VOV4.K’ho - Mờ làng bol kòn  cau Tây Nguyên đơs bal mờ kòn cau M’nông đơs is, tơrnờm la phan `ô pal geh tàm rài kis pah ngai.  Lài jơh tơrnờm la phan pơdơng tus mờ ala\ cau yàng, tơnơ\ hơ\ la drơng bơta kờ` bơh kòn bơnus. Mờ cau M’nông, tơrnờm bè la che tơrbo\ bơh cau dùl na\ sa\ is mờ [òn lơgar. Geh ơm lir wir bal kềng gah drap tơrnờm, tơl cau geh git wa\ rlau  tai,  rềp mềr rlau,  tam klac rlau tàm rài kis… Nàng  be\ geh tơrnờm bơkah la dùl broa\ lơh rcang nền nòn ngan, ai go\  bơta chài kèr tê bơh cau ùr tàm hìu nha\.

            Kờ` geh dùl drap tơrnờm bơkah,  cau M’nông rcang nền nòn ngan. Broa\ sơnrờp  mờ kung nền nòn ngan bơh broa\ be\ tơrnờm la ka` tơrnờm. Làng bol pal mut tàm brê klò  kơmhò  bơh dùl bơta chi mờ cau M’nông sơnđan la ‘’dong bom, dong brun’’ cèng rê is ra` ngan, tơnơ\ hơ\ cèng rê bo\ lề. Pơnjat hơ\ tai geh rcang phe mbar, phe ngan,  ca yò`, mre\,  tào,  chah bơnha\ ồs,  tram  bal di dùl bùi hơ\ sồng cèng bo\ lề. Làng bol klài ring ala\ bơta do bal mờ  dùl êt dà, tru\ tus tu\ gơ lơng gơr gơs kơt. Tơnơ\ hơ\,  phan tru\ do he geh klac gơs pơnai dờng di  mờ nao jơng me. Khi ai dùl  dang ce jing ala\ pơna ka` bal, hơ\ sồng cèng is tàm  3 ngai nàng gơ in ra` ngan.

            Nàng git geh bơta ka` lơi tơl khà kờ` nàng be\ tơrnờm bơkah lah ờ, khi geh  be\ lòng dùl yang kòn. Tơnơ\ dùl poh be\ tơrnờm, yang kòn  tơrnờm geh ai cèng `ô, di lah dà lơ yang bưkah den hìu nha\ geh tru\ piang be\ tơrnờm mờ be\ tàm ua\ drap dờng.  Tài bơh bơta kờ` ngui tơrnờm gùt nam,  mờ tơrnờm slơ lời jo\ slơ bơkah, den tàng hìu nha\ geh tru\ piang mờ be\ jơh ala\ drap tơrnờm mờ  ka` he pa lơh geh. Khi rơ wah ala\ ngai ru broa\, ơm ur tàm hìu nàng be\ tơrnờm…

            Mò U Wit, kis tàm xã Ea Huar, kơnhòal Buôn Đôn, càr Dak Lak đơs tờm, tơrnờm geh bơkah lah ờ la kơl dìng ngan tàm bơta chài kêr tê bơh cau lơh ka`:

            Kờ` be\ tơrnờm nàng  lồ `ô  dờng sa  dờng tàm hìu nha\ den lài jơh la  he pal be\ lòng lài, sền ka` bơkah lah ờ. Be\ lòng yang kòn lời 3 ngai hơ\ sồng cèng 1ô tơ lòng, dilah  `ô bơkah  den hơ\ sồng geh ngui ka` do  be\ ua\ drap tơrnờm. Be\ ua\ nàng lời  lài ngui tàm ala\ tu\ hìu nha\ kờ` ngui.

