VOV4.K’ho - Tu\ do, trồ tiah tàm ală càr Tây Nguyên gam tàm tơngai prang duh. Bơta duh gơguh ni sơna lơh gơbàn uă bơta kòp, kuơ màng ngan là ală kòp bè gùng tơrdih phan sa bè kòp tả, lỵ, thương hàn, kòp jê ndul gơjroh… Trồ tiah duh kung lơh gơbàn uă ngan tus mờ ală kòp bè nùs, gùng mhàm bal mờ klờm soh.

Trồ tơngai duh lơh gơbàn ờ niam tus mờ bơta pràn kơl dang kòn bơnus, [uơn gơbàn kòp:

-Lơh geh bơta niam kờ` vi khuẩn geh uă tàm phan sa, lơh gơbàn khih phan sa.

-Lơh gơbàn ală kòp jê ndul gơjroh tài dà ờ sàng kloh niam.

-Lơh să jan glar bòl, lơh geh bơta niam ai uă kòp tơnguh bơtàu.

Ală kòp mờng gơbàn tàm kàl prang duh:

Do là tơngai gơbàn uă kòp, kuơ màng ngan là gơwèt mờ kơnòm dềt, tu\ bơta pràn sơpndră mờ kòp gam ờ pràn. Kơnòm dềt gơbàn ală kòp gơrềng tus mờ trồ tiah bè jê rơnồng dờ, jê muh, rơnồng dờ, duh să uă tài siêu vi, duh să gơl^k toh, jê ndul gơjroh, jê sồt tơngoh…

Kòp gùng tă nhơm: kòp gùng tă nhơm mhar tài siêu vi là kòp mờng gơbàn ngan tàm kơnòm dềt tu\ trồ tiah tam gơl ni sơna. Kòp gơbàn mờ ală bơta tơngo\ lài ngan là bơsiă ờ geh kơnhà, hơ\ sồng tơnjo\ mờ gơguh rơhời mơya ờ geh kơnhà. Dơ\ bơsiă mờng geh jo\ mờ tơnơ\ mờ hơ\ geh kơnhà. Di lah ờ g^t đal mờ sơm di, kòp di gơlan lơh gơbàn bè jê sồt tồr, viêm xoang, kòp tàm klờm sih…

Kòp jê ndul gơjroh: Kơnòm dềt [uơn ngan gơbàn kòp jê ndul gơjroh tài gơtòp rota virus. Trồ tơngai duh lơh siêu vi tàm nhơm trồ tiah, tiah kis mờ vi khuẩn bơh phan sa, dà hùc gơl^k geh. Kòp mờng gơbàn ni sơna lơh kòn dềt hă, tu\ lòt đì ndul phơng gơklăc, geh mhơr, geh tu\ geh bal mhàm ha là phơng tơlir, jê ndul, duh să, gơprồ ndul…

Kòp jê sồt tơngoh: Do là kòp ngòt rơngơ\t ngan tài bơh vi khuẩn, siêu vi, bơsềt ha là tài ký sing trùng lơh gơbàn. Kòp jê sồt tơngoh di lah ờ go\ mờ sơm kòp di tu\ lơh kal ke ngan kờ` bời bè ờs, broă di gơlan gơbàn chơ\t mờ lời wơl bơta ờ niam bè kơrwài, tơnguh geh dà, long 1 đah să.

Bè kòp tam gơl kàl tàm cau dờng: Trồ tiah tơngai duh lơh gơbàn kòp tu\ să he tìp mờ trồ tơngai duh. Să geh prăp rơhời ală bơta gơbàn bơh trồ tơngai duh, uă bơta sồt mìng lơh gơbàn bè bơta niam, mơya geh ờ uă bơta lơh gơbàn chơ\t. trồ tơngai duh là bơta tòm lơh gơbàn kòp ung thư tềng bơdìh să. Trồ tơngai duh kung lơh ală cau kòp neh geh kòp bè nùs, gùng mhàm ha là klờm soh [uơn ngan gơbàn gơpừ, ờ pràn tă nhơm…

Sền gàr bơta pràn kơl dang să jan tu\ trồ tơngai duh:

Kàl prang trồ tơngai duh là tu\ [uơn ngan gơbàn kòp. Den tàng, he pal pal:

-Gàr kloh niam hìu đam mờ tiah kis, lơh jăt broă sa sin, hùc duh, tơl niam phan sa pah ngai, ba` drơng mang, ba` tìp mờ `hu\ jrào…

-Ba` sa phan sa neh lời jo\ mờ ờ geh prăp gàr tàm tùh mrềt.

-Ndao sơgơn geh gơlì tu\ l^k tàm trồ tơngai duh, ba` tìp tơn să mờ tơngai duh; ba` ơm hờ bơdìh trồ tơngai duh jo\ ir…

-Tu\ go\ kòn dềt gobàn tơngo\ kòp bè: duh să, hă, jê bồ ha là gơl^k muh, bơsiă, jê ndul gơjroh… den tàng he pal cèng mơ kòn dềt tus hờ hìu sơnơm kờ` kham mờ sơm kòp.

-Mờ cau dờng sơnam, pal sền gròi ală bơta tơngo\ bơh kòp gơbàn kòl gùng mhàm tơngoh là lơh `ăp `o jơng tê, ờ sô, lơng jơng tê, jê ntơh, săp đơs ờ loh, huyết áp ờ ndrờm… Pal sền gròi bơta pràn kơl dang să jan sùm mờ sa ală phan sa [uơn tơrdih, uă chất xơ kờ` nùs lơh broă niam. Cau gơbàn kòp nùs gùng mhàm pal geh sùm broă tàp pràn să jan di mơ bè, lòt jơng, tàp dưỡng sinh. Ba` um uă. Pal um tàm tiah ờ geh càl, um dà duh kờ` pleh mờ kòp jê sồt klờm soh.

Cau blàng Ndong Brawl