Kanŭng an geh điện thoaị blău, bol ma mô geh tât ta mir, wa Lê Trương Thận, ta ƀon Tăk Mnga, xã Ea Ning, n’gor Đăk Lăk hôm nha dơh uănh lĕ rngôch trong tŏ dak, poh phân an bơi tât 2 hecta neh. Tĭng nău mbơh bâh wa Thận, bâh ntơm tât aƀaơ, tŏ djrah lah nău kan roh hoach âk săk soan n’hanh mông nar, yơn đah ntil ndơ rƀet êng, ăp nău kan lĕ ơm geh ƀư êng lor. Bâh trong kan aơ, rnoh dak tŏ hŭch klâp ma 30%, hôm nuĭh kan hŭch tât du n’gul.“Aƀaơ công nghệ hun hao rĭ gâp nơm rhoăt nău tă gĭt kan, kơt nti tay nău kan.  aƀaơ du ntu lah tŏ klâp ma 1 mông, lôch nĕ ndơm nsât lor gay ma ntrơn bâh tơm aơ tât tơm êng. Kơt nĕ đah 2ha rĭ kanŭng tŏ 2 nar lah lôch dâl, ma kanŭng pet máy rƀet êng ta jay dơm  mô geh sŏng dăng tât ntŭk an máy”.

Mô dơn ƀư tŏ djrah êng, âk rnăk ƀon lan dôl geh dŏng công nghệ rnoh mbrô gay ma ƀư ueh klơh ntil ndơ. Wa Nguyễn Công Điềm, ta xã Ea Knuêc, n’gor Đăk Lăk lah nuĭh kan ndrel ta HTX tuch tăm kloh Krông Păc, lĕ geh dŏng nău kan tăm sầu riêng tĭng nău mpŏng VietGAP bâh âk năm aơ. Rlău 2ha sầu riêng bâh rnăk vâl wa Điềm, ăp tơm lĕ geh ntrup mã QR gay ma gĭt na nê̆ tu tơm  ntrong pah kan bâh nău mât chăm, poh phân, nchih nău kan rnăk vâl tât pe lêh. Wa Nguyễn Công Điềm an lah, đah nău hăn ndrel, kơl kan bâh n’gâng kan n’hanh ăp ntŭk kan têh, nuĭh ƀon lan lĕ geh leo kan lơn tâm nău geh dŏng nău ueh mhe khoa học kĩ thuật n’hanh rgâl mhe rnoh mbrô tâm nău pah kan jan sa tuch tăm. “Ndơ̆ lăp rgâl mhe rnoh mbrô rĭ ƀon lan dôl geh nkre ƀư nkre kơt nti. Tal 1 rĭ an geh ƀư tĭng ăp nău ntrŭnh mpeh ăp ntil ndơ mô dơi dŏng tâm nău pah kan tuch tăm, an geh ƀư ăp nău nchih nău kan tâm rnăk vâl gay ma geh ăp rnoh mbrô ƀư lôch an tât pĕ lêh”.

Hăn ndrel đah ƀon lan kan lŏ mir ta Đăk Lăk hôm nha geh ăp doanh nghiệp đah ăp ntil ndơ rƀet êng, nău blău nuĭh ƀư n’hanh ăp rnoh mbrô mpeh nău mât neh tăm. Kơt ta xã Ea Knuec, tâm bôk nău kan “Joat hăn ndrel đah ƀon lan kan lŏ mir”, ăp ntŭk kan lĕ geh ƀư ăp nău kan mpeh dŏng công nghệ rnoh mbrô, dŏng ăp ntil ndơ ueh mhe.

Đah nău kan ndơ dŏng veh ndơ ueh ta neh bâh Công ty TNHH Công nghệ tuch tăm Enfarm, bol ma kanŭng đah điện thoại yơn mbra dơi mbơh rblang du rơh 7 nău mpŏng kan khlăy bâh neh, geh, đạm, lân, kali, nău l’ĭt, pH, rnoh leo điện n’hanh nău duh nđik. Rnoh mbrô lôch veh geh njoăl tât trong mât uănh, bâh nĕ kĩ sư ntrŭt nsôr nău tuch tăm mbơh tơih mpeh nău kan poh phân an tâm di. Ndơn kan công ty an gĭt, công nghệ mbơh rblang sŏk ntil ndơ sŏng dăng ta mir tơm kơl bah ir hoach mông nar kâp chăm bâh bar pe nar jur tât bar pe mnit. “Rgâl rnoh ndơ ueh kah tâm neh, tơm tâm rnôk nĕ rĭ an geh rnoh ndơ sa kah mơh ntil ndơ gay ma he rgâl an tâm di, ndơ̆ mbơh ăp nău ntrŭnh poh phân ntuh kơl di đah nău ŭch bâh tơm tăm. He poh du đê̆ rnoh phân an tâm di, mô âk mô đê̆, an geh nâp nâl n’hanh mât đăp mpăn nău dơi geh bâh dŭt yan”.

