VOV4.K’ho - Bơh bồ nam 2017 tus tu\ do, tàm càr Daklak neh gơlik geh 4 na\  kơnòm dềt gơbàn chơt bơh kòp uốn ván pa deh. Jơh ala\ kòn se do drờm deh is tàm hìu mờ ờ geh bơta dong kờl bơh cau lơh sơnơm. Bơta pal đơs ngan do la hìu nha\ bơh 3 tàm 4 na\ kòn se do drờm geh ơm rềp mờ hìu sơnơm xã mơya git wa\ bè sền gàr sa\ ja` tu\ bun tàm sa\ bơh ua\ ngan  cau mè gam ờ hoan git wa\ ngan, geh lơh ua\ kòn se ờ geh tìs pal kong gơbàn chơt pơlai ngan.

Uốn ván pa deh la dùl kòn bơtờp gơlik geh mờ kòn se pa deh bơh vi trùng uốn ván gơ ơm tàm ù, bràs, gơ thul kơm buh, tàm è rpu, kơnrồ, mpàng tê bơ\...lơh aniai. Vi trùng kòp uốn ván gơmut tàm sa\ kòn sa bơh tềng klo\. Tu\ kòn se pa deh, dilah phan koh klo\ hala tê cau đơng deh ờ kloh den vi trùng geh gơ jat pròt klo\ gơmut tàm mhàm, lơh kòp tus kòn se. Rlau 90% kòn se gơbàn chơt bơh kòp uốn ván pa deh.

Bơh bồ nam 2017 tus tu\ do,  tàm càr Daklak neh gơlik geh 4 na\ kòn se chơt bơh kòp tu\ tơl kòn se pa deh. Jat bơta sền gròi bơh gah lơh sơnơm den jơh ala\ kòn se chơt do drờm deh is tàm hìu mờ ờ geh bơta dong kờl bơh cau lơh sơm mờ cau mè ờ cit sơnơm vaccine rcang lài kòp uốn ván tu\ bun. Hìu nha\ bơh 3 na\ kòn se tàm 4 na\ drờm ơm rềp ngan mờ hìu sơnơm xã mơya bơh git wa\ bè sền gàr sa\ ja` bè deh dùh kung bè bơta geh bơh ờ do ờ da\ tu\ deh kòn bơh ala\  cau mè do la ờ git ngan.

Lo\ H’ Ngọc Bya\ 19 sơnam kis tàm [òn Yang Reh, xã Yang Reh, kơnhòal Krông Bông, càr Daklak deh kòn tơnhua neh 6 ngai den kòn se pal mut tàm hìu sơnơm tài kòn uốn ván pa deh. Bulah hìu lo\ mìng ngài mờ hìu sơnơm xã Yang Reh mìng rlau 1 kơi sồ mơya lo\ ờ tu\ lơi hềt cit sơnơm sơndra\ lài kòn uốn ván mờ ờ tus hờ hìu sơnơm xã nàng geh pơlam pràn sa\ ja` deh dùh tàm hìu. Lo\ H’ Ngọc Bya\ boh bơr: A` ờ git cau ùr tu\ bun den pal cit rcang lài kòp uốn ván. A` jê deh tàm gùl bơnang, tu\ hơ\ trồ gam mìu, hìu den ờ geh rơndeh mờ a` jê ir den tàng ờ jai ơt tai mờ ờ than tus hờ hìu sơnơm.

