VOV4.K’ho- Broă sền gàr pràn kơldang să jan sùm geh Đảng, Dà lơgar he sền gròi mờ lơh. Kuơmàng, sền gàr pràn kơldang să jan ai làng bol ală jơi bơtiàn kòn cau in sơlơ geh sền dờng màng tai bal mờ uă broă dong kờl krơi is, geh kuơ ngan nàng kờ` tơnguh uă bơta niam rài kis làng bol dê, rơhời tơnguh sơnam kis jo\ kờp bal bơh làng bol jơi bơtiàn kòn cau dê.

Tàm dơ\ pơrjum dơ\ 8, Quốc hội khoá 14 neh ring bal Kơrnoat sồ 88 bè ki\ ring bal Rơndăp broă lơh jơh ală bơta bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau mờ tiah kơh bơnơm tơngai bơh nam 2021- 2030. Ngai 15/2/2020, Chính phủ neh geh Kơrnoat sồ 12 bè lam lơh jăt Kơrnoat do bơh Quốc hội dê. Tàm hơ\ geh kơnòl broă bơ\t bơtàu Broă lơh jơnau kờ` dà lơgar bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau mờ tiah kơh bơnơm tơngai bơh nam 2021- 2030.

Mờ broă lơh jơnau kờ` do, Chính phủ lơh 10 rơndăp broă lơh dờng. Tàm hơ\, broă bè pràn kơldang să jan, lơh sơnơm gơ wèt rơndăp broă lơh 7 bơh Broă lơh jơnau kờ` dà lơgar bè bơtàu tơnguh lơh sa- mpồl bơtiàn tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau mờ tiah kơh bơnơm. Đơs bè jơnau kờ` bơh rơndăp broă lơh sồ 7 do dê, ồng Đỗ Văn Chiến Kuang ătbồ Ủy ban Kòn cau, pà gi\t: Jơnau kờ` là sền gàr pràn kơldang să jan, tơnguh bơta dờng pràn să bồ cau jơi bơtiàn kòn cau dê, rcăng sơndră bơta rơgai ờ tơl pràn kơnòm dềt in. Lơh mờ lơh uă ală anih lơh sơnơm tàm tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau mờ tiah kơh bơnơm, tơnguh uă bơta niam khà kờp làng bol tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau tus nam 2030. Sền gàr pràn kơldang phan sa bơkah tơl pràn ai cau mè mờ kơnòm dềt in nàng tơnguh uă bơta dờng pràn să bồ cau jơi bơtiàn kòn cau in. Bơto yal bơta gi\t wa\, kham bun sùm jăt di tơngai, dong kờl kham sơm kòp ai bơh 4 rbô 200 nă cau ùr in tàm tơngai geh bun mờ tu\ deh kòn. Dong kờl sơlơ tơnguh tai phan sa bơkah tơl pràn ai 100% kơnòm dềt rơgai ờ tơl pràn tàm tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau mờ tiah kơh bơnơm in.

Jăt jơnau yal tơn jơh 9 nam lơh jăt Adat Kham kòp, sơm kòp bơh Ủy ban Kòn cau dê pà go\, tơngai do, broă dong kờl lơh sơnơm sền gàr pràn kơldang să jan ai làng bol jơi bơtiàn kòn cau in sùm geh lơh jăt gùng dà: Ai lài bơsong ală broă pràn kơldang să jan; sơlơ tơnguh tai bơta tơl pràn geh dờp mơkung pà ai broă kham sơm kòp geh bơta niam; tơrmù bơta à` ơnòng kơn jơ\ priă tă sền gàr pràn kơldang să jan. Tàm hơ\, Dà lơgar neh ai lài ai kes priă dà lơgar dê lơh ală broă lơh, rơndăp broă lơh nàng bơcri priă lơh, lơh niam wơl, lơh uă ală anih kham sơm kòp, phan bơna măy mok lơh sơnơm, ngan là bơcri priă ai hìu sơnơm kơnhoàl, ală hìu sơnơm xã in.

Ngan tài bè hơ\, kơnờm bơta sền gròi, sồr lơh, ai priă jền dong kờl bơh Chính phủ dê, khà làng bol jơi bơtiàn kòn cau geh sră bảo hiểm y tế ngai sơlơ gơguh uă. Nam 2016, 91% làng bol jơi bơtiàn kòn cau geh sră bảo hiểm y tế; nam 2017 geh 92,05% mờ nam 2018, là 93,68%. Jăt Adat Tam gơl, bơtơl bàr pe bơta bơh Adat Bảo hiểm Y tế nam 2014 dê mờ ală sră nggal bơto pơlam geh gơrềng bal, cau jơi bơtiàn kòn cau gam ơm kis tàm tiah geh rài kis lơh sa- mpồl bơtiàn kal ke neh geh bơtơl tàm mpồl ală cau geh kes priă dà lơgar tơm mờ dong kờl khà priă blơi bảo hiểm y tế. Do là broă dong kờl kuơmàng, tơngo\ bơta sền gròi, dong kờl bơh Đảng, Dà lơgar he dê gơ wèt mờ làng bol jơi bơtiàn kòn cau.

