VOV4.K’ho- Rlau dùl nam do, kòp dờng Covid-19 neh lơh gơrềng kơn jơ\ ngan tus rài kis làng bol dê tàm jơh gùt dunia, tàm hơ\ geh lơgar Việt Nam; gơrềng ờ niam broă dờp ngui ală gơnoar kòn bơnus tờm ngan, ngan là gơnoar kis, geh gàr niam pràn kơldang să jan. Tàm bơta hơ\, Chính phủ lơgar Việt Nam neh sơrbac mhar, song dơ pă loh làng lam lơh uă gùng dà broă lơh dong kờl geh cồng nha bal mờ broă lơh lài khà dùl là gròi sền kòp bơtờp nàng kờ` sền gàr pràn kơldang să jan làng bol dê, ngan là cau jơi bơtiàn kòn cau, lơh jăt wil tơl ală jơnau hơ pơrgon dunia bè gơnoar kòn bơnus.

Kòp dờng Covid-19 mờ ală gùng dà broă lơh ơm yah ngài mpồl bơtiàn neh lơh gơrềng uă ngan tus broă lơh broă sa bơh uă cau dê, ngan là ală mpồl cau [ươn gơtìp gơrềng ngan rlau jơh, bè cau ùr, cau lơh broă tàm tiah làng bol dê lơh is, cau jơi bơtiàn kòn cau. Ờ go\ di mìng kàr hơ\ lơm ờ, kòp Covid-19 gam lơh gơrềng tus broă dờp ngui jơh ală gơnoar kòn bơnus tờm ngan, mờ gơnoar kong gơrềng tơn ngan rlau jơh là gơnoar bè pràn kơldang să jan. Ngan den tàng bè hơ\, ală broă lơh ngan nàng kờ` rơcăng sơndră wơl kòp Covid-19 bơh lơgar Việt Nam hơ\ ngan là nàng gàr niam gơnoar kis, kuơmàng là gơnoar geh sền gàr mờ sền gròi pràn kơldang să jan ai kòn bơnus in, tàm hơ\ geh rlau 14 tơlak nă cau jơi bơtiàn kòn cau.

Việt Nam là dà lơgar tàm mpồl bơh 7 tàm 8 jơnau hơ pơrgon tờm ngan bè gơnoar kòn bơnus dê. Tàm tơngai kòp bơtờp, Việt Nam neh geh uă broă lơh ngan tàm broă gàr niam bơne\ bơnài đah broă lơh jăt ală broă lơh jal mhar rơcăng sơndră kòp Covid-19 mờ sền dờng màng ală jơnau hơ pơrgon, jăt jơnau cih bơh kơrnoat boh lam dunia dê kung bè sơnoa boh lam, kơrnoat boh lam dà lơgar dê tàm broă sền dờng màng, gàr niam mờ tơnguh gơnoar kòn bơnus. Là dùl gơnoar geh cih tàm tàm Bơta 14 bơh Sơnoa boh lam nam 2013 dê, Adat Sền gàr pràn kơldang să jan làng bol dê (1989), Adat Rơcăng sơndră kòp bơtờp (nam 2007), Adat Kham sơm kòp (nam 2009) mờ uă jơnau cih tàm kơrnoat boh lam geh gơrềng bal, gơnoar geh sền gròi pràn kơldang să jan, ngan là tàm tơngai kòp dờng Covid-19 neh geh Việt Nam sền dờng màng ngan. Tơngai lài, Việt Nam neh hòi jà bơta tus bal bơh jơh ală anih lơh broă chính trị dê mờ làng bol dê nàng kờ` lam lơh jăt dùl ròt bal ală broă lơh lơh sơnơm dà lơgar. Ală broă lơh sơndră wơl mờ kòp dờng Covid-19 bơh Chính phủ Việt Nam dê là dipal jơh lơm mờ kơnòl broă lơh jăt gơnoar geh sền gàr mờ sền gròi pràn kơldang să jan bơh làng bol dê tàm jơnau gơlik geh jal mhar gah lơh sơnơm jăt tàm jơnau sồr tờm ngan bơh gơnoar do dê là gàr niam: Bơta geh lài bơh ală anih lơh broă, phan bơna kă bro, drơng broă lơh sơnơm; bơta tơl pràn tus mờ ală anih lơh broă, phan bơna kă bro, drơng broă ala, yal tơngi\t jơnau lơh sơnơm bal mờ priă tă dipal mờ ờ geh bơta tam cah ờ rờm gơ wèt mờ khăt dùl mpồl cau lơi; dipal mờ đah gah lơh sơnơm mờ bơta krơi is bè lơh sa- mpồl bơtiàn, niam chài bơh tơl dà lơgar dê; mờ gàr niam rài lơh sơnơm geh bơta niam.

