sơl, dơ\ 3 tai là he go\ nam do tiah geh mìu kung kal ke, kàl mìu nam do ờ uă mơya geh mìu rah rài, ală broă mìu jăt tơngai he dê neh ờ geh tai tài tam gơl trồ tiah, den tàng gơl^k geh bơta bè do, mơya he ờ gơtùi g^t bè bơta tòm tài bè lơi gơl^k geh bơta do.

- Bè hơ\, gah lơh sơnơm neh rơcang lơh ală broă kờ` sơndră mờ kòp bè lơi?

Bác sĩ Phạm Văn Lào: Bè broă sơndră mờ kòp tu\ do, den tềng đăp mờ bơta do tàm nam do di gơlan he lơh uă rơlao, gah lơh sơnơm kung pal lơh ngan tàm broă do mờ ală broă lơh nền nòn bal mờ pơlam tus mờ ală kơnă, gơnoar atbồ in g^t, tu\ do tàm ală tiah geh uă kòp là [òn dờng Buôn Ma Thuột, kơnhoàl Cư\ Mgar den broă gơsơ\t kih dà, phan lơh gơl^k kòp den broă pơs wàs kloh niam tiah kis, broă [ồm sơnơm kờ` bơsong khà cau gơtìp kòp bal mờ khà cau gơtìp chơ\t den neh lơh uă ngan, bu\ lah he neh geh ală cau gơtìp chơ\t, mơya tơnơ\ mờ hơ\ den he neh tơl^k jơnau bơsram tus mờ ală anih sơm kòp mờ neh tơnguh broă sơm kòp, ală anih sơndră den pơn jăt tai ai ală broă lơh pa, tàm hơ\ geh bal tàm ală tu\ kuơ màng mờ he gam pal [ồm sơnơm mờ gơsơ\t phan lơh gơl^k kòp nền nòn ngan.

- Bè bác sĩ pa yal den 1 tàm ală bơta tòm lơh gơtòp uă kòp prơm gơl^k mhàm là nùs nhơm g^t wă làng bol dê, den bơh tàm ală broă mùl màl bal mờ broă sền gròi kờ` g^t kòp bơh bác sĩ dê, den bác sĩ đơs bè lời bè nùs nhơm g^t wă tàm broă sơndră mờ kòp làng bol dê mùl màl tàm tiah geh uă kòp nam do?

Bác sĩ Phạm Văn Lào: Bè jơnau tơng^t neh yal, he go\ là 1 bơta geh ờ uă làng bol gam ờ sền gròi tus mờ kòp, pal đơs là bè hơ\, mơya broă lơh niam rơlao tai là pal sền gròi rơlao tai hơ\ jơnau g^t wă làng bol dê bè broă sơndră mờ kòp prơm gơl^k mhàm, gơtùi đơs là làng bol he đơs tus kòp prơm gơl^k mhàm là kung ờ su\k ơm ngan mờ kung tam pà bal mờ gah lơh sơnơm bal mờ ală kă, gơnoar atbồ, mơya là broă lơh mùl màl là ală cau kờ` lơh bè lơi ờ gơtìp kòp prơm gơl^k mhàm tai, den làng bol ờ g^t bè lơi bè broă do, bè tàm ală [òn dờng, den tàm ală tiah làng bol lời ală phan kờn dà, ală thùng đơ dà mìu geh uă ngan, mơya he ờ lơh nền nòn ha là he ờ bài jòi go\ tiah geh ală kih dà, phan lơh gơl^k kòp tàm hìu he den pal tơnjơh. Jăt a` là, jơnau g^t wă kờ` bơsong ală broă do he dê bè ală phan kờn dà, gri tồt bơkào, phan tam phan bơka là tiah kih dà, phan lơh gơl^k geh kòp prơm gơl^k mhàm kis den làng bol he ờ hềt g^t loh làng, uă tu\ he ờ g^t đal mờ broă lơh kloh niam tiah kis, mờ broă lơh kloh niam tiah kis kờ` sơndră mờ kòp prơm gơl^k mhàm hơ\ sồng là bơta tòm mờ he pal sền gròi.

-Ơi, dan ưn ngài ală jơnau tơng^t mờ bác sĩ pa yal!

                   Cau cih mờ yal tơnggit K’ Brọp mờ Ndong Brawl.