Rpu mờ dơ\ lơh yàng wàng rpu bơh cau Mơ Nâm.
Thứ tư, 00:00, 03/05/2017
VOV4.K’ho - Mờ cau Mơ Nâm (dùl sơne\ bơh kòn cau Sơdàng) tàm kơnhòal Kon Plông, càr Kon Tum, rpu geh bơnga\ kuơ màng ngan tàm rài kis lơh sa mờ chài rgơi bơh tơl hìu nha\. Den tàng ngan, pah nam cau Mơ Nâm drờm geh bơyai lơh yàng wàng rpu nàng mut lơh bơta kờ` gơboh tus mờ rpu, mơ kung la tu\ nàng geh ơn ngài yàng ndu neh sền tus bòr rpu kơnrồ pràn, deh ua\ kòn bè kờ` làng bol geh rài kis hờm ram.

 

           

            Rpu la phan bơna kuơ màng lơh broa\ sa.

            Cau Mơ Nâm kis tàm ù tiah ua\ mhual gơ glòm Kon Plông gùt nam sùm mriềt noat. Khi sùm ròng rpu tài do la phan  ròng gơ kờ` ngan mờ trồ tiah  mriềt niam do.

            Bơh rài yau,  tus tu\ do,  gơ lơh bè hìu lơi kung drờm ròng rpu. Gơ jat mờ  bơta geh  tơl hìu dê mờ khi ròng ua\ hala êt rpu. Ala\ hìu rbah ngan kung ròng êt ngan la dùl,  bàr nơm rpu, mờ hìu nha\ pas den cau ròng tus rhiang nơm  rpu.

Lài do,  bơdĩh mờ cing mồng, drap yang den rpu kung la dùl tàm ala\ bơta nàng cau geh sền bơta pas gơs bơh tơl hìu nha\. Broa\ ròng rpu geh bơnga\ kuơ màng ngan tàm rài kis bơh lơh sa làng bol dê.

Bè lài do,  rpu sùm geh cau Mơ Nâm sền la phan bơna nàng geh  gơl ala\  phan ngui geh bơta kuơ màng ngan bè cing, mồng, drap yang mờ phan bơna  bè ù tiah. Rpu gam la phan  ngui nàng lơh phan kơt bau tu\ làng bol bau kòn, kơt bau kòn in hala tam phan bơna cau,  hala tơm dồs...

Ngan ngồn, rpu gam la phan ngui nàng  lơh yàng tàm ala\ yàng kuơ màng ngan bơh làng bol,  bơh tơl hìu nha\. Den tàng, gơ geh pơrya  bè la cau ala mat kòn bơnus. Tu\ làng bol lơh bơta lơi geh lơh yàng gơ jra` den  rpu  geh ngui nàng lơh phan pơ dơng, chơt ơla tus mờ kòn bơnus nàng geh ràs tàs mờ yàng.

Tàm  lơh broa\ lơh sa,  cau Mơ Nâm tàm Kon Plông lơh kòn sre. Khi ngui rpu nàng pơr ja\ sre ờ go\ di  lơ òr , sơ kam  sre bè cau  tàm đah  tiah ring. Jat pơrya khi dê, bơh bơta  lo\ sre tàm tiah kơh bơnơm sùm dềt,  gơ ơm rah rài jat gah  croh dà den tàng kan ngan  lơ òr,  sơ kam, kơr sre, broa\ ngui rpu pơr ja\ sre geh  bươn bòai rlau.

Tu\ do den broa\ lơh do mìng gam geh ngui tàm ala\ lo\ sre dềt, sre bo\. Mờ ala\ lo\ sre ơnàng, làng bol ua\ ngan ngui  rơndeh lơ òr den tàng rpu kung lơngai rlau.

Rài yau, bơta kuơ bơh  rpu mìng geh ơm tơnơ\ mờ cing mồng, drap yang, den tu\ do  rpu ngan la phan bơna jơ tài lơh broa\ sa kuơ màng ngan bơh làng bol. Bal mờ broa\ lơh sa tàm sre, tàm mìr,  ròng rpu ngan la la tac geh pria\ tờm ngan bơh ala\ hìu nha\, Den tàng, làng bol slơ sền kuơ ngan broa\ ròng ua\ rpu. Tu\ do, ala\ hìu nha\ cau Mơ nâm  sùm ròng rpu jat mpồl hiu, ờ hoan ngan hìu lơi ròng is. Tơl mpồl geh 3 yus 5 hìu nàng buơn tàm broa\ lòt ê, sền gàr rpu.

Niam krơi lơh yàng wàng rpu.

Tàm dùl nam,lơh yàng  wàng rpu la bơhàin lơh yàng dờnng ngan  mờ geh pơrya kuơ màng  tàm rài kis  lơh broa\ sa lơh sre bơh cau Mơ Nâm.

Làng bol sùm bơyai lơh yàng wàng rpu tàm pơgap di nhai 2 pah nam. Dơ\ lơh yàng do nàng kơp kờ` tus rpu  pràn, deh ua\ kòn,  dong làng bol pơrja\  sre, mờ git ưn ngài yàng bơnơm, yang dà, yàng brê neh sền tus làng bol geh rài kis hờm ram, ngai lơngò.