Drờm bè  jơnau gơbàn bơh lo\ H’ Ngọc dê sơl, hìu nha\ lo\ H’ Mân Buôn Dap 37 sơnam kis tàm [òn Rung, ngài mờ hìu sơnơm thị trấn Buôn Trấp, kơnhòal Krông Ana, càr Daklak ờ hềt tus 1 kơi sồ mơya jơh 4 dơ\ deh kòn lo\ ndrờm deh is tàm hìu lơm. Bồ nam 2017, tơnơ\ lo\ H’ Mân deh kòn dơ\ 4 di dùl nhai den kòn se chơt tài kòp uốn ván pa deh. Lài hơ\ lo\ H’ Mân ờ hềt cit sơnơm kòp uốn  ván. Po me lo\, mò H’ Vet Buôn Krông ai git,  hìu nha\ rbah den tàng deh tàm hìu nàng tềm pềr pria\. Mò kung đơs la kòn se chơt la bơh khai ờ bơtuah, tài lài hơ\, mò đơng deh ua\ cau ngan mơya drờm ờ geh bơta lơi, ala\ kòn dềt ndai gam dờng ờs pràn kdang. Mò H’ Vet Buôn Krông đơs:

Ala\ kòn hòi a` đơng deh hờ hìu den a` tus. A` kơt klo\ mờ ce brài. Ala\ phan ngui đơng deh ờ tru\ tram tàm dà duh, ờ geh lơh kloh.

Tàm thị trấn Buôn Trấp, kơnhòal Krông Ana geh 3 [òn làng bol kòn cau kis bơh yau. Bơh nam 2012 tus tu\ do,  jơh 3 na\ kòn se chơt bơh kòp uốn ván tu\ deh drờm tàm 3 [òn do. Lo\ Lại Thị Lành, pho\ kuang atbồ hìu sơnơm thị trấn Buôn Trấp ai git, cau kuang mờ lơh lơh broa\ bal bơh hìu sơnơm gam sùm tus hìu làng bol nàng lam sồr cau ùr bun mờ cau ùr tàm sơnam deh dùh lòt cit sơnơm vaccine sơndra\ kòp uốn ván, mơya cau ùr geh cit tơl gam ờ hềt lơh di bơta kờ`. Gơbàn bơta do la dùl  bơnah làng bol gam ờ hềt git wa\ kuơ màng bơh broa\ cit sơnơm vaccine, bal mờ hơ\, bơta mờng deh kòn tàm hìu, ngan la mờ ờ ua\ hìu rbah gam gơbàn. Khi ờ git jơh ala\ bơta gơbàn aniai bơh broa\ lơh do  tus mờ sa\ ja` bơh cau mè mờ kòn se. Lo\ Lại Thị Hạnh ai git:

Tơnơ\ geh broa\ lơh ờ cit sơnơm vaccine tàm ala\ anih dềt rah rài mờ geh sồr pal tus hờ hìu sơnơm xã den khà cau lòt cit sơnơm gơ mù. Tơnơ\ geh dùl na\ kòn se chơt bơh kòp uốn ván pa deh tàm [òn Rung, hiu  sơnơm xã mờ hìu sơnơm kơnhòal Krông Ana neh bơyai lơh mblàn yal tơn bè rcang sơndra\ kòp uốn ván pa deh kòn se ai tus cau ùr bun mờ tàm sơnam deh kòn tàm [òn do mờ bơyai lơh cit sơnơm vaccine uốn ván cau ùr tàm sơnam deh dùh.

Uốn ván kòn se là kòp ngòt rơngơ\t ngan tàm kòn se pa deh tài khà chơ\t uă ngan. Thạc sĩ, bác sĩ Lê Đình Nhân, Phó kuang atbồ khoa Hồi sức cấp cứu kòn se mờ kòn se pa deh, hìu sơnơm càr Dak Lak pà g^t:

- Khà chơ\t tài gơbàn kòp uốn ván kòn se uă ngan, rơlao 90%, mìng geh 2, 3% nă kòn se geh kis. Mơya, ală kòn se kis mờng gơbàn geh ală bơta ờ niam uă ngan, [uơn go\ ngan là gơbàn mồr hìu sơnơm tài ơm piam jo\ ngai ir, uă rơlao tai là kòn se gơbàn ờ pràn ha là jroă rơlao tai là gơbàn bại não, kòn se gơbàn kis thực vật, pal ơm 1 bă, ơm b^c 1 bă jơh rài.