          Ăp nău dŏng bâh điện thoaị blău dôl jêng ndơ ƀư kan âk kơl an ƀon lan tâm nău mât chăm tơm tăm. Dŏng 2NÔNG bâh công ty Cổ phần Phân poh Dầu khí Cà Mau pah kan kơt ndơ kơl tuch tăm rnoh mbrô, rgum geh AI gay ma uănh năl bu tuh, ƀon lan mbra dơi sŏk rup i n’ha mô lah tơm gay ma AI dơi geh uănh năl, lôch nĕ mbơh nău mât săm. Ndơ dŏng aơ aƀaơ mbra dơi geh saơ 22 ntil nău bu tuh ta 4 ntil tơm tăm, lah cà phê, tiêu, sầu riêng, ba n’hanh 8 rkeh nău saơ mô tŏng ăp ndơ kah ueh ta tiu n’hanh cà phê. Viện Khoa học kĩ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên lĕ geh uănh năl nău di bâh AI uănh năl dŏng geh rlău 96%. Ndơn kan nuĭh leo kan Công ty Cổ phần Phân poh dầu Khí Cà Mau an gĭt. “Dŏng ndơ kơl tuch tăm mô geh rnoh prăk. Ƀon lan mbra dơi dŏng smartphone sŏk ndơ dŏng kan n’hanh mbơh dŏng ndơ kan nĕ. Ta ndơ dŏng geh ăp ntŭk AI mbra năl bu tuh n’hanh nău kan kĩ thuật. Tâm nĕ, nău kan kĩ thuật mbra geh rgum lĕ bâh ăp nuĭh way kan tâm công ty, ntŭk kan mĭn uănh, tâm rgop đah ăp viện, ngih nti n’hanh ăp ntil ndơ bâh ntŭk kan khuyến nông, rgum lĕ ndơ̆ tât gay ma ƀon lan uănh gĭt vât lơn”.

          Rnôk geh mbơh geh gĭt ngăch, trong kan geh uănh năl tâm di n’hanh ƀon lan geh kơl di đah nău ŭch, nău dŏng rgâl rnoh mbrô ta nău pah kan jan sa mbra geh kơl an rnăk ƀon lan n’hao nău dơi, n’huch nău khuch tât n’hanh pơk hvi rơh nkhêp geh tât dŏng ntŭk tăch rgâl ueh lơn.

Rgâl mbrô dôl tĭng kơn lăp tâm nău kan tuch tăm ta n’gor Dak Lak. Yơn lah, gay rgâl mbrô jêng jâng nsing nâp dăng ngăn, nău khlay bah mpôl kan ntrŭt nsôr tuch tăm mât rong lah dŭt n’hâm khlay. Gay wât kloh lơn nău khlay bah ntrŭt nsôr tuch tăm mât rong tâm rgâl mbrô trong kan tuch tăm, wa Đinh Văn Đang, Giám đốc Ntŭk rgum kan ntrŭt nsôr tuch tăm mât rong Dak Lak mbơh kloh lơn.

- Hơi wa, tâm bah ri aơ nơh Ntŭk rgum kan ntrŭt nsôr tuch tăm mât rong Dak Lak hŏ mhâm uănh khlay n’hanh mhâm râng đah nău rgâl mbrô tâm trong kan tuch tăm mât rong mêh?

Wa Đinh Văn Đang: Ntŭk rgum kan ntrŭt nsôr tuch tăm mât rong n’gor Dak Lak tâm bah ri aơ nơh êng njrăng uănh khlay tât pah kan rgâl mbrô tâm nău kan tuch tăm mât rong. Mpôl hên hŏ kan nsum đah ăp nhih pah kan, ăp công ty, doanh nghiệp tâm trong kan rgâl mbrô tuch tăm mât rong rdâk njêng ntŭk ntĭt leo lor, lơn lah “nhŭp ti nchŏng kan” gay ntop kơl kônh wa ƀon lan tĭng kơn tât đah ăp trong kan mhe, dŏng trí tuệ nhân tạo, công nghệ AI tâm nău kan tuch tăm mât rong.

