VOV4.K’ho - Ờ geh cau lơi gơtùi đơs là să tòm pràn kơl dang sùm jơh rài kis. Tu\ sơnam sơlơ dờng den bơta pràn kơl dang să jan bal mờ bơta kra să geh gơbàn [uơn ngan mờ kòp tê jê să. Làng bol bal mờ ală gơ\p bơyô sền groì bơta pràn kơl dang să jan jăt tơngai pah nam, tài tơl dơ\ kòp tê jê să là tơl dơ\ yal lài mờ bơta pràn kơl dang să jan mờ he ờ g^t lài.

1. Kòp nùs gùng mhàm: Kòp nùs gùng mhàm là kòp mờng gơbàn uă ngan, geh uă bơta kòp mờng gơbàn ngan là ală kòp gơrềng tus mờ gùng mhàm. Tu\ gùng mhàm gơbàn kòl geh lơh khà oxy mờ phan bơkah tus hờ plai nùs ờ tơl.

Bơta tơngo\: Jê ntơh, tă nhơm sơbăc rơlao, ntơh sùm gơlơh bè geh phan klơn. Mơya kung geh uă cau gơbàn kòp do mờ ờ geh go\ bơta gờ` lơi.

Cau [uơn gơbàn kòp: cau ùr neh jơh gơlơh să, cau lơmă ir, cau ờ hoan ơwa` să, cau gơguh huyết áp.

Broă sơndră: Tơnguh tàp pràn să jan, tơmù `jơ\ să, tơmù ală phan sa hang, uă tơngi; Sơbì `ô ơlăk, bièr, jrào.

2. Kòp đồm sơdàng: Tu\ insulin geh tuyến tuỵ lơh geh ờ tơl kờ` lơh jơh khà sơdàng tàm mhàm, khà sơdàng tàm mhàm uă, gùng mhàm gơguh lơh khà sơdàng tàm ală anih ndai kung gơguh sơl. Kòp do di gơlan lơh gơbàn tus mờ kòp nùs, gùng mhàm, leh…

Bơta tơngo\: Glar tàm să, rơgai să, lòt đồm uă, tơhir dà, măt sền ờ loh…

Cau [uơn gơbàn kòp: Kòp đồm sơdàng type 1 mờng gơbàn tàm cau gam kơnòm tài bơta pràn sơndră mờ kòp lơh aniai ală phan tàm tuyến tuỵ lơh geh insulin. Kòp đồm sơdàng type 2 mờng gơbàn tàm cau dờng lơmă să.

Broă sơndră mờ kòp: tàp pràn să jan, tơmù sa sơdàng mờ tơngi.

3. Kòp rơbă ntìng: Do là kòp lơh gơmù rơhời ntìng tài gơrồt ntìng. Kòp do geh uă bơta lơh gơbàn, di gơlan là tài mãn tính, tài broă gơdờp mờ calci ờ pràn.

Bơta tơngo\: Jê tàm ntìng ha là [uơn gơbàn pă ntìng tài gơrềng bơta pràn bơh bơdìh.

Broă sơndră: Gàr niam khà calci tàm mhàm, tàm hơ\ uă ngan là vitamin D, tơnguh broă tàp pràn să jan.

4. Kòp sồt klung – pròc ràm: Gơbàn kòp do tài ờ ndrờm bơh broă tơl^k acid mờ bơta pràn sền gàr bơh poăc tàm klung, pròc ràm. Bơdìh hơ\ tai, gam geh bơta ndai bè hormone, ờ niam nùs nhơm.

Bơta tơngo\: Jê, jê tềng đang ndul, gơrềng tus hờ ngkời. Mờng gơbàn tơnơ\ mờ dơ\ sào, jê jăt tơngai tàm bơh 2 tus 3 poh.

Broă sơndră mờ kòp: Ba` `ô ơlăk, ba` chu jrào mờ ală bơta sơnơm lơh gơbàn sồt, pal niam nùs nhơm, ba` lời gơbàn nùs nhơm ờ niam jo\ tơngai.

5. Viêm gan siêu vi: Geh 5 bơta virus viêm gan là: A, B, C, D, E. Do là ală virus tòm lơh gơbàn sồt tàm klờm.

Bơta tơngo\: Ờ gơbài sa, glar să, duh să, pàl să, rơm^t măt.

Broă sơndră: C^t sơnơm vaccin rơcang sơndră lài mờ kòp.

6. Kòp hìu dà dồm: Tài gơbàn vi khuẩn tàm gùng dà đồm lơh, gơklăc lu\, as.

Bơta tơngo\: Đồm gơbàn jê, đồm gơl^k mhàm, glar să, jê hờ đơm ndul.

Broă sơndră: Ba` ơ\t đồm jo\ ir. Um kloh să jan, hùc uă dà.

7. As sồt hìu kòn:

Bơta tơngo\: Cau ùr mòng gơbàn ờ niam tu\ gơlơh să, jê tềng kuàng, jê tu\ đồm, gơl^k mhàm, [ô [ơ\.

Broă sơndră: Sền gròi sùm jăt tơngai. Lơh kloh niam să jan.

8. As tuyến tiền liệt: Do là as ờ jê, as do lơh gơbàn gơprồ tuyến tiền liệt tàm cau klao, lơh gơbàn kal ke hìu dà đồm tàm broă tơl^k dà đồm l^k bơdìh. Geh bơta do là tài 4 mpồl: tài gơtòp bơh mhàm cau lài, tài hơrmone, tài tiah kis mờ rài kis, tài ală kòp gơtòp bơh broă b^c bài.

Bơta tơngo\: Đồm kal ke, jê, dà đồm sơkal, di gơlan jê hờ đơm ndul tu\ đồm.

Broă sơndră mờ kòp: Sùm sền mhàm kờ` g^t kòp gờ`.

Cau cih mờ yal tơng^t Ndong Brawl