VOV4.K’ho - Kung bè alâ\ kòn cau ndai tàm Tây Nguyên, bơh yô yau, sơ\ la phan ngui tu\ lơi kung geh lơm tàm rài kis bơh cau Sêdang. Ờ mìng la phan ngui tàm rài kis,  tơl nơm sơ\ gam la dùl phan tà` niam ngan, ai go\ bơta bơceh  niam mờ bơta niam chài tà` bơh cau chài tà` dê.

            Sơ\ bơh làng bol cau Sêdang geh 6 bơta: ‘’dum’’, ‘’pong, ‘’châng’’, kơno\ng’’ mờ kôchi-deap’’.  Bơta bal  bơh sơ\ la rùp wil bơtàu guh, drờm geh bơno\p mờ che sơ\. Sơ\ dờng ngan jơnhua di 90 phơng, ơnàng bơr sơ\ di 50 phơng. Sơ\ dềt ngan di 30 phơng,  bơr sơ\ ơnàng 15 phơng. Tơl bơta sơ\ geh bơta chài tà`, bơka,  bơta niam mờ geh ngui krơi is.

            Sơ\ dờng ngan  sơnđan la la ‘’dum’’ geh tà` mờ rơyah, geh bơno\p blo\p ring hala bơno\p bè đoan gơ jat mờ bơta bơceh bơh cau tà`. Sơ\ ‘’dum’’ ngui nàng ơn ala\ phan kuơ  bơh hìu nha\ bè ồi tơ\, ồi, ntrò`, ào, ồi mbơn hala ala\ jơrlu\ bơngàn kas pria\. Làng bol sùm geh ơn sơ\ do tềng anih ndơp ngan tàm hìu.

            Sơ\ ‘’pong’’ ngui nàng à` kòi, tơngời, nhồng, rpual, ala\ phan lơh geh bơh suơn mìr rê hờ hìu.

            Sơ\ ‘’chêa’’ geh ngui lòt kac kòi,  hala lòt jòi bơsềt, bic biap.

            Sơ\ ‘’châng’’ gam sơnđan la sơ\ bài geh ngui ngui nàng ơn bang, biap brê, plai chi hala lòng sing ồs.

            Mìng is sơ\ ‘’kôchi-deap’’ den mìng cau klau lơm ngui, mờng geh a` tu\ lòt ting lòt mòk tàm brê. Sơ\ geh lơm pòng, ờ wil, jơnhua di 50 phơng, 2 đah geh 2 kơldung dềt.

            Mờ sơ\ ‘’Kơno\ng’’, la sơ\ dềt ngan, mìng lời ala\ ùr ơruh a` cèng bal ala\  phan ngui kuơ ngan tu\ lòt mìr, hala geh ngui tàm  ala\ dơ\ `ô sa dờng. Sơ\ do geh nhhùng bè sa\ ùr ơruh, tu\ ơn bềng phe sơ\ geh gơ sàl  geh ai go\ bơta hờm ram mờ boh gơbài.

            Nàng geh  ala\ sơ\ niam mờ kơljap, cau tà` sơ\ ờ mìng  chài, nền nòn mờ gam bơceh ngan. Phan tà` sơ\ geh rwah nền nòn ngan. Jat ồng A Nua\, kis tàm [òn Ea Mao, xã Ea Yiêng, Krông Pach, Daklak, pơgao di nhai 7, nhai 8 nhai Tây, cau Sêdang mut tàm brê lòt jòi  đơr, jòi rơyah, rwah đơr song, dờng ring mờ kồ jòng nàng kơl rê.  Đơr geh ìs tềng anih ra` nàng pleh mo\ sa lơh aniai. Tàm ờ ua\ tiah den làng bol gam tram ala\ ding đơr, rơyah tàm bo\ nàng lơh kơljap mờ nuền. Ồng A Nua\ ai git:

            Bơdĩh mờ đơr, gle den rơyah kung la phan kuơ màng ngan  nàng găp sơ\, kơt  sa\  sơ\, găp bơr sơ\, tà` che mờ pơn jơng sơ\, mơ  kung geh lơh niam sơ\. Cau tà` sơ\ geh ngui pềs chô\t  kồs dềt rơyah nàng gơ niam, kồs đah bồ dờng rlau mờ đah tơr è nàng buơn geh tơmut song, pơt dang.

            Sơ\ ‘’châng’’ den geh ngui gơng, tơrlà, geh tà` jat pờ dùl, tơn dùl. Tu\ tà` tus sa\ sơ\ den lơh rùp kơrô gơguh, mờr tus tềng bơr sơ\ den tà` pờ dùl tơn dùl. Mờ  ‘’dum’’  den tà` mờ rơyah, bơno\p sơ\ geh tà` bè đoan. Sơ\ ‘’pong’’ ơn kòi  den sa\ sơ\ geh bơka  ua\ ngan phan bơka, tà` pờ  bàr, tơn  bàr, tàm gùl sa\ sơ\ den ngui tơrlà neh pơr đang bơnha\ ồs jù nàng bơka  sơ\ niam mat.

