Nô Rơ Châm Uy n’hanh 13 rnăk nuĭh Jarai ta ƀon Phung, xã Ia Mơ Nông, nkuăl Chư Pah lĕ nănh tât râng nău kan tăm sầu riêng tĭng nău mpŏng kan VietGAP. Nô Rơ Châm Uy mĭn, ƀư tuch tăm ueh mhe an geh njêng ăp ntil ndơ geh nău mpŏng tâm di kan mpŏng tât đăp mpăn an nuĭh dŏng ndơ."Tât râng nău kan tĭng VietGAP, mpôl hên geh nti kĩ thuật tăm n’hanh mât chăm tơm tăm, dŏng phân poh hữu cơ n’hanh dak si sinh học ndơn an dak si hóa học, ueh an ntŭk gŭ rêh tâm ban kơt săk soan kon nuĭh. Ngăn lah ba kơi tay he ƀư tăch ndơ geh rnoh khlăy lơn”.

Gay ma geh tăm tơm an nâp nâl, ueh đah ntŭk gŭ rêh, âk ƀon lan kan lŏ mir ta Gia Lai lĕ mô rlu mĭn kan n’hanh geh nău dơi rnôk geh dŏng ta nău pah kan jan sa. Wa Phan Văn Vĩnh ta nkuăl têh Ia Kha, nkuăl Ia Grai lah du nău ntĭt ntoh lư đah nău mĭn uănh êng n’hanh dŏng nău mhe gay ma geh nău dơi ƀư dak si sinh học an mir tăm sầu riêng 350 tơm n’hanh 5 sào chanh rse. Đah nău tă blău kan geh rgum, wa lĕ geh njêng ăp ntil dak si ndrui vi sinh săk rnglăy bâh rnoh ndơ ơm geh kơt ka ta dak me Sê San tâm rgop đah sik. “Gâp geh nău nchrăp lah ŭch rvăt ka ta dak me Sê San ndrel đah ăp ntil dak si lôch nĕ ntrăm, gâp ƀư gay ma tŏ tơm tăm. Ntop tay lah gâp rvăt men sinh học ndum đah sĭk lôch nĕ puh gay ma nkhĭt bu tuh ta tơm. Dŭt tam ma ueh an ntŭk gŭ rêh, rnoh tăch thuk đŏng”.

Saơ geh nău dơi hun hao bâh n’gâng kan aơ, n’gor Gia Lai lĕ uănh khlăy ntuh kơl ta trong kan nkret ƀư bum play. Aƀaơ ta Gia Lai geh rlău 100 doanh nghiệp n’hanh hợp tác xã dôl tâm rgop đah ƀon lan kan lŏ mir gay ma hun hao nkual tăm, tâm nĕ geh bơi tât 10 rbăn ha lĕ geh pă rnoh mbrô nkual tăm. Ngăn lah, 38 ntŭk nkret ƀư đah nău dăng 1.500-1.700 tấn/nar dôl geh pah kan săk rnglăy, njêng ntŭk tăch đăp mpăn an ƀon lan ta ntŭk, Công ty Cổ phần Nafood Tây Nguyên lah ngoăy tâm âk doanh nghiệp hăn lor bôk năp ta nău rdâk njêng tâm rgop kan aơ. Wa Hồ Hải Quân, Giám đốc công ty nkoch.“Mpôl hên lĕ geh ƀư tâm rgop kan bâh nău rdâk njêng nkual tăm bâh nơm geh nău mât njrăng đah nău tâm rgop kan đah ăp hợp tác xã, ăp công ty tăcyh rgâl ntil ndơ tuch tăm ta ntŭk. Nău tâm rgop kan aơ kơl an hên mât uănh nău ueh n’hanh gĭt na nê̆ rnoh tu tơm ntil ndơ an geh săk rnglăy lơn”.

