Tâm gâl 2 bah du rut nău nchih đah bôk moh “Rdâk njêng mã nkual tăm ngăn ngăn, êt lhăt rêng rnoh khlay I me play” phóng viên Đài TNVN way gŭ ta nkual Tây Nguyên nchih nkah ăp trong nkra na nê̆ bah ăp tơm mpôl tâm rêng mpoh, đah nău mpŏng mô dơn sĭt jêng tay lôch bah jêr jŏt ma hôm rdâk njêng ndơ tăch hun hao jŏ jong đŏng.

Nkual tăm sầu riêng VietGap bah rmôt 100 rnăk ta xă Ea Knuêch, n’gor Đắk Lắk, yan aơ rlê play êp nar lêh. Rnoh nuĭh rwăt ôp bôk yan đêt lơn nkôp đah yan bah năp n’hanh rwê rmeh rnoh mô an dôl lăp ăp mir tơm, yơn ăp rnăk tâm rmôt hôm e nsing nơm ndơ bah nơm mbra tŏng ăp rnoh tâm rhăt jăp.

Wa Lê Văn Hùng, du tơm mir tâm rmôt rnăk nkoch, lĕ rngôch rnoh neh 100 ha ta aơ lĕ dơi an mrô nkual tăm. Ăp mir tơm dơi an tâm trong rgop đah doanh nghiệp, bah dak si phân poh bôk năp tât ndơ tăch, trong mât chăm, lĕ dơi groi nđôi rjăp:

Du rnăk an ton tĭng trong ƀư bah nău poh phân tât mkra jêh lêh. Doanh nghiệp tăch n’gluh tâm rgop đah mpôl hên groi nđôi n’hanh uănh rmeh dak si. Lah saơ mô di mbra rmal ngăch. Knơm nĕ, nău knơm bah nuĭh kan ndrel nâp nâl lơn.

Tăm hăn ndrel đah trong khlay aƀaơ dôl dơi âk doanh nghiệp n’hanh rnăk ƀon lan ta Tây Nguyên kơt dŏng, nsĭt tay săk rnglăy uĕh. Ndrel đah “leo lor” Đắk Lắk, ăp “rot bah kơi” bâh nău kan ndơ kơt: Gia Lai, Lâm Đồng... lĕ dơi pă ndơ rhiăng mrô nkual tăm n’hanh âk ntŭk tâl dŭng sầu riêng. Wa Dương Mah Tiệp-Groi Kruanh UBND n’gor Gia Lai an gĭt, n’gor lĕ jêng trong tâm rgop hun hao nkra njêng tơm sa play, dĭng lĕ rnoh neh rlău 13.250ha, đah tât râng bah 52 đoanh nghiệp, 58 hợp tác xã n’hanh 35 rmôt ƀon lan. Êng nău kan ndơ sầu riêng, geh 11 doanh nghiệp ƀư tĭng tâm rgop đah 16 hợp tác xã ta rnoh neh bơi 2.900ha. Tĭng nĕ, Gia Lai nchrăp lor ntrŭt ntrôl tâm rgop tĭng trong khlay n’hanh nchrŏng trong ƀư nkra njêng tĭng trong geh ndơ tŏng têh n’hanh đăp mpăn uĕh kah:

N’gor Gia Lai đă mro n’hanh mbơh an nu nău an ăp rnăk tăm sầu riêng, ăp hợp tác xã, rmôt rnăk ƀon lan gĭt nău ŭch n’hanh tâm di bah ntŭk tăch. Ta aơ, geh doanh nghiêp hăn ndrel mro đah nuĭh nkra njêng gay boăt nthoi ntŭk tăch n’gluh, geh ăp ndơ uĕh an ntŭk tăch.

Moh ăp ndơ geh ta 2 n’gor Đắk Lắk n’hanh Gia Lai an saơ, lĕ n’gâng kan ƀon lan, nuĭh ƀon lan n’hanh doanh nghiệp geh ăp nău nsrôih da dê tâm rdâk ƀư tay nkra njêng, ndâk ƀư trong khlay bah nkual tăm. Mpeh Trung Quốc-ntŭk tăch nglăp rwăt sầu riêng têh ngăn bah Việt Nam, djôt dơn ăp nău nsrôih aơ n’hanh lĕ pă tay bơi 1.000 mrô mhe tâm năm 2025 an rlău 800 nkual tăm n’hanh 130 ntŭk tâl dŭng ta aơ.