Ồng A Dup kis tàm [òn Kon Leng II, xã Đăk Long, kơnhòal Kon Plong yal: Lài do,  dơ\ lơh yàng wàng rpu geh lơh tàm 5 ngai, mơya tu\ do làng bol  mìng lơh tàm 3 ngai. Gơ jat tàm bơta  gal, êt  bơh tơl mpồl hìu mờ khi lơh wàng dờng dềt krơi is. Tơl mpồl geh rwah dùl ba\ ù niam ring ngài mờ hìu di 2, 300 thơt nàng lơh wàng pa rpu in.

Lài do, làng bol geh jà cau bơyơu tus hờ hìu nàng sền ù lơh wàng  rpu. Tu\ do,  ala\ hìu nha\ neh ring bal anih lơh  nàng lơh wàng  rpu,  cau atbồ mpồl geh ala mat lơh yàng nàng  ting bởtơh cà ràk, phut mu hơ\ sồng geh bơyai lơh was ba\ ù mờ tơs kơ nòk lơh wàng.

Tàm ngai sơnrờp,  ờ ua\ cau ùr geh jàu broa\ lơh kloh ba\ ù pa neh geh sền  kờ` lơh wàng. Cau ndai den mut tàm brê pic biap, mù tàm dà kup ka...  rcang ala\ phan sa  ngui  dơ\ lơh yàng. Ala\ cau klau  den  mut tàm brê jòi che, kơl jrong. Khi rwah ala\ chi pòs, ờ  mo\ sa nàng rê lơh wàng.

Ngai dơ\ bàr, jơh ala\  geh tus ùr tềng ba\ tiah neh geh rwah, geh mut lơh wàng mờ bơyai lơh yàng. Wàng rpu geh lơh bal hia\, gơya broa\ lơh adat  bơh yàng dê tềng wàng rpu la kuơ màng ngan, geh mut lơh  di pal mờ nền nòn ngan.

Cau ùr den pơndiang ala\ chi tus tềng ù  neh rwah,  ai cau klau den tờ bơtô tơp jrong mờ lơh gơs wàng ròng. Ala\ jrong wàng rpu geh sơntơp  ntàu  song mờ geh kơt mờ ala\ ròk gơrgan mờ ala\ che  chi brê bè rơyah mờ ala\ chi kơ\. Tam gùl ala\ jrong tơp, pơgap di 1 thơk geh tơp dùl jrong nàng  tơngguh bơta kơljap wàng  rpu.

Pơnjat mờ hơ\,  ala\ cau tàm tơl hìu geh tus 4 mum wàng rpu, geh  sơn ala\  sơna dềt geh  kam sơna gơ lik bơdĩh mờ bơta nàng pleh ala\ bơta  ờ niam geh lơha niai rpu.

 Tơnơ\ geh lơh gơs wàng,  ala\ cau  geh tơmut rpu tàm wàng. Cau geh rwah ala\ rpu dờng,  cham, pràn rlau jơh tàm wàng nàng tơmu lài mờ ala\ bơta kơp kờ` niam bơne\.

Tu\  rpu neh mut tàm wàng, cau tàm hìu neh bal mờ cau tabồ mpồl geh lơh yàng wàng rpu. Phan pơdơng  yàng  mờng ngan la iar, sur, ơlak. Hìu lơi  he geh nđơ nơm rpu den  sa nđờ nơm iar, dilah ờ den mìng kờ` dùl nơm la  di.

Ngai dơ\ pe,  la ngai làng bol lơh gơ nơng. Gơ nơng geh bơtàu tềng gùl  wàng rpu kờ` geh đơs tờm ngan ba\ ù tiah lơh wàng la di gơnoar bơh mpồl dê, mờ do la anih  ơm rpu dê, cà  ờ gơtùi sơgràm hala lơh aniai  rpu.

Tơnơ\ geh bơyai lơh gơs ala\ bơhìan lơh yàng wàng rpu,  làng bol geh ơm lir wir gùt dar  `ô sa, đơs crih tam ya. Bơh tềng do,  bơta git gơp tàm mpồl bơtìan, làng bol geh  đềt mềr rlau. Tu\ do la tu\ nàng mò ồng, mè bèp tam pà  rpu, tam pà phan kòn sau tàm hìu nha\.

Dơ\ lơh  yàng wàng rpu la bơta niam chài krơi is ngan bơh cau Mơ Nâm tàm Kon Plông, càr Kon Tum, ờ mìng  ai go\ bơta niam bè rài kis lơh broa\ sa suơn sre, mờ gơ gam  geh pơrya kuơ màng ngan tàm broa\ lơh geh tam klac tàm mpồl bơtìan.

Tu\ do, dơ\ lơh  yàng wàng rpu làng bol gam sùm lơh. Bulah bè hơ\,  adat pal lơh jat geh lơh bal hia\ rlau, geh mpồl rwah lơh wàng pa, mơya kung geh mpồl lơh niam wơl wàng lài.

Bal hia\ bè  adat pal lơh, mơya wàng rlu tu\ do geh làng bol lơh kơljap, kơljap rlau nàng dong mpồl rpu kong jai mờ mriềt noat.

                                    Cau cih mờ yal tơnggit K’ Brọp

 

 

 

 

 

 

 

Tags:

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC