VOV4.K’ho – Tàm ală tiah sar lơgar ngài tàm Tây Nguyên tàm tơngai lài sùm gơlik geh ală dơ\ kup ris kơnòm dềt, tac bro cau ùr tus lơgar Lo lơh ua\ hìu bơnhă gơtìp gơ prah gơ pring. Kai mờ ală bol tac bro cau ngui là bơh mạng xã hội, sơ mờm bơta [ươn đòm bơh ală cau ùr dê nàng pơn jồ, đơs tàm kờ` hơ\ sồng pơrlồm tac gan tiah nhàr dà lơgar.

Bơh jơnau yal wơl bơh ală cau gơtìp tac bro rê wơl bơh ală tiah bòl glar tàm tiah đah ne nhàr dà lơgar hơ\ sồng gggo\ loh, bol tac bro cau ờ sang dùl kai lơi nàng pơn dờm, pơn jồ, lam cau tac tus lơgar Lo nàng ai ală đong pria\ [ơ\ [ơl. Tơ nơ\ tu\ bol khi tàm yal jơnau mờ mpồl tac bro cau tàm lơgar Lo, ală bol do rê hờ Việt Nam, lòt tus ală thôn, [òn tiah ngài, ngui mạng xã hội đơs kờ` gơboh, hơ pơrgon bau. Tu\ cau gơtìp pơr lồm neh đòm den bol do tac khi mut tàm ală hìu tac dri, tac ală cau klau lơgar Lo in nàng lơh pơ ùr.

Tu\ lơh jơnau cih do, bol hi tìp oh Hồng Thị C (20 sơnam, ơm tàm thôn Noh Prông, xã Hoàng Phong, kơnhòal Krông Bông) neh geh tu\ rê wơl bơh ală tiah dut ndơl bơh tìs iơh bơsak dê nàng iat oh yal wơl jơnau moat jrùm tu\ oh gơtìp tàm pơ dơn tac tàm lơgar Lo. C yal: Bơh mạng xã hội, C lơh bơ yô mờ dùl nă klau sơnđan là Phàng. Tơ nơ\ dùl tơngai tàm kờ` tàm mạng, Phàng đơs là kờ` C mờ kờ` bau mờ C. Bulah bè hơ\, tơ nơ\ tu\ tìp mat C, Phàng pơr lồm C hơ\ sồng jun tus càr Lào Cai, tơ nơ\ hơ\ C gơtìp tac tàm hìu tac dri tàm lơgar Lo: “Tu\ boh bơr tàm facebook, khai hơ là bau mờ a`, bơh sơn rờp den a` kung ờ đòm, mơya hời rơ hời den a` đòm là khai bau mờ a`, hơ\ sồng khai sồr bơyô tus rò a`. Tu\ tus tìp mat den oh gơ lơh bè cau roh jơh huềng, ờ gam bồ tơngoh kơ lôi sơ nơng, a` mìng git jat cau hơ\”.

Să tờm C tơ nơ\ mut tàm hìu tac dri geh 1 nă cau klau lơgar Lo blơi rê lơh pơ ùr. C ờ bài lơh pơ ùr, gơtìp cau tờm hìu tac dri tơn ơt sa, lời jơgloh, ai gai pù pờng jà` ngan. Bulah bè hơ\, mơya tàm bơta bòl glar gơtìp bơtuah, tu\ bol tac bro cau jun C rê hờ hìu bơklau den jơh dùl bol do gơtìp mpồl kuang àng lơgar Lo sền sơ wì mờ dong klàs.

Tơngai lài, tàm càr Dak Lak, broă lơh bơh bol tìs tac bro cau, ngan là kơnòm dềt, cau ùr lam hờ lơgar ndai nàng lơh pơ ùr ờ di mờ adat boh lam mờ tac ală mpồl lơh broă dri tơ làr tàm lơgar ndai in gơlik geh kal ke. Tàm anih lơh broă cảnh sát lùp khàu kuang àng càr Dak Lak, klau Thào A Vảng, ơm tàm xã Dak Rmăng, kơnhòal Dak Glong, càr Dak Nông khài: “Cau ờ hềt git he là bol ờ niam, pơr lồm pơn jồ lam tus lơgar Lo tac den tàng khi tùi lòt mờ he. A` neh pơn jồ geh 4 nă cau lam tus lơgar Lo, tơ nơ\ hơ\ a` tac ai pria\”.

Git nđờ nam do, nàng kờ` kơryan kai pơrlồm tac cau tus đah ne tiah nhàr dà lơgar, ală anih lơh [a\u, rơdiô ua\ dơ\ geh jơnau yal, gơ noar atbồ mblàng yal, tơnguh jơnau git wă làng bol in mơya cồng nha lơh geh den ờ hềt ua\. Mìng is tàm Dak Lak, tus tu\ do, Kuang àng càr neh git go\ geh 14 nă cau ùr gơtìp pơrlồm lam tac tus lơgar Lo mờ geh ală cau tus tu\ do kung ờ hềt git loh ơm tềng lơi sơl.

