VOV4.K’ho- Lam lơh rơndap broă bơh Chính phủ dê bè sơlơ mblàng yal, bơto bơtê adat boh lam ai kuang bàng, làng bol tàm tiah nhàr dà lơgar, bồt dà lềng tơngai bơh nam 2017 tus nam 2021, tơngai lài, ală mpồl ling sền gàr tiah nhàr dà lơgar, kuang àng mờ uă mpồl lơh broă chính trị mpồl bơtiàn neh sơlơ tơnguh broă lơh mblàng yal, kờñ tơnguh jơnau git wă lơh jat adat boh lam ai kuang bàng, làng bol tàm tiah nhàr dà lơgar in. Kuơmàng tàm tơngai tŭ do, rơndap broă gam sền gròi tàm broă bơto bơtê jơnau git wă lơh jat broă lik, mut tàm lơgar ndai rơcang sơndră kòp Covid-19

Ia H’Drai là dùl kơnhoàl tiah nhàr dà lơgar bơh càr Kon Tum dê, geh mờr 80 kơi sồ gùng nhàr dà lơgar mờ lơgar Campuchia. Kờp bơh tŭ kòp Covid-19 gơlik geh tàm uă tiah, càr Rattanakiri bơh lơgar Campuchia dê rềp mờ càr Kon Tum kung bè hơ̆ sơl. Den tàng, broă lơh sơlơ tơnguh broă lòt sền, gròi sền mờ mblàng yal, hòi jà làng bol lơh jat niam broă lơh rơcang sơndră kòp Covid-19 sùm geh jơh gùt anih lơh broă chính trị bơh kơnhoàl Ia H’Drai mờ mpồl ling sền gàr tiah nhàr dà lơgar pơgồp bal dùl bă niam ngan. Do là cồng nha bơh broă sền gròi tus broă mblàng yal, bơto bơtê adat boh lam ai làng bol jơi bơtiàn kòn cau dùl êt nă cau tiah nhàr dà lơgar.

Tàm kơnhoàl tiah nhàr dà lơgar Ia H’Drai, tơngai lài, ală mpồl lơh broă bè Mpồl ling sền gàr tiah nhàr dà lơgar, kuang àng, Mpồl đơng lam ling klàng kơnhoàl mờ ală mpồl cau neh sơlơ tơnguh rlau tai broă pơgồp bal mblàng yal, bơto bơtê adat boh lam nàng kờñ pơgồp bơnah tơnguh jơnau git wă lơh jat adat boh lam ai kuang bàng, làng bol tàm tiah nhàr dà lơgar in. Kòp Covid-19 gơlik geh kal ke, lơh jat jơnau sồr ờ ai tơrgùm gal cau, mpồl ling sền gàr tiah nhàr dà lơgar gơ wèt Pôs ling sền gàr tiah nhàr dà lơgar Hồ Le mờ Kuang àng xã Ia Đan pơgồp bal mblàng yal is tàm thôn 6 tàm trồ mang. Tàm thôn 6, uă ngan làng bol ơm kis là kong nhân ală kong ti kay su, broă lơh khi dê sùm sơn đờm tàm pơgap 1 jơ tus 2 jơ drim, den tàng tơl nă cau geh mờng quèng rê bic gờñ. Git loh bơta geh ngan tàm do, ală mpồl lơh broă rơcang lài lòt mblàng yal bơh 6 jơ 30 phuk mang tus pơgap 8 jơ mang. Thiếu tá Võ Anh Hoàng, kuang atbồ kuang àng xã Ia Đan pà git: “Kuang àng xã kung rơcang lài pơgồp bal đah ală mpồl lơh broă ờs mờng, lam lơh mblàng yal bè adat boh lam bè Adat ơm kis, Adat sền gàr lơngap lơngai tàm internet, Adat bè broă lơh tìs tàm mpồl bơtiàn, ală broă gơ rềng tus rơcang sơndră ală bơta cau tìs, ngan là tìs ma túy den bơh mblàng yal, làng bol kung git loh rlau mờ geh kơnòl rlau tàm broă lơh rơcang sơndră, lah yă cau tìs mờ ală anih lơh broă geh gơnoar.”

