VOV4.K’ho - Tàm nggùl bồ nam do, gùt lơgar neh dờp geh rơlao 20 rơbô nă cau gơbàn kòp sốt xuất huyết, 04 nă cau chơ\t tàm càr Bình Dương, Bình Phước, Cà Mau mờ Khánh Hòa. Pơn drờm mờ tu\ do nam lài, khà cau gơbàn kòp sốt xuất huyết neh gơmù nggùl. Mơya, tu\ do gùt lơgar gam gơbàn mờ trồ mìu, dà bam uă. Do là bơta [uơn lơh sơmăc gơtòp kòp deh kòn mờ tơnguh bơtàu pràn, di lah ờ rơcang sơndră mờ lơh jăt ală broă rơcang sơndră, broă di gơlan gơbàn mhar ală tiah kòp lơh tus gơbàn gơs kòp gơtòp là uă ngan.

Kòp sốt xuất huyết là kòp gơtòp, di gơlan lơh gơs kòp gơtòp uă tài virus lơh gơbàn. Kòp gơtòp tài sơmăc kăp bơh cau kòp cèng virus tơnơ\ mờ hơ\ lơh gơtòp tus mờ cau ờ geh kòp bơh tềng tiah kăp. Tàm lơgar Việt Nam, kòp geh uă ngan, jơh tàm 4 tiah đah tô, tàm gùl lơgar, đah jum mờ Tây Nguyên, geh bal tàm [òn drà bal mờ [òn tiah ngài. Kòp gơbàn gùt nam, mơya mờng gơbàn uă ngan mờ gơs kòp gơtòp uă tàm kàl mìu, tàm hơ\ uă ngan là tàm ală nhai 7, 8, 9, 10.

Kòp do ờ hềt geh sơnơm sơm bời mờ ờ hềt geh sơnơm vaccine sơndră mờ kòp. Mờng lơh gơbàn kòp dờng mờ uă cau gơbàn tơn tàm 1 dơ\ le\, lơh broă sơm kòp gơtìp uă ngan kal ke, di gơlan lơh gơbàn chơ\t tàm hơ\ uă ngan là gơwèt mờ kơnòm dềt, lơh hoàc huơr uă ngan bè lơh sa mpồl bơtiàn.

Bơta tơngo\ bơh kòp:

Tơngo\ ờ jroă: Duh să uă ni sơna bơh 39 tus 40 độ C, jo\ bơh 2 tus 7 nhai, kal ke kờ` tơmù duh să. Jê bồ uă tềng bìng liang, tơnơ\ mờ măt. Di gơlan gơl^K toh.

Tơngo\ jroă: Geh bal ală bơta tơngo\ pa yal mờ geh bal 1 ha là uă bơta tơngo\ bè tơnơ\ do:

Tơngo\ gơl^k mhàm: toh mhàm tềng bơdìh să, gơl^k mhàm muh, gơl^k mhàm jơng sề, gơlơh jù tềng tiah c^t sơnơm, hă gơl^k mhàm, lòt đì ndul phơng jù tàm gơbàn gơl^k mhàm tàm gơlam să.

Jê ndul, hă, jơng tê mrềt, să jan ờ su\k ơm, kơrwài tài gơl^k mhàm tàm dơlam să lơh roh mhàm, gơmù huyết áp, di lah ờ geh sơm kòp di tu\ den [uơn ngan gơbàn chơ\t.

Tu\ gơbàn geh pin kòp sốt xuất huyết, pal cèng mơ cau kòp tus hờ hìu sơnơm kờ` geh kham, sơm kòp di tu\.

Broă sơndră mờ kòp sốt xuất huyết:

Broă sơndră mờ kòp niam ngan là gơsơ\t sơmăc, kih dà, phan lơh gơtòp kòp bal mờ sơndră mờ sơmăc kăp.

-Sơbì tiah deh sơmăc, kih dà, phan lơh gơtòp kòp mờ broă:

+Dơ\p kơ\ ală phan đơ dà kờ` sơmăc ờ gơtùi mu\t deh tăp.

