VOV4.K’ho - Gơguh mhàm là kòp ngòt rơngơ\t ngan tài ală bơta tơngo\ ờ loh làng mờ bơta gơbàn bơh kòp do lời wơl. Bác sĩ Phan Thị Minh, lơh broă tàm hìu sơnơm Y tế dự phòng càr Dak Lak pơlam ờ uă broă sơndră mờ kòp ha là sền gròi kòp do.

-Ơ bác sĩ! Kòp gơguh mhàm tu\ do geh sơm bè lơi mờ kòp do geh sơm bời lah ờ?

Bác sĩ Phan Thị Minh: Kòp gơguh mhàm geh sơnơm sơm kòp kờ` sền gròi kòp do. Sơnơm mìng geh sền gròi huyết áp ờ hềt geh sơnơm sơm bời kòp do. Mờ pal geh sơm sùm jơh rài, cau kòp hùc sơnơm jơh rài kờ` ai mhàm geh jăt khà là hờ đơm 140 tàm 90mmHg. Tu\ hơ\ den cau kòp geh niam ờ do ờ dă mờ ờ gơbàn bơta lơi.

Tàm tơngai sơnrờp, gơguh mhàm độ 1 den ờ hềt ngui sơnơm. Mơya tu\ neh gơbàn độ 2, hơ\ là mhàm gơguh uă ngan rơlao 160 mờ mhàm ờ uă ngan rơlao 100 den pal hùc sơnơm. Broă hùc sơnơm pal lơh jăt jơnau bơto sồr bơh bác sĩ mờ cau kòp ờ gơtùi hùc is.

Broă hùc sơnơm pal kah ală bơta tơnơ\ do: lơh jăt jơnau bơto sồr bơh bác sĩ, tài sơnơm sơm kòp gơguh mhàm ờ gơtùi sơgràm. Cau kòp pal hùc sơnơm jơh rài. Ba` ơm hùc sơnơm mờ pal hùc tàm 1 tu\ geh ai tàm ngai. Broă do dong kờl khà sơnơm geh tàm să sùm ring niam, den tàng mhàm kung geh niam. Ba` hùc geh tu\ gờ`, geh tu\ jơla, geh tu\ ờ hùc. Tàm mùl màl geh uă cau kòp hu^ ờ hùc sơnơm, gam geh cau go\ să jan neh pràn den ơm ờ hùc sơnơm. Bè hơ\, den mhàm gơguh tai, [uơn ngan gơbàn ală bơta ờ niam.

Tu\ cau kòp hùc sơnơm tơl, ndrờm bal, den kòp gơguh mhàm ờ lơh kal ke ha là lơh gơbàn geh bơta ờ niam lơi. Mơya tu\ ờ hùc sơnơm den kòp gơs jroă ngan, lơh gơbàn kòl mờ bơcah gùng mhàm tơngoh. Mờ tu\ do, tàm ală hìu sơnơm, ală cau gơbàn gơbàn kòl bơcah gùng mhàm tơngoh mìng tài gơguh mhàm.

-Ơ bác sĩ! Kòp do gơrềng tus mờ broă gơtòp bơh cau pròc mhàm lài lah ờ?

Bác sĩ Phan Thị Minh: Jăt ală jơnau kơlôi sơnơng den kòp gơguh mhàm geh gơtòp bơh cau lài mơya ờ di là 100%. Tàm ờ uă hìu nhă, di lah ồng, mò, mè, bèp gơbàn kòp gơguh mhàm den kòn sao pal sền gròi huyết áp sùm tài broă di gơlan gơbàn kòp do là uă rơlao. Mơya kung geh uă hìu nhă bu\ lah rài lài do ờ geh cau gơbàn kòp gơguh mhàm mơya rơnàng kòn sao den gơbàn kòp. Hơ\ là tài ală bơta bơh bơdìh, bè lơmă ir, `ô ơlăk, bièr, kră bơcah gùng mhàm, tơngi tàm mhàm…

-He gơtùi rơcang sơndră mờ kòp gơguh mhàm mờ broă lơh lơi ơ bác sĩ?

Bác sĩ Phan Thị Minh: Kờ` rơcang sơndră mờ kòp do, lài ngan, gơwèt mờ cau neh rơlao 30 sơnam den pal was huyết áp 6 nhai 1 dơ\. Kuơ màng là gơwèt mờ ală hìu nhă geh ồng, mò, mè, bèp, om mi gơbàn kòp gơguh mhàm den sơlơ pal sền gròi. Gam tàm rài kis, pal rơcang mờ broă kis niam, bè ba` sa hang. Jăt jơnau bơto sồr là pah ngai mìng geh sa hờ đơm 4 gram boh, ndrờm mờ 1 sơ-io\ dềt, hơ\ là he sa bơsàp. Mờ pal tơmù sa tơngi phan ròng mờ ơla mờ hơ\ mìng geh sa tơngi chi che. Tơmù sa kơl tao, klung klờm phan ròng. Tơmù `ô ơlăk bièr. Pah ngai mìng `ô hờ đơm 30ml ơlăk. Kuơ màng, gơwèt mờ cau chu jrào den pal tơmù mờ wèt tus sơbì ba` chu jrào. Tài tu\ chu jrào den sơnơm nicotine lơh ală gar cholestorol gam lòt tàm mhàm kơ\t, lơh gơs tơl pơnai, lơh gơlềt gùng mhàm, lơh bơcah gùng mhàm. Di lah gơlềt gùng mhàm dờng den lơh gơbàn gơdrồl mhàm nùs, lơh gơlềt mờ lơh bơcah gùng mhàm tơngoh.

Bơdìh hơ\ tai, he pal gàr sùm rài kis geh broă ơwa` să. 1 ngai he pal tàp pràn sa jan bơh 30 tus 60 phút. Kuơ màng gơwèt mờ ală cau lơh broă sră nggal ha là geh să jan lơmă den pal rơwah 1 broă tàp pràn sa jan di pal. Cau dờng sơnam den lòt jơng, tàp dưỡng sinh. Cau kơnòm den nhơl cầu lông, coh plai, nhơl bơlai… tơrgùm wơl là pal tàp pràn sa jan, ba` ngui uă. Pal geh sùm bơta `hơ\ să di pal, ba` lơmă ir. Ha là đơs kờ` [uơn wă rơlao là ba` lời ndul cau klao dờng rơlao 90 phơng mờ cau ùr là rơlao 80 phơng.

-Ơi, dan ưn ngài bác sĩ uă ngan!

Cau mblàng Ndong Brawl