Du rut nău nchih: “Sầu riêng Việt Nam – Ndơ tăch rmen đôlar n’hanh njăr trong năl khlay săk”

Nău nchih 3: N’gor mhe, xã mhe, trong geh mhe gay sầu riêng jêng ndơ geh ƀư tơm khlay gưl neh dak

Trong link pơk uănh nău nchih gâl 2 ta aơ: https://cms-vov4.vov.vn/mnong/tuch-tam-nha-nong/ak-nau-nchih-sau-rieng-viet-nam-nau-kan-ndo-rmen-dolar-nhanh-trong-han-min-lah-ntuk-nsan-nau-nchih-bar-ndak-bu-mro-nkual-ngan-ngen-rhat-jap-trong-khlay-an-ntuk-ak-tom-sa-play-493175.vov4                                                                 

Sầu riêng Việt Nam hŏ luh bah ăp nkual tăm jê̆ chrai gay jêng ndơ tăch rmen đôlar. Yơn rnôk dja, ăp nău ntul rlong mpơl kloh ma ăp ndơ tăch geh bu mplơ̆ tay n’hanh ăp mã nkual tăm geh sŏk mplơ̆ đŏng. Nău dja an saơ bol săk geh âk, yơn gay ntik n’hao dơi, hôm mô hŏ geh ăp trong kơl na nê̆ n’hanh nău lăp kan năn ngăch ơm. Chuat lăp rơh mhe, n’gâng kan tuch tăm hŏ n’glăp nsum đah n’gâng kan Môi trường, nkual tăm sầu riêng lơn ma têh hvi tay đŏng lôch n’glăp n’gor, n’gâng kan ta ntŭk dơi tâm pă gưl ƀư tơm êng… lah rnôk dơh gay rgâl ăp kôp, njêng ăp ndơ tăch di rnoh kah uĕh ngăn, ăp săk ntơ lư, ăp nkual tăm tâm nkrêp lhăt đah công nghiệp nkret njêng.

N’glĕ dŭt du rut nău nchih “Sầu riêng Việt Nam – Ndơ tăch rmen đôlar n’hanh njăr trong năl khlay săk”, nkoch kloh mpeh “N’gor mhe, xã mhe, trong geh mhe gay sầu riêng jêng ndơ geh ƀư tơm khlay gưl neh dak”

 Lôch n’glăp nsum đah Phú Yên, nkual tăm sầu riêng bah n’gor Dak Lak mhe hŏ pơk hvi rlău 41.000ha. Quốc lộ 29 nthoi dak lêng Phú Yên đah n’har bri mpeh nhâp nar, jong rlău 260 km, jêng “quốc lộ sầu riêng” rnôk hăn rlău ăp nkual tăm têh lĕ ma Đông Trường Sơn n’hanh Tây Trường Sơn kơt Sông Hinh, Krông Năng, Buôn Hồ, Cư M’gar...

Gay nkual tăm sầu riêng dŭt têh lam dak nâp bah jâng ntơm, Hiệp hội Sầu riêng Dak Lak hŏ ký ton đah Viện Khoa học Kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên siƀŭt nchih nkah tâm boh nkra lơh Cadimi n’hanh ăp ntil dak si krêp khan tâm neh; rdâk njêng nkôp rnoh di kỹ thuật ndơ sầu riêng; Ăp ntil tơm n’hanh nkual âk ntil ndơ gŭ rêh ...wa Phan Việt Hà, Groi Viện trưởng Viện Khoa học Kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên uănh năl, aơ lah njuat hăn dŭt khlay, rƀŏng tât mât chăm sầu riêng tĭng ăp rnoh di lhăt, jêng ngăn ngăn tĭng nkual neh- trôk nar:

“Sầu riêng ta ăp nkual hao jêng êng êng. Lah dơn geh du nkôp nău way ngăn dơm ri dŭt jêr tât nău dơi. Gâp mĭn lah, bơi tât, nsing ta nău uănh năl geh uĕh bri dak, wăng sa- rêh jêng kon nuĭh n’hanh nău way mât chăm tĭng nkual, he mbra rdâk njêng du nkôp rnoh di nsum, tâm nê geh rgâl di tĭng nkual, đah rnoh ŭch tât dŭt têh lah geh têh uĕh play tâm ban”.

