VOV4.K’ho - Tây Nguyên gam tàm tu\ trồ tiah prang duh, mìu tàm tu\ mho mờ mang, den tàng bơta duh tàm ngai sùm tam gơl. Bơta do lơh aniai tus mờ bơta pràn kơl dang să jan, tàm hơ\ uă ngan là mờ cau kra, kơnòm dềt uă ngan.

Ală ngai trồ tiah prang duh do, bu\ lah nggui tàm hìu ha là lòt hờ bơdìh gùng, uă cau kung gam tơl^k dà kơl hề. Dà kơl hề gơl^k uă là dà bơh tàm să. Jăt ală cau jăk chài yal, dà kơl hề gơl^k sơlơ uă den să jan sơlơ [uơn roh dà. Tu\ hơ\, să jan glar, kơrwài, [uơn gơbàn duh să, tàm uă bơta roh dà uă tu\ lòt hờ bơdìh trồ tơngai duh lơh cau kòp [uơn gơbàn kơrwài, lơh gơbàn jê bồ, glar tă nhơm…

Trồ tiah tơngai duh bè tu\ do ờ niam ngan tus mờ cau dờng sơnam, tàm hơ\ uă ngan là mờ ală cau gơbàn kòp mãn tính bè kòp nùs, gùng mhàm, kòp huyết áp…

Tu\ bơta duh gơguh, cau kra kal ke ngan kờ` gơdờp tài “să jan” ờ gam pràn bè tu\ gam kơnòm tai, lơh tus broă gơdờp niam tàm să jan ờ di tu\. Mờ tơngoh tàm cau kra kung lơh broă ờ pràn, den tàng tu\ să jan gơbàn ờ tơl dà mơya kung gam ờ tơhìr dà sơl, ờ di tu\ bơtơl dà ai să jan in. Bơh tu\ hơ\ lơh gơbàn kơrwài tơngai, [uơn gơbàn kòp ha là lơh gơbàn jroă rơlao tàm ală ngai trồ tiah duh.

Den tàng, oh kòn pal sùm kah sồr ală mò ồng in hùc dà, ai ală mò ồng sa ală phan sa m[ờc, dà uă bè pòr, [ung… broă bơtơl dà geh dong kờl ală mò ồng pràn kơl dang, ngăc ngar rơlao.

Mìng is mờ kơnòm dềt, uă cau đơs tài kòn dềt neh hùc uă dà toh, sa pòr, hùc dà plai chi den tàng ờ hoan kah ai kòn dềt in hùc dà, mờ mìng geh hùc ờ uă tơnơ\ mờ tu\ sa. Tàm mùl màl, broă kờ` dà tàm să kòn dềt uă ngan. Gơwèt mờ sơnam mẫu giáo bơh 3 tus 5 sơnam, pal hùc 1 l^t dà mờ 500ml dà toh tàm dùl ngai; kơnòm dềt bơsram cấp 1 là 1 l^t nggùl dà tàm dùl ngai.

Pal kah, ba` ai kòn dềt hùc dà lơngồt geh ga, dà geh lơh bơh broă lơh mờ măi mo\k geh uă sơdàng, lơh ală kòn dềt mờng ờ bài sa. Den tàng mìng geh ai ală kơnòm dềt in hùc dà plai chi, dà biăp, dà sàng…

Sơndră mờ roh dà să jan in pal geh lơh bơh broă hùc uă dà, tàm hơ\ uă ngan là tu\ gơl^k uă dà kơl hề. Jăt ală cau jăk chài gah lơh sơnơm yal, cau bè ờs, khà dà geh ai tơmu\t tàm să di pơgăp 2 l^t nggùl dà tàm dùl ngai, tàm hơ\ dà hùc di pơgăp bơh 1 l^t tus 1 l^t nggùl. Jăt mờ tơl kàl, broă lơh, kòp tê jê să mờ khà dà geh hùc ha là tơl^k bơdìh geh broă tam gơl krơi is.

Bơta kơrwài tơngai tài pal ơm jo\ ir tàm trồ tiah tơngai duh ha là bơta duh uă kung ngòt rơngơ\t ngan. Kơrwài tơngai di gơlan geh bal bơta ờ niam tơngoh tài gơrềng bal tơn bơh bơta duh măt tơngai sòl di tềng bồ, jơnkồt… di lah ờ sơm kòp di tu\ den gơbàn chơ\t mhar ngan.

Geh ờ uă bơta he pal kah:

-Ba` lời bơta mrềt tàm jơdu\ lơh broă gơmù ờ uă ngan, ba` lời càl khồm bơh phan puh di tơn rềp mờ să geh bal mờ cau pràn kơl dang. Bơta duh tàm jơdu\ lơh broă pal geh lơh bơh 25 tus 28 độ C mờ tàm jơdu\ lơh broă pal geh phan puh càl kờ` gàr nhơm tàm jơdu\ lơh broă niam, ba` lời jơdu\ lơh broă ndơ\p ir, mho tă mrềt niam mơya geh uă vi khuẩn, virus lơh gơbàn kòp.

-Gàr kloh niam phan sa, lơh jăt broă sa sin hùc duh, tơnguh phan sa bơkah tàm tu\ sào sa, pal sa uă plai chi, biăp kờ` geh tơl vitamin, tơnguh bơta pràn sơndră mờ kòp să jan in.

-Kloh niam ală bơta, phan ngui geh tìp pah ngai, phan pờ mpồng, rang đa, kơ[àng, kơge\, bơnàng hìu, phan nhơl kòn dềt, phan bơsram… mờ dà sơ[ong ha là ală dà sơnơm geh ngui ndai.

-Tơnguh broă lơh kloh niam să jan, rào tê mờ sơ[ong lài mờ tu\ tru\ phan sa, lài mờ tu\ sào sa mờ tơnơ\ mờ tu\ neh đì ndul. Sùm lơh kloh tồr, muh, rơnồng dờ mờ dà boh.

-Hìu jă brê sùm pal kloh, phơng, dà đồm kòn dềt pal geh tơrgùm niam, tuh tàm hìu đì ndul kloh niam.

Cau mblàng Ndong Brawl