Kung jăt bác sĩ Lê Đình Nhân yal, bơdìh mờ broă deh kòn tàm hìu lơh gơbàn uốn ván tàm kòn se uă, den ală cau mè ờ mhar g^t bè ală bơta tơngo\ deh kòn kờ` tus hờ hìu sơnơm deh kòn, kung mờng gơbàn lơh broă gơbàn kòp do uă rơlao. Bè lo\ Phan Thị Thu, 26 sơnam, kis tàm [òn Tá, xã Ea Bhốk, kơnhoàl Cư\ Kuin. Tu\ go\ jê ndul deh kòn, lo\ Thu ờ g^t, tài jàng lah gơbàn jê ndul bè ờs tài sa phan ờ di, den tàng neh ờ thàn tus hờ hìu sơnơm. Pu me lo\ neh đơng deh lo\ in tàm hìu tơn. Mờ bơta aniai là tơnơ\ mờ 4 ngai deh, kòn se pal tus piam kòp tàm hìu sơnơm tài gơbàn uốn ván kòn se. Bác sĩ Lê Đình Nhân sồr:

 Ală bơta tơngo\ jê deh kòn là: jê ndul, ndul gơguh mhar rơlao jăt mờ bè ờs. Dơ\ 2 là gơl^k dà pơrhê. Tu\ hơ\ he pal tus mơ hờ hìu sơnơm kờ` pleh mờ ală bơta gơbàn ờ niam. Tàm tu\ di lah ờ thàn tus hờ hìu sơnơm den cau tàm hìu pal hòi jà cau lơh sơnơm ha là cau đơng deh tàm [òn tus, ală cau neh geh bơto bè broă đơng deh tus kờ` đơgn deh.

Kờ` tơnguh jơnau g^t bơh mpồl bơtiàn bè broă sơndră mờ kòp uốn ván kòn se, ală bác sĩ đơs là kuang bàng lơh sơnơm, cau lơh broă bal mờ gah lơh sơnơm tàm [òn pal tơnguh broă lam sồr, bơto pơlam bè bơta pràn kơl dang să jan. Cau ùr geh bun, cau ùr tàm sơnam deh kòn pal rơcang lùp kuang bàng lơh sơnơm ha là ală cau bơyô, oh mi cau ùr neh mờng chài tàm hìu nhă bè ală broă pal kah tu\ geh bun. Kờ` sơndră mờ kòp uốn ván kòn se, cau ùr geh bun pal lơh jăt ală broă bè tơnơ\ do:

-C^t 2 liều vaccine uốn ván, tơl liều ngài 1 nhai. Liều dơ\ 2 c^t lài mờ tu\ geh bun 8 nhai. Dơ\ geh bun tơnơ\ mờ tu\ c^t tai 1 liều.

-Kham 3 dơ\ tàm tơngai 3 nhai sơnrờp, 3 nhai tàm gùl mờ 3 nhai lồi tơngai geh bun.

-G^t gờ` ală bơta tơngo\ jê deh kờ` tus hờ hìu sơnơm di tu\. Ba` deh kòn tàm hìu tòm. Di lah pal deh kòn tàm hìu tòm pal geh kuang bàng lơh sơnơm đơng deh mờ deh kloh niam.

-Rào kloh mpàng tê mờ sơ[ong gơsơ\t vi khuẩn tu\ sền gròi klo\ kòn se mờ tu\ che klo\ ờ hềt l^k jơh.

Bơdìh hơ\ tai, cau ùr tàm sơnam deh dùh bơh 15 tus 35 pal c^t 2 liều váccine sơndră mờ kòp uốn ván sơnrờp, tơl liều ngài bal 1 nhai. Mờ c^t ală liều bơtơl jăt jơnau bơto sồr bơh kuang bàng lơh sơnơm dê.

                                                                     Cau cih mờ yal tơng^t K'Brọp - Ndong Brawl