Ntoh lư đah nău way ơm jŏ rlău 100 năm, ƀon tanh mbêl cói Phú Tân, xã Ô Loan, n’gor Dak Lak nha hôm mât rup uĕh mha êng đŏng. Mô dơn njêng nău geh wăng sa bah ndơ geh tanh, aƀaơ, nău kan hôm wăch rgum năch ma ăp trong hăn uănh gĭt saơ uĕh êng đah nău kan way ơm đŏng.

Tâm rnôk hăn pâl nđaih ta ƀon tanh mbêl cói Phú Tân (xã Ô Loan, n’gor Dak Lak), wa Nguyễn Huỳnh Phương, năch pâl nđaih tât bah nkual ƀon têh Cần Thơ, lor bôk năp dơi tih nơm koh cói, ih cói, nhom ndrang, gŭ bah meng khâng tanh gay ƀư lôch jêh mbêl. Wa Phương nkoch, ăp gâl kan an saơ nău ŏ r’ah, âk jêr bah nuĭh ƀư.

 “Ƀư geh du blah mbêl dja dŭt âk jêr đŏng. Saơ rhơn mƀak, mhe bôk năp ƀư ri saơ jêr yơn rnôk hŏ way bên ti hôm ri mpang ti tanh ngăch hăr đŏng”.

Rĭng ăp nar, ƀon tanh mbêl Phú Tân wơt bar pe jât tơ̆ năch pâl nđaih tât joi gĭt n’hanh kơt rlong ƀư tanh mbêl. Ntơm bah ndăn ƀư rnôk dơh ru dơm, ăp rnăk tanh mbêl cói aƀaơ hôm geh tay nău  kan mhe lah wơt n’hanh ntĭm leo năch rlong uănh saơ tanh mbêl cói đŏng. Yuh Lê Thị Bích Liêm, ta thôn Phú Tân 1, an lah aơ mô di lah nău nkoch ƀư wăng sa ma lah trong mât ndray drăp ndơ ơm yău ntlơi an tay ta ntŭk he nơm.

“Tanh mbêl ân ƀư ndê na nê̆ n’hanh rnoh nâp uĕh. Ta neh dak he geh âk n’gor nkual ƀon têh kơt miền Tây mô lah miền Bắc geh ăp ƀon blău tanh mbêl đŏng. Yơn ăp ƀon mbra geh văn hóa êng êng. Đah ƀon tanh mbêl cói Tân Phú ri geh rup uĕh văn hóa êng, gâp mpŏng ăp nuĭh gĭt tât rup uĕh văn hóa êng ta ƀon tanh mbêl cói way ơm đŏng, rgop kơl geh an nău rêh nuĭh ƀon lan ta ƀon tanh mbêl rgâl geh lơn”.

Gay lor nchrăp wơt năch, ăp hợp tác xã ta Phú Tân hŏ buăt nthoi đah doanh nghiệp hăn pâl jong nar, pơk tour uănh gĭt geh rnoh khlay ntơm bah 350.000 tât 600.000 prăk/nuĭh. Năch dơi hăn duk, ndeh công nông hăn uănh saơ lŏ sre tăm cói, rek cói, kât chăp cói gay têk ta n’hong dak, plah, nhom cói n’hanh tanh mbêl; nkre mbra dơi kơt nti tanh gay nkah an tay  đŏng. Ăp ndơ geh ƀư bah cói mbrơi dơi âk ntil ndơ đŏng, ntơm bah ndơ jê̆ lê̆ kơt nklĕ chìa khóa, rvah sial, dŭng cheng, tât ăp ndơ dŏng têh lơn kơt dŭng anh, bok dâm bôk,… wa  Nguyễn Anh Quân, Giám đốc Hợp tác xã An Cư, ta thôn Phú Tân 1, an gĭt:

“Hợp tác xã dôl rƀŏng tât dêh bên đah ntŭk gŭ rêh, mât tay lĕ rngôch ăp rup uĕh way  ơm bah kăl e tât aƀaơ kơt ăp ndơ dŏng nhom cói, kôih nsêk cói ma ti rgâl bah hôm dŏng ma công nghiệp kơt aƀaơ mô lah ăp rlong joi gĭt saơ uĕh kơt gŭ ncho kalơ nchuăp cói gay năch gĭt wât kloh lơn”.

Tĭng wa Lê Thị Mai Thoa, Kruanh thôn Phú Tân 1, nău kan tanh mbêl cói ta aơ hŏ rlău 100 năm n’hanh dơi kơp dơn lah nău kan ntơm geh wăng sa ntơm bah năm 2013. Aƀaơ geh rlău 540 rnăk râng, nkre tanh mbêl ma ti, nkre dŏng máy cheh tanh công nghiệp gay n’hao rnoh ngăch. Rlău ma tăch đăp mpăn ta Nam Trung Bộ n’hanh Tây Nguyên, rnoh năch rlong uănh  saơ nar lơn ma âk hŏ kơl  kônh wa ntop geh tay wăng sa.

“Lah ta jay geh du hê kon se jê̆ n’hanh du hê bu kuâng mbra ƀư dơi, kon se gĭt tanh mbêl đŏng. Ndăn dŏng tơm nuĭh kan ta rnăk wâl mbra nkre ƀư tanh mbêl, nkre ƀư lŏ, nkre koh pih an ndrôk, nkre hăn koh cói sĭt gay tanh mbêl tăch, njêng geh tay tơm wăng sa an rnăk wâl. N’gâng kan ta ntŭk nta trong dơh gay hun hao ƀon hăr blău ti kan đŏng yor klach kônh wa tăch lĕ cói mbra mô hôm mât tay ƀon hăr blău ti kan đŏng ôh. Aƀaơ geh du hợp tác xã bah nô Nguyễn Anh Quân dôl hun hao tay nău kan n’hanh nkre kan nsum đah công ty pâl nđaih gay nkơnh n’hơ nău kan tanh mbêl cói”.

Đah nău ngăch ngăr tâm trong ƀư, nău kan tanh mbêl cói Tân Phú dôl tĭng kơn joi geh ntŭk dâk mhe. Pâl nđaih rlong uănh saơ mô dơn nsĭt tay rnoh khlay wăng sa, ma hôm rgop mât ndray, rêng lam văn hóa way ơm ta ƀon hăr blău ti kan rhiăng năm dja. Ntơm bah aơ, mbêl cói n’hanh ăp ndơ geh ƀư bah cói mbra geh nău rêh mhe, pơk luh trong rƀŏng hăn mhe ma hôm mât dơi “Huêng tơm” way ơm tâm nău rêh mhe aƀaơ đŏng.