Lôch n’glăp nsum, Dak Lak hŏ geh trong nchrăp ƀư trong cao tốc 29.000 rmen prăk, nthoi ăp nkual tăm sầu riêng, tơm jong năm têh hvi ta dor yôk jŭr dak lêng, rhuăt glêh hang rhiăng kilômét trong jŭr ndrâm dak lêng n’hanh hăn tât ăp mpông n’har bri mpeh bah lơ. Wa Nguyễn Văn Hà, Groi Giám đốc Sở Nông nghiệp n’hanh Môi trường Dak Lak mbơh gĭt, ntung trong mhe hăn rlău ăp blah neh dĭ hvi nta trong dơh gay ăp doanh nghiệp n’hanh ăp xã rdâk jêng kho rgum prăp n’hanh nhih máy nkre njêng sầu riêng:

“Gay đăp mpăn di rnoh srăch uĕh ndơ sa, ân ndơ̆ ăp ndơ dŏng dja lăp, kơt ndơ rhŏ dŏng logictic gay doanh nghiệp geh ndơ ma rdâk njêng ăp kho mât prăp kât nđik, đăp mpăn ăp rnoh di bah ăp dak rvăt n’glăp đah sầu riêng. Rlău ma tăch n’gluh play rêh n’hanh kât nđik, n’gor dôl ntrŭt nsôr wăch rgum ăp nuĭh ntuh kơl lăp nkret njêng jru đah ăp ndơ play sầu riêng jêng ăp ndơ ƀư êng ƀa ƀă”.

Trong geh dŭt têh an rdâk njêng ăp rêng tâm nkrêp kan nsum tuch tăm-công nghiệp nkret njêng, ƀon lan kan lŏ mir-doanh nghiệp lơn ma jêng kloh rnôk gưl xã mhe dơi tâm pă gưl âk. Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp n’hanh Môi trường Bùi Thanh Nam an lah, hŏ tât rnôk ăp xã mbra dơi n’glêh an trong hun hao tuch tăm jŏ jong bah he tĭng trong rƀŏng ăp kôp, lhăt jĭr rnoh khlay. N’hanh yor kơt nê̆, ăp nkual way tăm êng du ntil tơm play -sầu riêng let năp tay dôl dŭt pơk hvi:

“Aƀaơ, tĭng trong tâm pă gưl, n’gâng kan bar gưl hŏ dơi ntăm an nău dơi âk, lơn lah tâm trong kan tuch tăm. Êng kơt, gưl xã aƀaơ dơi jao tât 17 nău kan na nê̆. Aơ lah ndơ dŭt dơh gay ăp n’gâng kan tâm dâng lor nchrăp ntuh kơl, ntop kơl mpeh ndơ dŏng ntung trong, dak bât, ndơ̆ rgâl kỹ thuật... kre kan nsum lhăt đah doanh nghiệp, hiệp hội ndơ tăch gay ntrŭt ntrôl tâm nkrêp kan nsum mât chăm – tăch ndơ, gay ndrel rdâk njêng, jêng ăp nkual tăm đăp mpăn, bah rêng pă an bôk năp tât tăch luh”.

Sầu riêng Việt Nam lah nsum, Tây Nguyên lah êng, geh nău dơh uĕh dŭt têh rđĭl đah ăp dak Đông Nam Á mpeh neh ntu, trôk nar, play wăr năm n’hanh dŭt dăch mpông n’har bri. Lah nkra bah nău rbăn lhơ mpeh công nghiệp nkret njêng, rnoh khlay bah ndơ tăch rmen đôlar dja mbra lơn ma jêng dơh uĕh. Wa Nguyễn Thị Thái Thanh, Giám đốc Công ty Ban Mê Green Farm nkoch, ăp doanh nghiệp dôl dŭt mpŏng kâp tâm nău lăp kan, ntop kơl uĕh bah n’gâng kan 2 gưl gay ntrŭt ntrôl trong kan khlay dja, rdâk tay suan dăng tâm rlong, n’hao têh khlay bah ndơ tăch.