Jăt Bộ Y tế yal, nàng broă sền gàr pràn kơldang să jan tơl làm tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau geh lơh mờ geh cồng nha rlau, den cau kờ` pal geh sền gròi uă rlau, hơ\ ngan là cau mè, là kơnòm dềt tiah làng bol jơi bơtiàn kòn cau. Bác sĩ Đinh Anh Tuấn, Phó Kuang ătbồ Vụ Pràn kơldang să jan Cau mè mờ Kơnòm dềt gơ wèt Bộ Y tế dê pà gi\t, bơcri priă ai kơnòm dềt in hơ\ là bơcri priă ai rơnàng tơnơ\ do in. Do là broă lơh dờng màng ngan tàm tơngai tu\ do nàng kờ` lơh niam wơl jơi nòi. Tu\ do, lơgar he là dùl tàm ală lơgar geh khà rơgai ờ tơl pràn nggờc ki\ mờ rơgai ờ tơl pràn să bồ croăn dềt rơgai ơm tàm mpồl lam lài dunia dê. Tàm hơ\, cau ùr mờ kơnòm dềt jơi bơtiàn kòn cau là ală cau gơbàn uă ngan. Bác sĩ Đinh Anh Tuấn, đơs: Tàm tơngume bơh rơndăp broă lơh dê, den bol a` sền gròi uă ngan tàm cau ùr. Tài bơh bol he gi\t là, phan sa bơkah tơl pràn bơh kơnòm dềt dê geh lơh nền tàm 1 rbô ngai sơnrờp kờp bơh tu\ pa deh. Ngan den tàng bè hơ\, sền gròi phan sa bơkah tơl pràn ai cau mè in lơh nền phan sa bơkah tơl pràn ai kơnòm dềt in, kuơmàng là dong lơh tơnguh jơnhoa să bồ, kơn jơ\ ki\. Den tàng, ală tơngume bè pơgồp bal cau klau mờ cau ùr den bol a` kung lơh ngan ai tơmu\t rơndăp broă lơh dềt do sơlơ uă sơlơ niam mờ ngan ngồn do là broă tơngo\ loh làng ngan broă cau klau mờ cau ùr.

Bal mờ bơta sền gròi dong kờl bơh ală kấp, ală gah dê kung bè bơta pơđơl pràn lơh ngan bal bơh gah lơh sơnơm dê, tu\ do, mpồl cau kham sơm kòp ai làng bol jơi bơtiàn kòn cau in ngai sơlơ geh ai tơl bè khà mờ bơta niam; ală hìu sơnơm ling klàng làng bol jơh nùs kham sơm kòp làng bol in. Bơh nam 2016, neh geh 410 hìu sơnơm, cơldu\ kham kòp ling klàng làng bol, gơ wèt ală xã tiah sar lơgar ngài lơh broă kham sơm kòp ai làng bol in…Bal mờ hơ\ là ală broă dong kờl ai làng bol jơi bơtiàn kòn cau in deh kòn di bơta dong kờl gơ wèt mờ cau lơh sơnơm thôn, [òn lơh bal kơnòl broă ùr đơng deh thôn, [òn kung geh ai lơh geh cồng nha sơl tàm uă tiah, pơgồp bơnah lơh niam gơnoar broă tàm tơrbo\ đah lơh sơnơm xã mờ làng bol.

Tơngai tus, Ủy ban Kòn cau dan mờ ală bộ, gah sơnah lơh broă bal mờ ală tiah sền gròi ai priă jền lơh ală broă lơh mblàng yal jơnau, bơto yal, bơto bơtê kơrnoat boh lam, gơnoar mờ bơta kuơ bè kham sơm kòp ai làng bol jơi bơtiàn kòn cau mờ tiah kơh bơnơm in. Pơn jăt tai ai bác sĩ rê lơh broă tàm hìu sơnơm kơnhoàl, hìu sơnơm tàm tiah jơi bơtiàn kòn cau mờ tiah kơh bơnơm, tiah kal ke uă ir; sền gròi dong kờl bơto bơtê, tề lam tơnguh uă bồ tơngoh jak chài tàm broă lơh ờs mờng ai mpồl cau bác sĩ là cau jơi bơtiàn kòn cau in nàng pơgồp bơnah tơnguh uă bơta niam kham sơm kòp ai làng bol in.

Mơkung tơnguh uă khà kham sơm kòp mờ bơta niam ală drơng broă lơh sơnơm, ngan là kham sơm kòp bơh sơnrờp tàm hìu sơnơm kơnă hơđơm; bơtàu tơnguh lơh sơnơm kòn cau pơgồp bal mờ lơh sơnơm rài pa tu\ do dê; lơh pràn bơtàu tơnguh lơh sơnơm rcăng gàr lài. Lơh jăt ală broă lơh dùl ròt bal ai tơl bơta ai làng bol jơi bơtiàn kòn cau in geh gi\t mờ drơng broă lơh sơnơm, kham sơm kòp tàm hìu sơnơm kơnă dà lơgar bơh broă dong kờl bảo hiểm  y tế. Lơh jăt wil tơl, di tu\ ală broă ci\t sơnơm rcăng sơndră kòp rề ơnàng, phan sa bơkah tơl pràn mờ ờdo ờdă phan sa; lơh mờ lơh jăt broă lơh bè rcăng sơndră rơgai ờ tơl pràn tàm kơnòm dềt, tơnguh uă pràn kơldang să jan, să bồ ơruh pơnu, kơnòm pa dờng jơi bơtiàn kòn cau dê; sền gròi dong kờl bơto mờ bơtàu tơnguh mpồl cau lơh sơnơm, geh bơta dong kờl bơto kuang bàng geh bồ tơngoh jak chài ngan tàm broă lơh là cau jơi bơtiàn kòn cau tàm [òn lơgar.

Cau cih Hải Phong- Cau mblàng Lơ Mu K’ Yến