VOV4.K’ho – Dri tơ làr là tìs mpồl bơtìan sơ lơu\ wơl mờ niam chài, bơhìan chài rơ gơi bơh jơi bơtìan dê, lơh gơ rềng ờ niam tus pràn kơldang să jan, jơi nòi, rài kis phan bơna mờ niam chài jơi bơtìan, lơngap lơngai ờ do ờ dă mpồl bơtìan mờ lơh gơbàn ua\ bơta ờ niam bè tơl bơta bè ờ niam pràn kơldang să jan kòn bơnus, bơta bơtàu tơnguh lơh sa dà lơgar… tài bơh ală jơnau ờ niam gơ lời wơl do mờ bol he pal geh ală broă lơh bè lơi nàng kơryan, tơrmù bơta ờ niam.

Jơnau gơ lời wơl tềng đap mat mờ ua\ ngan rlau jơh gơ wèt tus jơh bal mờ cau tac dri mờ cau blơi dri. Bal mờ tìs cit ma túy, dri tơ làr là dùl tàm 2 bơta tờm ngan lơh bơ tờp kòp HIV. Khà cau bơ tờp kòp HIV/AIDS neh geh tàm jơh ală xã tiah kơh bơ nơm, tiah sar lơgar ngài, tiah ua\ kal ke, tiah làng bol kòn cau tu\ do gơguh ua\ ngan. Bơdìh hơ\ tai, tìs dri tơ làr là dùl tàm ală jơnau lơh gơbàn tus ală bơta cau tìs ndai bè bơyai lơh ngui tìs phan ma túy, tìs lơh aniai kơ nòm dềt, kơl tơ\ bic bài, rồn bơ klơn bic bài cau ờ hềt tàu dờng, ngan là cau tìs tac bro kòn bơnus.

Cau tìs tac bro kòn bơnus tài jơnau kờ` dri tơ làr tàm tơngai rềp ndo gơguh ua\ tài pria\ jền cèng wơl ua\ bal mờ jơnau kờ` ngai sơlơ gơguh ua\. Bulah bè hơ\, nàng git go\, kup bàn den kal ke ngan tài broă lơh do sùm lơh pơrlồm bơh ală broă lơh kă bro bè: lơh kòn gùng gùng tam bau, yal tơnggit jòi broă lơh, lòt lơh broă hờ lơgar ndai… Bal mờ broă lơh blac pơr lồm bơh ală broă lơh hơ\, cau gơtìp aniai bơh broă lơh tìs do dê sùm gơtìp pơn dờm, pơn jồ, blac pơr lồm den tàng să tờm khi kung ờ git he là cau gơtìp aniai tus tu\ gơtìp tơmut tàm ală anih tac dri halà gơtìp tac hờ lơgar ndai lơh ùr dri.

Ờ mìng lơh gơ rềng tus pràn kơldang să jan tài sùm gơbàn ală bơta kòp bơ tờp, ală cau tac bri kung lơh gơ rềng tus bơngă pin dờn hìu bơnhă dê, lơh ờ niam nùs nhơm, gơtìp cau `o\ tơnhial.

Jat jơnau yal bơh 63 càr, [òn dờng dê: Tu\ do, tìs dri tơ làr ngai sơlơ gơmù mơya tam gơl jat bă tiah, jat tu\ tơngai mờ pơhìn geh ua\ bơta kal ke. Khà cau tac dri geh sră nggal atbồ tàm gùt lơgar là rlau 11 rbô 200 nă, gơmù 27% pơn drờm mờ nam 2010. Khà anih lơh broă [ươn gơ rềng do là rlau 161 rbô anih, khà cau bơ tờp kòp HIV tài bơh broă lơh dri tơ làr là 45,3%.