Kơt nê, lăp tâm yan sầu riêng tal 2 năm 2025 bah Việt Nam n’hanh lah yan tơm bah nkual Tây Nguyên, lam dak lĕ geh 1.400 mrô nkual tăm n’hanh 188 mrô ntŭk tâl dŭng. Wa Ngô Tường Vy-Giám đốc Công ty CP Tập đoàn tăch n’gluh-Nglăp rwăt play Chánh Thu, ngoăy tâm âk doanh nghiệp bôk năp tâm tăch n’gluh sầu riêng mĭn lah, aơ nău mbơh uĕh, an saơ nău kan ndoh ndơ lĕ geh njoat hăn di jêh âk njoat rŭch tăch n’gluh rnôk bôk năm aơ. Yơn lah, rlău 1.400 mrô dơi an lah dŭt đêt nkôp đah têh âk ăp nkual tăm. Gay ngăch hao lơn tay rnoh mrô aơ, wa Ngô Tường Vy an lah: Ân mât uănh kloh, dêr an “du hê ƀư rêng lĕ ăp nuĭh”, ƀư ăp mrô geh sŏk lơi n’hanh ƀư kol tăch n’gluh kơt ăp khay bôk năm.

 Sầu riêng Việt Nam mô di lah mô tâm rlong đah ăp dak êng. Nău he mô tŏng tâm ban mât uănh rĭng. Aƀaơ, ăp nuĭh-bah ƀon lan, doanh nghiệp tât ngih pah kan mât uănh-an wât na nê̆ nău ƀư, lĕ đah nău kan bah nơm. An tâm di, kloh rah wah n’hanh ndrel jêh ăp nău mbăk hôm wăk kol, gay tĭng nuĭh tâm trong rgop đăp mpăn đah nău pă kan bah nơm.

 Sầu riêng lah nău kan ndoh ndơ geh nău rgop têh an hao jêng bah nău kan lŏ mir, n’hao na nê̆ nău rêh nuĭh ƀon lan yơn lĕ đah nău kan ndâk njêng nău kan ndoh ndơ kơt hôm e geh nău tĭng nău ŭch, tĭng nuih n’hâm. Tâm rnôk nĕ, Luật Tuch tăm dơi an bah năm 2018, nkra tay lĕ rngôch ăp ntil nău ntil tơm tăm, phân poh, tăm, pĕ lêh, nkret njêng... yơn dŭt đêt mât uĕh tam tâm lŏ mir lah nsum, nău kan sầu riêng lah êng. Bộ Tiểu chuẩn chất lượng ngih dak mpeh sầu riêng TCVN 10739/2025 lŏ mô tŏng âk, mô dơi kơt dŏng an na nê̆.

Wa Trần Hậu Ngọc, Groi Kruanh Ủy ban Tiêu chuẩn đo lường chất lượng Ngih dak mpŏng, ăp luật, nău ntrŭnh geh tât tâm rnôk nkra rgâl, mbra ngăch tĭng ăp nău đă mhe bah nău ngăn, gay ngăn ngên săk rnglăy tâm uănh nđôi uĕh kah ndơ lŏ mir lah nsum n’hanh sầu riêng lah êng.

Mpôl hên dôl hăn tât ndâk njêng du ntŭk ngih dak mpeh đo lường tiêu chuẩn chất lượng n’hanh rnôk nĕ lĕ rngôch ăp nu nău mpeh tiêu chuẩn-quy chuẩn ăp mrô treh dơi ƀư ta du trong n’hanh kơt nĕ mbra dơh joi tu tơm, dơh râng sol ăp ndơ, ăp ndơ an ntop kơl kônh wa ƀon lan dơi dơh gĭt ăp tiêu chuẩn quy chuẩn gay ndơ̆ an kơt dŏng ngăn ngên. N’hanh mpôl hên an lah ŭch hăn luh ntŭk tăch ri tiêu chuẩn lah ndơ an he rgum lăp nsum đah lam ntŭr neh.