Tềng đap bơta geh ngan do, Kuang àng càr Dak Lak neh lam lơh ring bal ală broă lơh mờng chài nàng rơcang lài, di tu\ git go\, rơcang sơndră bơta cau tìs do. Bơdìh hơ\ tai, mpồl kuang àng kung neh cribơyai mờ ală kấp ủy, gơ noar atbồ ală tiah nàng lam lơh niam ală broă lơh dong kờl bơtàu tơnguh lơh sa, gàr tơl niam rài kis mpồl bơtìan, geh broă rơndap lơh dong kờl ală oh mi cau ùr geh rài kis lơh sa ua\ kal ke. Ai geh broă lơh ai ală cau gơtìp aniai bơh ală dơ\ tac bro cau nàng kờ` dong khi mhar kis gơ rờm bal wơl mờ mpồl bơtìan. Đại tá Phạm Minh Thắng, Phó Kuang atbồ Kuang àng càr Dak Lak pà git: “Sồr ală kấp, ală gah broă lơh, ală anih lơh broă, mpồl lơh broă jơh nùs rơcang lài pơgồp bal mờ mpồl kuang àng lơh niam broă lơh mblàng yal bè broă lơh, kai lơh broă bơh bol tìs tac bro cau dê, ngan là ală cau digơlan mut tàm tiah làng bol kòn cau bè làng bol Mông, Rơđê tàm tiah sar lơgar ngài nàng tơl nă cau in git wă bè broă lơh bơh bol tìs tac bro cau dê”.

Jat cih dờp bơh Bộ Lao động, Thương binh mờ Xã hội dê, kờp bal pah nam, ală mpồl lơh broă geh gơ noar git go\ pơgap 400 dơ\ tac bro cau, khà cau gơtìp tac bro gơguh tus git nđờ rhiang, geh tu\ là git nđờ rbô nă. Tàm hơ\, khà broă tac bro cau tus lơgar ndai geh pơgap 80%. Cau lơh tìs ua\ ngan là bol blơ\ blac mờng chài, lài do neh geh broă lơh tìs bè tac bro cau, tàm yal jơnau mờ ală cau tàm tiah sar lơgar ngài, tiah nhàr dà lơgar, lơh gơlik mpồl bal nàng pơn dờm, pơn jồ, pơr lồm lam cau lòt hờ lơgar ndai nàng tac.

Cau gơtìp aniai bơh bol tìs tac bro cau sùm là cau ùr mờ kơnòm dềt, gơtìp sơ mờm bic bài halà lơh broă kơn jơ\, dùl bơta di\ tàm rài pa. Geh ală cau geh lùp lap bau mờ cau lơgar Lo bơh dùl nă cau mìng quèng bơh tàm mạng mơya neh lòt jat cau ờ git mat hơ\ lam tus lơgar ndai, hơ\ sồng nrơt dơl tu\ he gơtìp tac bơh cau do tus cau ndai bè dùl phan bơna.

Bơdìh hơ\ tai, bơta tac bro kơnòm dềt, ngan là kơnòm bơsram ală hìu bơsram kòn cau ơm tơn tàm hìu bơsram gơlik geh kal ke. Ală bol lơh tìs sơ mờm bơta ờ sền gròi bơh hìu bơnhă, hìu bơsram dê, bơh ală pang mạng xã hội bè Zalo, Facebook… nàng lơh quèng, pơn dờm, pơn jồ cau gơtìp pơrlồm lòt nhơl, blơi pà phan, lơh ơpah geh pria\ jền ua\ nàng jun rê hờ [òn dờng tac ală hìu tac phan `ô sa, hìu karaoke tàm ală anih nhơl chờ, khu công nghiệp halà tiah kềng gah gùng dờng in, bơ klơn lơh dri tơ làr, bơ klơn lơh broă halà tac hờ lơgar ndai.

Nàng rơcang sơndră tìs tac bro cau, sền gàr cau ùr mờ kơnòm dềt tềng đap ală kai bơh ală bol tac bro cau dê. Bộ Lao động – Thương binh mờ Xã hội neh lam lơh rơndap broă “Pờ sồ điện thoại lơh broă sùm, sơndră tac bro cau tàm lơgar Việt Nam mờ mat sơnđan, Tổng đài điện thoại dà lơgar sền gàr kơnòm dềt 111. Rơndap broă geh lam lơh bơh nhai 7 nam 2012  tus tu\ do. Neh geh git nđờ rbô dơ\ hòi điện thoại tus sồ do, tơngume hòi tus sồ điện thoại lơh broă sùm ua\ ngan là yal tơnggit bè kơ nòl broă bơh sồ điện thoại dê. Bơdìh hơ\ tai là ală dơ\ hòi điện thoại yal bè bơta tac bro cau tàm lơgar Việt Nam mờ ală broă ndai bè ntrờ` tiah kis, lòt lơh broă hờ lơgar ndai halà broă lơh…

Bơh hơ\, neh di tu\ yal ală mpồl lơh broă geh gơ noar in git tơngume bơh ală broă gơlik geh mờ jòi gùng bơsong, dong klàs cau gơtìp aniai; pơlam bè ală broă gùt dar broă rơcang sơndră tac bro cau, pơlam jòi cau roh thit, dong kờl pria\ jền ai ală cau gơtìp aniai bơh bơta tac bro cau, dong kờl pơlam jòi anih ơm pleh ing, dong kờl pơlam adat boh lam, pơlam bè nùs nhơm ai cau gơtìp aniai mờ hìu bơnhă in.

Cau mblàng K’Duẩn