Nàng rơcang sơndră mờ bơsong jơnau gơ lời wơl bơh tìs dri tơ làr dê, pah nam, dà lơgar pal tă bơh kes pria\ dà lơgar git nđờ jơt tơmàn đong. Dùl bơnah pria\ ờ di là dùl êt nàng sơm, bơto bơtê, bơto broă lơh, pơlam jòi broă lơh, kis gơ rờm wơl mờ mpồl bơtìan ai ală cau tac di in. Bè hơ\, kes pria\ dà lơgar – dùl bơnah ờ di là dềt là bơh pria\ dia bol he tă pơgồp den ờ geh tă drơng ai broă bơto bơsram, bơt bơtàu phan bơna nàng drơng rài kis bol he in mờ pal ngui nàng bơsong jơnau gơ lời wơl bơh broă tac dri.

Bulah bè hơ\, nàng kơryan mờ wèt tus sang sơbì tìs dri tơ làr ờ di là broă [uơn dùl êt lơi. Geh ală jơnau đơs đơs là, bol he pal sền broă tac dri jat gùng dà bơt bơtàu broă lơh dong kờl mpồl bơtìan nàng rơcang sơndră jat bơta sền dờng màng gơ noar kòn bơnus, adat boh lam, sền gàr mờ dong kờl cau tac dri. Mờ jơnau wèt sền bơh dùl nă kuang bàng kơ lôi sơ nơng, atbồ dê, mò Khuất Thu Hồng, Kuang atbồ Viện Kơ lôi sơ nơng bơtàu tơnguh mpồl bơtìan đơs là: “A` sơ nơng là nàng bơsong bơta dri tơ làr geh cồng nha ngan rlau jơh den pal bơsong bơh tơngu tờm. Tơngu tờm tàm do là ờ ring bal. Dilah mpồl bơtìan dong kờl cau ùr mờ cau klau in geh tu\ niam drờm bal bè broă lơh, bè pria\ lơh geh, bè tam pà jơh ală bơta kal ke, kơn jơ\ ndai tàm rài kis, digơlan khà cau ùr rơ wah lòt lơh broă tac dri geh gơmù dùl êt. Mơya bơta là ờ ring bal cau klau cau ùr bol he ờ hềt gơtùi bơsong. Kung gam ua\ ngan cau ùr mờ khà dùl êt cau klau ờ jòi broă lơh ndai mờ sồr khi rơ wah broă tac dri bè dùl broă lơh nàng kis jo\”.

Kung jat kuang bàng Quốc hội, ồng Dương Trung Quốc den broă bơsong bơta dri tơ làr pal sền sơ wì tàm ua\ bơta: “Tac bro dri neh geh bơh jo\ ngan. Geh tu\ broa\ do geh ua\ ngan tàm dunia, gơ jat bal mờ ală broă bơh rài kis mpồl bơtìan dê, kờp bal bè niam chài mờ bơhìan bơh tơl lơgar dê. Bơsong broă do den ngan là bol he pal sền tàm jơh bal 2 bơta. Dùl là ală bơta kươ bal bơh kòn bơnus dunia dê, boh bơr bè lơi mờ bol he kung ờ gơtùi ờ sền tus ală bơta kuơ bơh jo\, ờs mờng, chài rơ gơi jơi bơtìan dê”.

Nàng pơgồp bơnah tơrmù [à, wèt tus sang sơbì tìs dri tơ làr, broă lơh niam ngan rlau jơh hơ\ là lam lơh geh cồng nha broă tơn jơh jơgloh, tơrmù r[ah, broă dong kờl jòi broă lơh… nàng tơnguh niam rài kis làng bol. Jat hơ\, pal đal git broă bơsong bơta dri tơ làr kung là dùl tàm ală jơnau kờ` lài ngan bơh ală broă lơh bơtàu tơnguh lơh sa mpồl bơtìan (broă lơh tơn jơh jơgloh, tơrmù [ah, dong kờl ai càn pria\ ală hìu bơnhă kal ke in nàng bơtàu tơnugh lơh sa, bơto broă lơh, ai geh broă lơh, broă lơh rơcang sơndră cau tìs).

Cau mblàng K’Duẩn