Kờñ lam lơh geh cồng nha Rơndap broă, anih lơh broă sùm Mpồl đơng lam rơndap broă lơh là Gah đơng lam mpồl ling sền gàr tiah nhàr dà lơgar càr Kon Tum neh rơcang cih ală sră mblàng yal bè ală jơnau cih adat boh lam dê di mờ bơta geh ngan tàm ƀòn lơgar. Tàm nam 2021, ală mpồl lơh broă tơrgùm mblàng yal tơngume bè ală broă lơh gơtìp ờ ai lơh tàm broă atbồ, ngui phàu crong, phan bơrtoh, phan lài mờ tŭ lơh gơlik siau bơrtoh mờ phan bơna dong kờl, cih bè broă lơh ndơp bơr, sơ gràm ai jơnau yal ndơp ndơr dà lơgar, jơnau yal ndơp ndơr broă lơh, jơnau ndơp ndơr kă bro, jơnau dơp ndơr cau dùl nă să is, jơnau ndơp ndơr hìu bơnhă mờ rài kis is tàm internet, ală broă lơh gơtìp ờ ai lơh bè sền gàr lơngap lơngai tàm internet. Kuơmàng, tơngai tŭ do, Rơndap broă lơh tơrgùm tàm tơngume lơh glài broă lơh lik mờ mut tàm lơgar ndai tìs mờ adat boh lam, tìs mờ jơnau cih bơh adat boh lam dê gơ rềng tus rơcang sơndră kòp Covid-19 mờ khà lơh glài. Jat Trung úy Vũ Văn Phúc, kuang bàng hòi jà làng bol pôs ling sền gàr tiah nhàr dà lơgar Hồ Le đơs: “Sền bal jơh ală làng bol neh git wă wil tơl, git wă ngan ngồn bè ală tơngume bơh pôs ling dê neh bơt bơtàu bè broă rơndap lơh mờ broă mblàng yal tus jơh gùt làng bol. Bulah bè hơ̆, tàm tŭ mblàng yal mờ làng bol den kung gam 2, 3 bơta kòl yan là tŭ tơngai làng bol pal lòt lơh broă jŏ jòng ngan, he mìng jat tàm tŭ tơngai lơi gơ in dipal. Uă tŭ he mblàng yal dùl hìu bơnhă mùl màl in, sồr hìu bơnhă hơ̆ mblàng yal tai ală hìu bơnhă ndai in.”

Bơdìh mờ broă lam lơh mblàng yal is tàm trồ mang, ală mpồl lơh broă gam pơgồp bal mblàng yal làm bă tiah mờ broă lơh loa pờ tơlik jơnau đơs lam tus tơl ƀòn, tơl thôn. Tơngai lam lơh sùm là àng drim gờñ, klò ngai mờ mho mang. Jơnau yal bơh bi Nguyễn Văn Hiền dê, dùl nă cau kis tàm thôn 6, xã Ia Đan: “Sền gàr jrong nhàr lơgar lài do añ lơh kơnòl broă do, pôs ling sền gàr tiah nhàr dà lơgar kung jờng rơ añ sơl, geh cau lơi krơi sơ ƀơi, ờ git muh mat tus den he yal mơ mpồl kuang àng, mpồl ling sền gàr tiah nhàr dà lơgar in.”

Bi Lê Văn Thắng, cau kis tàm thôn 6, xã Ia Đan yal: “Tŭ lik bơh tàm hìu den he kung pơn chèu glòm muh mat, ờ tơrgùm gal cau, tàm tiah nhàr dà lơgar den ală oh mi kuang àng hơ̆ sồng tus cau ling sền gàr tiah nhàr dà lơgar kung mblàng yal sùm, ngai lơi kung gŏ ală oh mi hơ̆ geh mat.”

Tơngai lài, lam lơh Rơndap broă sơlơ mblàng yal, bơto bơtê adat boh lam ai kuang bàng, làng bol tiah nhàr dà lơgar, bồt dà lềng in tơngai bơh nam 2017 tus nam 2021, broă lơh mblàng yal, bơto bơtê adat boh lam neh lơh geh uă cồng nha niam. Broă lam lơh mblàng yal, bơto bơtê adat boh lam geh lam lơh ring bal, bơh hơ̆ tơnguh jơnau git wă bơh ală kấp, gah broă lơh, mpồl cau, làng bol dê bè gơnoar broă, bơta kuơ bơh broă lơh mblàng yal, bơto bơtê adat boh lam dê mờ jơnau git wă lơh jat adat boh lam tàm tiah nhàr dà lơgar. Đại úy Nguyễn Hữu Cường, Chính trị viên phó Pôs ling sền gàr tiah nhàr dà lơgar Hồ Le pà git: “Nàng tơnguh cồng nha broă lơh mblàng yal adat boh lam den lài ngan là bơto pơlam ai mpồl cau lơh broă do tơn in, dơ̆ 2 là tơnguh gơnoar broă cau geh bơngă pin dờn, cau kra ƀòn, cau atbồ ƀòn, cau atbồ thôn mờ ngai sơlơ tam gơl broă lơh mblàng yal... Bơh lam lơh ring bal ală broă lơh mblàng yal, jơnau git wă làng bol dê ngai sơlơ geh tơnguh, jơnau git wă pơgồp bal mờ pôs ling sền gàr tiah nhàr dà lơgar tàm broă lòt sền, gròi sền, git gŏ, yal di tŭ ai pôs ling sền gàr tiah nhàr dà lơgar mờ ai ală anih lơh broă geh gơnoar in nàng bơsong ală broă gơ rềng tus lơh tìs kơrnuat sền gàr lơngap lơngai tiah nhàr dà lơgar, bơh hơ̆ pơgồp bơnah lơh niam ù tiah ƀòn lơgar.”

Bơh lam lơh rơndap broă sơlơ mblàng yal, bơto bơtê adat boh lam ai kuang bàng, làng bol tiah nhàr dà lơgar, bồt dà lềng in tơngai bơh nam 2017 tus nam 2021 tàm kơnhoàl tiah nhàr dà lơgar Ia H’Drai, gơtùi đơs nền rơndap broă neh pơgồp bơnah lơh tam gơl jơnau git wă, tơnguh bơta chài git wă mờ broă lơh jat adat boh lam bơh làng bol dê, lơh gơmù uă ngan khà broă lơh tìs adat boh lam, dong làng bol kơ̆ nùs rềp mềr mờ tiah nhàr dà lơgar.

Cau mblàng K’Duẩn