Nàng gàr niam gơnoar bè pràn kơldang să jan tàm broă sơndră wơl mờ kòp dờng Covid-19, Chính phủ Việt Nam neh rơcăng lài lơh jăt dùl ròt ală broă lơh rơcăng sơndră kòp bơtờp, bè:

Dùl là, lam lơh ală broă lơh rơcăng lài bơtờp kòp: Thủ tướng Chính phủ neh ring bal ai ngui ală Chỉ thị sồ 13 bè broă pơn jăt tai lơh pràn rơcăng sơndră kòp Covid-19 tàm tu\ tơngai pa mờ Chỉ thị sồ 16 bè lơh jăt ală broă lơh jal mhar rơcăng sơndră kòp Covid-19 nàng lơh jăt ală broă lơh kơryan, sền go\, ơm yah ngài, cang tiah, kơryan kòp. Chính phủ kung pơgồp bal mờ Bộ Y tế mờ ală bộ, gah sơnah lơh broă, ală tiah geh gơrềng lơh jăt krà` cê jưh nùs broă gàr niam nàng jơh tơl nă làng bol ndrờm geh tus mờ ală anih lơh broă, drơng broă lơh sơnơm mờ phan bơna măy mok sơnơm tơm ba, kuơmàng là chèu glòm muh mat, phan sền gàr să jan, angkol ràu kloh tê tu\ kòp bơtờp.

Bàr là, lam lơh ală broă lơh sơm kòp Covid-19 ờ hềt sơnơm vaccine rơcăng sơndră lài halà sơnơm sơm kòp, den tàng bè hơ\, broă lơh sră bơto pơlam sơm kòp geh tơrgùm tàm broă sơm kòp ờ pràn tă nhơm, pờ sền ală jơnau bơto pơlam pa ngan rlau jơh jăt jơnau pơlam bơh Mpồl Lơh sơnơm Dunia (WHO) dê.

Bơdìh hơ\ tai, nàng gàr niam rboă tus sơm kòp ai jơh tơl nă cau in, Bộ Y Tế neh geh Kơrnoat sồ 219 bơtơl kòp as sồt gùng tă nhơm mhar kơn jơ\ tài bơh jơi pa bơh virus Corona (nCov) lơh gơlik tàm sră cih mat ală kòp bơtờp mpồl A- là kòp bơtờp sơbơng roh ngan jăt jơnau cih tàm Adat Rơcăng sơndră kòp bơtờp nam 2007. Jăt mờ hơ\, ală cau bơtờp kòp do geh kham mờ sơm kòp ờ sa priă. Tàm tu\, tàm uă lơgar tàm dunia cau kòp pal tă is jơh ală priă sơm kòp Covid-19 den do là dùl broă lơh ngan pal cih dờp bơh Chính phủ Việt Nam dê nàng kờ` gàr gơnoar geh tus sơm kòp Covid-19 ai jơh ală cau kòp in. Mờ do là jơnau đơs bơh dùl nă cau kòp Covid-19 dê là cau jơi bơtiàn kòn cau, là cau bơh sơnrờp bơtờp kòp Covid-19 tàm thị xã Ayun Pa, càr Gia Lai tơnơ\ tu\ geh sơm bời kòp: Tàm ală tu\ kham kòp mờ ai ơm yah ngài den a` dan pơyua jơnau ưn ngài mpồl cau lơh sơnơm, jơh ală bác sĩ, ală oh mi kuang àng neh dong kờl a` tàm tơngai do nàng a` geh lơngăp lơngai, gàr niam ai pràn kơldang să jan mờ geh lik rê bơh hìu sơnơm bơh gờ` ngan. A` dan ưn ngài jơh ală cau neh dong kờl a`.

Chính phủ Việt Nam sền gròi ngan tus broă sền gàr, dong kờl ală mpồl cau [ươn gơtìp gơrềng tài bơh kòp dờng, tàm hơ\ geh bal cau r[ah, cau kue\t kơlte, cau kra, cau lơh broă roh broă lơh, ờ geh priă jền halà gơtìp gơmù priă lơh geh, cau jơi bơtiàn kòn cau…; mơkung geh ală broă bơceh lơh nàng kờ` tơnguh bơta pơgồp bal, lơh broă bal dunia tàm broă sơndră wơl mờ kòp Covid-19, tàm hơ\ pal sền ngăc ngan là Việt Nam neh dơ\ sơnrờp dan mờ sồr ring bal Kơrnoat bơh Pơrjum dờng ală lơgar tàm Liên hợp quốc dê ai ngai 27/12 pah nam là Ngai Dunia rơcăng sơndră kòp bơtờp, nàng kờ` tơnguh uă bơta gi\t wa\ kung bè sơlơ tơnguh tai broă lơh broă bal, pơgồp bal tàm broă lơh rơcăng sơndră kòp bơtờp.

Thanh Tâm tơrgùm cih- Cau mblàng Lơ Mu K’Yến