            Gơjat  tàm bơta he geh bơh hìu nha\ dê mờ làng bol kờ` be\ êt hala ua\ tơrnờm. Hìu lơi geh ua\ drap yang , ua\ phe den he be\ ua\,  hìu geh êt den he be\ êt. Phan nàng  be\ tơrnờm sùm la phe mờ tơngời…

            Ala\ drap yang be\ tơrnờm kung pal  rcang nền nòn.  Drap hala yang pal rào kloh,  tơnơ\  cèng ìs mờ tơngai di  dùl ngai. Dilah trồ ờ tơngai den cèng pơr đang pơ nơr ồs, tài drap yang pal ra` den tu\ be\ tơrnờm  hơ\ sồng bơkah mờ ờ gơbàn sràt, ờ bô…

            Piang be\ tơrnờm jơh tru\ sin den pal lời gơ ngềt hơ\ sồng klài bal mờ ka`. Tơnơ\  ala\  phan neh  geh  klài ring den hơ\ sồng tơmut tàm drap, hala yang, ngui bìai dơr bơr drap, yang  kơ\ ngan nàng pleh gơbô, pleh gơbàn  ồm. Drap tơrnờm be\ di 10 ngai la gơtùi `ô di. Jat mò U Hlim, xã Ea Huar, kơnhòal Buôn Đôn, càr Dak Lak, dilah tơrnờm geh lời slơ jo\ den tơrnờm slơ bơkah, den tàng hìu nha\ geh be\ ua\ ngan  rlau jơh mờ hìu nha\ he gơtùi:

            Pah dơ\ be\ tơrnờm la geh be\ di 5, 6 drap la êt ngan, ờ di kờ` `ô tu\ lơi mờ he be\ mờ be\ lời tềng hơ\,  ngòt hìu nha\ geh broa\ kờ` ngui. Pơnyơu hìu nha\ geh nac tus, hìu geh broa\ lơh brah lơh yàng, hala tàm [òn geh hìu cau chơt, jun bau he kung cèng tơrnờm tus ta\ bal. Cau klau hala cau ùr drờm gơtùi be\ tơrnờm jơh.

            Oh ùr  cau M’nông bơh tu\  rơp dờng, ờ hềt geh cau gơboh neh sa\ tờm bơsram is be\ tơrnờm bơh mò, bơh mè mờ  ai bơsram bơh  dơ\ be\  bơsàp âhl  ồm. Tơrnờm geh đơs la bơkah ngan tu\ geh tơl ala\ bơta gơ guh muh bơh chi ‘’dong bom, dong brun’’, hòi bơh ca yò`, bal mờ lơ ngồt bơh tào… Den tàng ngan, dilah tơrnờm lơ ngồt ir, srảt  ir hala hòi ir den hơ\ la ờ la tơrnờm bơkah.

            Mò U Hlim chờ hờp: cau ùr M’ Nông tus tu\ dờng ùr,  kờ` bal pal git be\ tơrnờm. Tơrnờm bơkah la  dùl bơta ai go\  broa\  chài kèr tê, trơyang bơh cau ùr- cau gàr ồs,  tơ mềr ala\ cau tàm hìu nha\:

            Bơh tu\ 14, 15 sơnam a` go\ mò a`, mè a` mờ bi a` be\ tơrnờm la a` neh bơsram đòm  be\. Tu\ hơ\ a` gam kơnòm den tàng ờ hềt  bau.  Tus tu\ a` be\ tơrnờm chài ngan hơ\ sồng a` bau. Bau la pal git be\ tơrnờm bơkah nàng ngai  `ô sa dờng he dê. Tu\ do a` kung neh bơto bơtê bơta mờng chài be\ tơrnờm bơkah kòn ur a` dê, sau ùr a` dê, Tơrnờm geh geh bơh yô yau, ờ gơtùi sang ờ.

             Tơrnờm la dùl bơhìan chài rgơi pal geh tàm rài kis bơh cau M’nông. Ờ mìng la phan pơ dơng yàng,  tơrnờm gam ai go\ tơl bơta cau mpồl bal mpồl bơtìan, mềr nac bơh cau tờm hìu, bơta chài, kể tê bơh cau dùl na\ sa\ dê… Bal mờ bơnha\ ồs hìt hơng mờ ala\ drap tơrnờm bềng  bơta kờ` gơboh kòn bơnus,  ala\ cau kra gơ tùi yal yau, đơs trôi tròi mang àng,  ơruh pơnu gơtùi đơs crih tam ya  bơh mang tus àng.

            Cau mblàng K’ Brọp