VOV4.K’ho - Kòp bơsia\ mhàm ntìng, kồ ntìng la bơta gơ tờp khuẩn, as jê ala\ kồ ntìng bơh vi khuẩn  kòp  bơsia\ mhàm lơh aniai. Kòp geh ala\ bơta gơbàn ờ loh làng ngan, sùm jê, jo\ jòng, jê tàm ala\ kồ ntìng lơh cau kòp tô lah gơbàn kòp bè tềng poac, tềng kồ ntìng ndai den tàng ờ tus hìu sơnơm gờ` hala blơi is sơnơm sơm kòp. Broa\ do geh lơh ua\ cau êt ngan geh tơmoh  di kòp mo tơn tàm tơngai sơnrờp. Ala\ bác sĩ geh đơs lài: kòp bơsia\ mhàm kồ ntìng dilah ờ git gờ` mờ sơm kòp niam den geh gơbàn ua\ aniai, lơh gơbàn ờ niam àtm sa\,  geh tu\ gơbàn chơt sa\. Tơnơ\ do la jơnau cih bơh mpồl cau ai tơnggit jơnau đơs do tàm hìu sơnơm lao mờ phổi Dak Lak.

Kòp bơsia\ mhàm kồ ntìng la kòp ờ pa mơya ua\  cau ngan ờ sền git tus mờ kòp do. Nam 2017,  mờ 6 nhai  bồ nam 2018. Hìu sơnơm Lao  mờ kòp  phổi Dak Lak neh sơm kòp tus 9 na\ cau kòp do tàm bơta kòp kơnjơ\. Ala\ cau kòp do neh pal sơm kòp ua\ dơ\ bè kòp ntìng, kồ ntìng, bè ờs la châm cứu hala blơi is sơnơm sơm kòp. Slo sơm kòp den kòp slơ ờ bời,  geh cau jơng gơbàn lơng jơh tus tu\ ờ gơtùi lòt, tu\ hơ\ hơ\ sồng tus hìu sơnơm kham.

Bè sau H’ Ly Xi Êban 8 sơnam kis tàm thị trấn Ea Pôch, kơnhòal Cư\ Mgar, càr Dak Lak la dùl pơnyơu. Lài mờ tu\ sơm kòp tàm hìu sơnơm Lao mờ kòp phổi Dak Lak, 2 đah jơng bơh H’ Ly drờm jê, as dờng, lòt ờ gơ tùi. Hìu nha\ neh jun H’ Ly lòt kham mờ lơh ala\ xét nghiệm tàm ala\ hìu sơnơm tàm càr mờ geh đơs la gơbàn ờ tơl canxi, as chung ntìng. Hùc sơnơm dùl tu\ tơngai ờ bời, jơng slơ jê rlau, tàm dơlam geh ndơng, geh ai go\ ntìng gơbàn aniai. H’ Ly geh jun tus hìu sơnơm Nhi đồng II, [òn dờng Hồ Chí Minh. Tàm do hìu sơnơm do tơmoh kòp la kòp bơsia\ mhàm kồ ntìng. Tu\ do jơng bơh H’ Ly neh gơbàn lơng, gơ rồt poac tềng jơng. Lo\ H’ Bay Êban, mè bơh sau dê ai git:

Jơng kòn a` as dờng ngan, ờ gơtùi nggui, mìng bic   nhìm sùm.  Bư kung ờ gơtùi tài jê.

Jat ala\ cau jak lơh sơnơm, kòp bơsia\ mhàm kồ ntìng geh đơs la kòp bơsia\ mhàm aniai ngan lam bồ lài tàm ala\ kòp bơsia\ mhàm, cau gơbàn kòp sùm la bơh 16 tus 45  sơnam.  Cau  bươn ngan gơbàn kòp la kơnòm dềt ờ hềt cit vaccine rcang sơndra\ kòp bơsia\ mhàm,  geh tam tìp mờ cau gơbàn kòp bơsia\ mhàm, cau gam gơbàn kòp bè đồm sơdàng,  sồt klung, sa\ ja` ờ pràn,  dềt ntìng, gơbàn kòp HIV/AIDS, gơ bàn ờ sô  kơnjơ\ ngan.