Ntĭt kơt dŏng công nghệ ENFARM gay năl rnoh l’ĭt mbĕ tâm ban kơt rnoh âk dak kah uĕh jêng an tơm, bah nê n’gluh ăp nău njrăng đă na nê̆ gay an kônh wa mât chăm tâm di ta mir tơm bah he. Trong ntĭt leo mât chăm cà phê bên di đah rgâl duh nđik trôk nar, trong leo mât chăm tơm bah hŭch đêt krŭl duh, du đêt trong leo tăm tơm sầu riêng tĭng trong rƀŏng hữu cơ sinh học n’hanh bôk năp hŏ nsĭt tay nău geh nău dơi dŭt âk. Bah nê nkoch trêng gay n’hao nău gĭt êng an kônh wa ƀon lan ta lam n’gor.

- Lôch rlong an ƀư nsĭt geh nău dơi, Ntŭk rgum kan ntrŭt nsôr tuch tăm mât rong hŏ moh geh trong nkra ƀư gay năp nti, pơk hvi n’hanh ntop kơl kônh wa tât dŏng đah công nghệ du trong dơh lơn mêh wa?

Wa Đinh Văn Đang: Lôch rnôk hŏ geh nău dơi ri Ntŭk rgum kan ntrŭt nsôr nău kan tuch tăm mât rong hŏ lor nchrăp rdâk njêng trong tor gay pơk ăp jrô kơi năp nti, hăn uănh saơ, kơt nti, pơk hvi trong ntĭt leo ƀư. Tâm bah ri aơ nơh hŏ pơk âk jrô kơi năp nti, ntĭm nti tâm ban kơt nkoch trêng gay ntop kơl ƀon lan kan lŏ mir tât dơi đah ăp rgâl mhe khoa học kỹ thuật tâm nău kơt dŏng công nghệ mhe đŏng, rgâl mbrô tâm nău kan tuch tăm mât rong gay n’hao nău dơi tuch tăm bah trong ntĭt leo hŏ dơi tĭng ƀư.

- Tâm let năp tay, Ntŭk rgum ntrŭt nsôr tuch tăm mât rong n’gor Dak Lak mbra rgum tâm moh nău kan tơm khlay gay ntrŭt ntrôl rgâl mbrô tay tâm nău kan tuch tăm mât rong n’hanh kơl kônh wa n’hao nău geh tuch tăm mêh, hơi wa?

Wa Đinh Văn Đang: Tâm let năp tay ri Ntŭk rgum nău kan tuch tăm mât rong n’gor Dak Lak tĭng ƀư tay ăp nău dơn kan rgum tơm, tâm nê: Ngoăy lah rdâk njêng ăp ntŭk ntĭt leo ƀư an kơt uănh, ndơ̆ rgâl ăp khoa học kỹ thuật mhe. Tâl bar lah mbra ƀư kơi năp nti, nkoch trêng, pơk hvi ăp trong ntĭt leo ƀư. Tâl pe lah ntop kơl kônh wa ƀon lan kan lŏ mir n’hao nău gĭt êng, tâm nkrêp kan nsum đah ăp công ty, ăp nuĭh khoa học, ăp doanh nghiệp gay rdâk njêng ăp nkual tăm tơm ndơ nkret njêng tĭng rêng rnoh khlay ndơ tăch.

Ntŭk rgum kan ntrŭt nsôr nău kan tuch tăm mât rong geh nău khlay ƀư rgum tơm ta n’gul gay buăt nthoi đah puăn nuĭh: Nuĭh kan ngih dak, nuĭh ƀon lan kan lŏ mir, nuih khoa học n’hanh nuĭh doanh nghiệp, gay bah nê ntop kơl an ƀon lan kan lŏ mir mâp ăp nuĭh khoa học, ăp nuĭh doanh nghiệp tâm ban kơt ăp nhih pah kan êng ƀa ƀă gay rdâk njêng ăp nkual tăm tĭng rnoh khlay ndơ tăch.

Nsŏng kơl tay, rƀŏng trong an n’gor tâm ban kơt an ndơ tăch gay ntop kơl ƀon lan kan lŏ mir tâm nău nkoch trêng, nău n’hao gĭt êng, năp an kônh wa ƀon lan gĭt mpeh tăm n’hanh mât chăm tơm tăm khlay ta n’gor.

          - Ơ, dăn lah uĕh wa!