+Ròng ka tàm ală phan đơ dà dờng bè sơtèk, tơlung, khàp… kờ` gơsơ\t kih dà, phan lơh gơtòp kòp.

+Rài kloh ală bơta phan đơ dà di mơ mờ dềt bè rơsô, khàp pah poh.

+Tơrgùm, chu ală bơta phan siồ siă tàm hìu bal mờ gùt dar hìu bè khàr, ngkàr lơ-lu, ding dà, nsàng bơngàn, kơmhò kong rơndeh…, pơs wàs kloh niam tiah kis gùt dar, sơklu\p ală phan kờn dà tu\ ờ geh ngui tai.

-Sơndră mờ sơmăc kăp:

+Soh ào, cù mpha jòng.

+B^c tàm kơmùng bu\ lah trồ ngai ha là trồ mang.

+Ngui khàr [ồm sơnơm gơsơ\t sơmăc, `àng sơmăc, kem kơrian sơmăc, jàl ồs đèng gơsơ\t sơmăc…

+Ngui phan kơl dìng tram mờ sơnơm gơsơ\t sơmăc.

+Ai cau gơbàn kòp b^c tàm kơmùng, ba` lời sơmăc kăp kờ` pleh mờ gơtòp kòp tus hờ cau ndai.

-~hăp `har pơgồp bal mờ gơnoar atbồ bal mờ gah lơh sơnơm tàm ală dơ\ [ồm sơnơm gơsơ\t sơmăc.

Sơm kòp cau kòp sốt xuất huyết:

Tu\ do, kòp sốt xuất huyết ờ hềt geh sơnơm vaccine kờ` sơndră mờ kòp bal mờ sơnơm kờ` sơm bời kòp do.

Tu\ rơ\p gơbàn kòp sốt xuất huyết, cau kòp mìng pal tus hờ hìu sơnơm kờ` bơto sồr tàm broă sơm kòp tàm hìu mờ ờ hềt kờ` tus piam tàm hìu sơnơm.

Di lah gơbàn ờ jroă den gơtùi sền gàr tơn tàm hìu mờ broă:

Ai cau kòp ơm rơlô să.

Ai cau kòp hùc uă dà, di gơlan geh ai hùc dà Oresol, dà plai chi sơlơ niam.

Ai sa di mơ bè pòr, súp, dà toh.

Ngui sơnơm tơmù duh să, hùc paracetamol ha là ơn gar sơnơm tơmù duh să tềng tơr-è, ba` ngui sơnơm aspirin kờ` tơmù duh să, ai chèo tram mờ dà duh ram đe ơn tềng bìng liang.

Sền gròi sùm, di lah go\ gơbàn ală bơta tơngo\ gơl^k mhàm lơi ha là gơbàn bơta lơi jroă rơlao bè b^c uă, glar să, jơng tê mrềt, jê ndu;, hă uă den pal cèng mơ tus hờ hìu sơnơm kờ` geh kham mờ sơm kòp.

Kờ` rơcang sơndră mờ kòp sốt xuất huyết tơngoh, mờ xuất huyết pròc, tu\ geh tơngo\, pal cèng mơ cau kòp tus hờ hìu sơnơm.

Bè ờs, broă gơbàn bơh kòp geh bơh 2 tus 7 ngai, ngòt rơngơ\t ngan mờng gơbàn tàm ngai dơ\ 4, dơ\ 5: cau kòp sùm tàm bơta glar bòl, ờ hoan đồm, ờ su\k ơm, gùng mhàm gơmù, huyết áp gơmù; jroă rơlao là ờ gơtùi was gùng mhàm, huyết áp, do là bơta tơngo\ gơmù gùng mhàm.

Cau kòp sốt xuấ`t huyết pal geh sơm kòp mờ dong kờl tơmu\t mhàm, ờ geh sơm kòp di tu\ lơh gơbàn tus mờ bơta jroă bè gơmù gùng mhàm, gơl^k mhàm ală bơta phan tàm să, gơl^k mhàm tơngoh… lơh gơbàn ngòt rơngơ\t tus mờ să jan.

Cau mblàng Ndong Brawl