 Bác sĩ H’ Châu Êban- Atbồ khoa lao, hìu sơnơm lao mờ kòp phổi Dak Lak ai git:

Kòp bơsia\ mhàm kồ ntìng geh lơh bơtờp bè kòp bơsia\ mhàm klờm soh. Tơnơ\ vi khuẩn gơmut tàm sa\, gơ geh lòt jat gùng mhàm tus tềng k ntìng mờ gơ ơm pru\ tềng hơ\. Tu\ sa\ ja` ờ pràn,  gơ geh gơbàn gơs kòp kồ ntìng. Bè gơbàn kòp,  bè ờs cau kòp go\ jê ntìng, jê kồ ntìng hala jê gòr ntìng bal mờ duh sa\ trồ mho, sào sa ờ bơkah, gơ mù kg sa\.

Nàng tơmoh di kòp bơsia\ mhàm kồ ntìng, cau kòp pal geh cùp cắt lớp vi tính (CT) hala cùp MRI, ai dilah cùp tàm fim X quang bè ờs  kan ngan geh git kòp. Bác sĩ H’ Châu Êban ai git,  broa\ git go\ kòp  bơsia\ mhàm kồ ntìng mờng geh kham tàm ala\ hìu sơnơm dờng, dà lơgar, ai ala\ hìu sơnơm càr mìng la sơm kòp. Den tàng, tu\ geh pin la gơbàn kòp bơsia\ mhàm kồ ntìng, cau kòp pal tus hìu sơnơm càr Dak Lak hala  hìu sơnơm lao mờ kòp phổi Dak Lak nàng geh pơlam, dong  blàng nền nòn. Gơjat mờ tơl cau kòp, bác sĩ gơtùi ai  broa\ lơh sơm kòp di pal. Kòp bơsia\ mhàm kồ ntìng dilah git gờ` kòp mờ sơm kòp di pal, di pơlam sơm kòp, hìu geh bời jơh tàm di 10 nhai tus 1 nam.

Bác sĩ H’ Châu Êban- atbồ khoa lao, Hìu sơnơm lao mờ kòp phổi Dak Lak ai git  tai:

Bè ờs làng bol mìng git tus kòp bơsia\ mhàm klờm soh, ngòt kòp bơsia\ mhàm klờm soh. Mơya mùl màl tàm sa\ ja` kòn bơnus geh ala\  bơta lơi drờm geh gơbàn kòp bơsia\ mhàm tềng hơ\. Mờ kòp bơsia\ mhàm ntìng kung la dùl  bơta kòp bơsia\ mhàm. Mùl màl kòp do kan ngan geh git. Ala\ cau kòp dờng sơnam tu\ gơ bàn jê ntìng den mìng lòt kham as sồt kồ ntìng, thoái hóa kồ ntìng. Tus tu\ neh  jrua\ ngan,  lòt ờ gơtùi den hơ\ sồng git la gơbàn kòp bơsia\ mhàm ntìng.

Nàng  tơmù ngan pơhìn gơbàn kòp bơsia\ mhàm  ntìng, ala\ bác sĩ geh đơs: pal pleh tam tìp mờ cau gơbàn kòp bơsia\ mhàm klờm soh, sa ala\ phan sa geh  đạm,  sa biap tàm  ala\ dơ\ sào sa pah ngai, ba` sa ir phan sa ơn tam hồp, phan sa lơ ngòt ir, phan sa ua\ tơngi mờ ba` sa phan sa gơm hang ir. Pal  geh bơta lơh  broa\, ơm rlô sa\ di pal, pleh lơh sa\ gơbàn bòr glar, kal ke jo\ jòng gơ lam tus ờ sô sa\, lơh ngan tàp pràn sa\ ja` nàng lơh nuềr ntìng. Ngan la cit sơnơm sơndra\ kòp bơsia\ mhàm (BCG)  hờ kơnòm dềt bơh tu\ gam dềt jat broa\ lơh cit sơnơm dà lơgar.

Cau mblàng K’ Brọp