            Bơta chài tà` sơ\ bơh cau Sêdang den nền nòn ngan  mờ pal rơle\ rơ lùn tơl bơta. Ala\ bơta sơ\ bè ờs bè ‘’pong’’, ‘’chêa’’ la  geh tà` p dùl tơn dùl hala pờ bar tơn bar geh  go\ bè bìai sơrling. Jat ồng A Ba kis tàm [òn Ea Mao, xã Ea Yiêng, kơnhòal Krông Pach, kan tà` ngan la sơ\ ‘’dum’’,  tài sơ\ dờng, sùm geh tà` mờ rơyah, den tàng ua\  cau mờng ngan hơ\ sồng gơ tùi tà` niam mờ kơljap, kờp bal bơno\p sơ\ kung bè hơ\ sơl:

            Bơno\p sơ\ den geh 2 bơta, geh bơno\p ring hala bơno\p bè đoan. Nàng tà` bơno\p sơ\ lài jơh pal was bơr sơ\,  lơh gơ na\p gơ in di pal, gơna\p geh geh lơh mờ chi. Tơnơ\ geh pơgap gùt dar bơr sơ\, was di 1 phơng kờp bơh lồi gơng sơ\ den tà` tal tềng bơr đah ne geh lơh bơta ring. Dilah kờ`  tà` bơno\p bè đoan den jơnhua di 10 phơng hala rlau, hơ\ sồng dui\ tơrlà tềng bồ, hơ\ sồng pơnjat tà` mù rhời bơh hờ đang, gơ geh gơ gơs bè đoan.

            Gơnap sa\ sơ\ den geh ngui tờm ‘’kơcho’’ hơr tềng ồs nàng du wil gơ gàr sa\ sơ\ kơljap. Pơnjơng sơ\ den geh ngui tờm ‘’kơchao’’ hala ‘’luông xăng’’, bào ring chi gơ in ring. Dilah kờ` bơka den ua\ dà trum den ai kồ đơr, kơrlô hơr ồs tơnơ\ hơ\ geh  rùi mờ nha bơh tờm jràu, hơr ồs slơ jo\ den sơlơ niam, jù mhir. Dilah kờ` pơrhê den ngui bơsơt tờm hương, ai bìai iu\ tàm bơsơt chi hơ\ sồng pơ pau pràn  ua\ dơ\ geh lơh gơs pơrhê.

            Cau chài A Blôih, kis tàm [òn Hring, xã Ea H’Đing, Cư\ Mgar, Daklak tam pà bơta mờng:

            Tà`  sơ\ jat a` den  gơ lơh kal ke ngan, ngan la bơh tu\ tà` tơr è sơ\ tus mờ sa\ sơ\. Tơr è sơ\ den pal tà` jat bơta krơi is,  tà` mờ gơng lơ ut nàng gơ kơljap. Sa\ sơ\ den  buơn tà` rlau. Mơya dilah ờ lơh dơm dơ\ lài den kan ngan gàr gơ in wil, ring.

            Tu\ do,  sơ\ gam la phan ngui pal geh ngan tàm rài kis pha ngai bơh làng bol cau Sêdang tàm ala\ càr Kontum, Daklak. Ua\ hìu nha\ gam  tà` ờs sơ\ jat bơhìan kòn cau. Hìu nha\ lơi tà` mờ prap gàr ua\ sơ\ den làng bol tàm [òn sền la sùm hờm ram mờ boh gơbài.

            Ồng A Nul, kis tàm [òn Hring, xã Ea H’Đing, Cư\ Mgar, Daklak boh bơr:

            Slơ kra a` slơ kờ` ngan broa\ tà` sơ\. A` sùm tà` ala\ sơ\ dờng dềt ala\ bơta. Tu\ do,  tàm [òn bol a` gam ua\ ngan cau git tà` sơ\. Bal mờ hơ\,  ua\ cau kung sùm  tìp a` nàng kờ` dan blơi sơ\ rê ngui tàm  lơh  broa\ lơh sa.

            Tàm bơta tam tìp, git gơp ka\ bro bè tu\ do,  geh ua\ phan bơna pa ngan geh làng bol ngui nàng prap phan bơna, pơndiang phan bơna bươn bòai rlau. Bulah bè hơ\,  mờ cau Sêdang,  sơ\  ờ mìng la phan ngui drơng tàm rài kis, mờ gam la dùl bơhìan yau niam ngan kờ` geh sền gàr.

                        Cau cih Nhat Lisa, A Saly cau mblàng K’ Brọp