Ăp nău tih cà phê rlăm, mô kah uĕh geh ban saơ mbro ta du đêt n’gor Nam Trung Bộ - Tây Nguyên tâm mhe aơ du tơ̆ tay đŏng ƀư nuĭh dŏng rvê. Nô nău mpli rlăm âk ntil ndơ tâm cà phê mô dơn ntêt nkri n’hâm suan nuĭh dŏng ma hôm ƀư khuch tât nău nsing nơm ăp săk ntơ lư cà phê Việt Nam, lơn lah săk ntơ lư Cà phê Buôn Ma Thuột. Rdâk tay nău nsing nơm bah nuĭh dŏng, mât rnoh khlay săk ntơ lư dôl jêng nău jêr nkra ntul rlong.

Tâm du quán cà phê jê̆ meng trong Lê Duẩn, phường Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak, yuh Huỳnh Thị Thanh Thủy nkoch nău rvê rnôk tăng nău lư âk tấn cà phê môi mpli mbo, tuh, dak khêh ban saơ ta nkual tơm me cà phê bah miền Trung - Tây Nguyên:

“Uănh nsum đah he cà phê ăp rnôk ân geh mbro đŏng. Ăp ôi lah mpli cà phê ngêt an lĕ ma nơm n’hanh rnăk wâl dĭl ma aƀaơ tăng lư mpeh nău cà phê djơh ăp ntil ri rvê ngăn. Nău dja ân geh nhih pah kan dơi kan lăp rglah lah mô kơt aơ mbro nuĭh ƀon lan mô joi geh trong luh, ngêt âk jŏ hôm mô gĭt khuch tât n’hâm suan đŏng lah mô”

Mô dơn yuh Thủy, nô Trương Lê Quân ta phường Ea Kao, n’gor Dak Lak wĭ wĕ rnôk sơch rvăt cà phê môi rnôk dja đŏng:

“Gâp way ngêt cà phê mbro jêng sơch ntil geh nsing nơm, geh kơp dơn. Yơn mhe aơ công an ban saơ du rơh ƀư cà phê rlăm, tâm nê geh ndơ OCOP, ƀư gâp dŭt phit nuih n’hâm, klach rvê ngăn.”

Dak Lak dơi sơm săk lah tơm me cà phê, đah rnoh hvi mât chăm rlău 210.000 ha, rĭng geh 500.000 tấn ăp năm. Cà phê Buôn Ma Thuột hŏ dơi pă an siƀŭt nchŏng gĭt ntŭk neh tăm, lah rjăp săk ntơ lư Robusta săk kah âk bah Việt Nam.

Ndrĭ yơn, ăp nău tih cà phê mpli mbo, tuh, ta Phú Yên (ơm) – aƀaơ lah Dak Lak mô lah ta Gia Lai, đah hang rhiăng kilogam ndơ mô săk kah…dôl ntôl lưn nău nsing nơm nuĭh dŏng.

Dŭt rvê, du đêt doanh nghiệp mplư rlăm nha hôm lĭr ntô “OCOP”, “cà phê srăch”, “kah khlay ta n’gor” đŏng, tâm rnôk rêng uănh năl kah uĕh hôm lhui lhoi. Nău ngăn geh dja ndơ̆ luh ntul rlong têh an ăp doanh nghiệp wăng sa ngăn. Wa Trần Đình Trọng, Giám đốc du hợp tác xã ƀư njêng cà phê kah khlay ta Dak Lak, an gĭt:

“Rnoh khlay cà phê săk kah âk aƀaơ nklăp 200.000 prăk/kg. Tâm rnôk ăp ntŭk ƀư cà phê mpli dơn an 10% cà phê dơm, hôm ƀa ƀă lah tuh, mbo, ndơ pot rlŭ ri rnoh khlay tăch rlău 100.000 prăk/kg dơm, mô dơn nê geh ntŭk 90.000 rbăn/kg. Nuĭh dŏng ndơ saơ thuk ri rvăt, jêng nuĭh kơl rvăt an cà phê rlăm. Nău dja ƀư jêr jŏt an mpôl hên rnôk joi trong tăch luh ndơ kloh uĕh tâm dak.”

Aƀaơ, di rêng kỹ thuật đah cà phê môi wâr kĭn ta Việt Nam nha hôm lhui lhoi rđĭl đah rnoh têh khlay bah ndơ tăch hang rmen USD. Quy định mpeh rnoh âk cafein dŭt đêt 1% lơn âk uănh năl ta siƀŭt dơm, mô geh trong an uănh năl tay mbro, tâm rnôk trong rmal hôm đêt. Âk ntŭk kơp dơn OCOP nsing ta hồ sơ ndơ geh ƀư, mô hŏ uănh năl săk kah ngăn ngăn rnôk n’gluh an tăch.

Wa Trịnh Đức Minh, Kruanh Hiệp hội Cà phê Buôn Ma Thuột, an lah ŭch mât nâp ntŭk tơm me cà phê, ân nking nchăng nău mplư rlăm bah n’gu tơm:

“Ta năp măt, ân n’hao dăng  ôp uănh, groi nđôi săk kah ndơ geh ƀư mbro, răp jăp gay nău ƀư njêng lăp tâm nău kan rĭng grep. Ntop kơl doanh nghiệp rdâk njêng lam trong kan ƀoi luh tu tơm kloh rvah, kan nsum lhăt đah nhih pah kan mât uănh, đơn vị mbơh nti n’hanh ƀon lan kan lŏ mir. Nkre, n’hao nău gĭt êng nuĭh dŏng sa gay khân păng gĭt sơch cà phê ngăn, săk kah, geh săk ntơ lư nsing nơm.”

Du ntruh cà phê “srăch” mô dơn lah nău bâr kah, ma hôm lah nău dơn kan mât njrăng n’hâm suan nuĭh dŏng ngêt, mât ndray nău nsing nơm an ăp săk ntơ lư Cà phê Việt Nam lah nsum n’hanh Cà phê Buôn Ma Thuột lah êng. Dơn tât rnôk nău nsing nơm dơi mât njrăng, Dak Lak n’hanh ăp nkual tăm cà phê tâm lam dak mơ lăp ngăn tâm trong hun hao nâp dăng./.