“Nkret njêng jru n’hanh mât prăp lôch klêh lah dŭt n’hâm khlay. Play rêh lĕ dĭng nuĭh ŭch sa da dê, yơn tâm rdôl khay klêh, 400.000 tấn tâm bar khay ta Dak Lak ri ma dơi lĕ sa? Tă bah rdôl khay klêh ma bu mpet thuk he. Dŭt ŭch geh trong ntop kơl doanh nghiệp manh tơm prăk ntuh kơl n’hanh deh prăk kon đăp mpăn gay kan nsĭt geh nău dơi”.

Lah rdâk njêng nkual tăm ăp kôp đah công nghiệp nkret njêng lah “trong nkra tơm” an sầu riêng, ri nău uănh năl krêp dak si ndơ tuch tăm lah trong nkre ƀư, dôl dơi ăp n’gor geh âk rnoh neh tăm sầu riêng mĭn tât. Ta Tâm nchră hun hao ndơ tăch sầu riêng Việt Nam tă bah Bộ Nông nghiệp n’hanh Môi trường ƀư ta n’gor Dak Lak rnôk kêng dŭt khay 5/2025, âk đại biểu hŏ lah rjăp: Mât uănh rnoh săk kah ta mir, uănh năl krêp dak si ta ntŭk lah du trong ân ƀư, rhŏ dŏng rdâk njêng săk ntơ lư gưl neh dak mpeh sầu riêng. Wa Trần Minh Châu, ntơh măt Công ty TNHH Uănh năl săk kah Vinacontrol, an lah:

“Mpeh kỹ thuật, aƀaơ mpôl hên geh ăp tŏng nău dơi ƀư. Yơn lah, gay rdâk njêng mhe du jrô rlong uănh năl hôm geh tât âk nkô̆ nău mpeh pháp lý: mpeh ntŭk gŭ rêh, kỹ thuật, ăp quy định tâm đăng ký tĭng Nghị định 107, lôch nê lah uănh năl tĭng rnoh di ISO 17025, hôm uănh năl nchŏng đă đŏng. Lah Bộ trưởng ƀư lĕ nuih n’hâm, ndrel đah nău hăn bah ăp n’gâng kan n’hanh n’gâng kan ta ntŭk, gâp mĭn lah nău dja mbra dơi ƀư ơm lơn”.

Lôch bar năm dơi tăch n’gluh tĭng trong me tât Trung Quốc, sầu riêng Việt Nam hŏ njêng geh nău dơi: jêng play tăch n’gluh geh rnoh ngăch hao dŭt âk, đah nsĭt geh rlău 3 rmen USD tâm năm 2024, âk rlău 50% lĕ rngôch rnoh khlay tăch n’gluh rmôt play rêh. Ndăn dŏng uĕh nău dơh, hun hao di trong rƀŏng n’hanh mât kân rmoh rman geh nău tam, sầu riêng mbra jêng ndơ tăch tơm, nsĭt geh bah 5 - 7 rmen USD tâm bar pe năm tât.

Ăp trong nkra ăp kôp an săk geh n’hanh nău âk ntil ndơ geh ƀư bah sầu riêng mô dơn geh nkô̆ khlay an ndơ tăch khlay dja, ma hôm geh nkô̆ khlay mât njrăng nău lư ndơ tuch tăm Việt Nam.

Gay sầu riêng jêng ndơ geh ƀư têh khlay gưl neh dak, ân geh nău lăp kan răp jăp, ăp kôp n’hanh kloh rvah bah lĕ rngôch ăp gưl – bah nuĭh tăm, doanh nghiệp tât nhih pah kan mât bôk kan. Rnôk nê, ntŭk gŭ bah play sầu riêng – “I me play” bah Việt Nam mbra dơi hăn lot ngai, tâm ban đah ăp ndơ tuch tăm dâk bôk năp lam ntŭr neh.