Bah kơi aơ lah rơh tâm ôp bah PV nkô̆ way nkoch đah wa Lưu Trung Nghĩa, Giám đốc Sở Nông nghiệp n’hanh Phát triển Nông thôn n’gor Gia Lai mpeh ăp nău dơh uĕh, ntul rlong n’hanh ăp trong rƀŏng tât hun hao tơm sa play ta Gia Lai tâm let năp tay.

- Dăn lah uĕh wa Lưu Trung Nghĩa, Giám đốc Sở Nông nghiệp n’hanh Phát triển Nông thôn n’gor Gia Lai hŏ râng rơh tâm ôp. Lor bôk năp ri may mbra an gĭt nkrum lam mpeh hun hao n’gâng kan tơm sa play bah Gia Lai tâm ăp năm mhe aơ mêh wa?

-Wa Lưu Trung Nghĩa: Gia Lai lah n’gor geh neh ntu bri dak têh hvi, rnoh neh tuch tăm bah n’gor ăp năm nklăp 600.000 ha, trôk nar neh ntu tâm di an hao jêng tơm sa play. Ta rnoh rĭng prêh 600 tât 700m, trôk nar nđik uĕh an ăp ntil tơm sa play hao jêng. Tỉnh ủy Gia Lai hŏ geh Nghị quyết 10 mpeh hun hao biăp, kao n’hanh tơm sa play ta n’gor. UBND hŏ rdâk njêng đề án 107, ntrŏng ăp săk geh, dơh uĕh bah tĭng nkuâl, bah  lam n’gor, rƀŏng tât mbra tăm nklăp 40.000 ha biăp, 80.000 ha tơm sa play. Đah rnoh hvi kơt nê̆ mbra mô tâm rlong đah ăp ntil tơm  tăm êng ƀa ƀă, mpôl hên mbra rgâl ăp tơm tăm mô săk jêng, mô nsĭt geh wăng sa jêng tăm  ăp ntil tơm sa play tâm di gay n’hao rnoh khlay, rgâl geh nău rêh an nuĭh ƀon lan. N’gor geh ăp ntil tơm tăm tơm kơt prit, chanh rse, bơ, sầu riêng, prit nkŏ…nê lah ăp ntil tơm tăm khlay mbra dơi n’glăp tâm nău kan ƀư njêng.

-Ntơm bah ăp nău dơh geh bah n’gor ri n’gâng kan tuch tăm n’gor Gia Lai hŏ an tĭng ƀư hun hao tơm sa play ta n’gor mhâm ƀư mêh wa?

-Wa Lưu Trung Nghĩa: Nău rƀŏng trong bah Bộ Nông nghiệp n’hanh Phát triển Nông thôn, Chính phủ ký ăp nghị định thư gay tăch n’gluh tĭng trong me ri aơ lah rnôk gay n’gor Gia Lai dăp rgum tay n’gâng kan tuch tăm, na nê̆ lah nău kan tăm biăp ƀư du trong ăp tŏng rêng, tŏng an nău ŭch geh bah ntŭk tăch rgâl. Tâm bah ri aơ nơh nău tât râng bah doanh nghiệp n’hanh nuĭh ƀon lan hŏ kơl nău kan tăm biăp nsĭt geh nău dơi ntơm bah mô jêng nkoch ri aƀaơ hŏ geh tât 150 rkeh USD/năm. Lah ƀư uĕh, dăp rgum tay ăp tŏng rêng, geh dăp rgum  na nê̆, geh nău rƀŏng trong bah Trung ương, tâm ban kơt nău rđău đă lĕ n’hâm suan bah UBND n’gor ndrel ăp doanh nghiệp têh gay hun hao du nkual tăm jŏ jong, geh doanh nghiệp dăng gay ntuh kơl tâm rgop ƀư n’hanh ƀư bôk rêng gay dăp rgum tuch tăm. Nkô̆ nău lah doanh nghiệp đŏng ri mơ dơi yŭn ăp ntŭk tăch rgâl. Mpŏng Gia Lai mbra geh ăp trong hun hao du trong jŏ jong, tăch n’gluh mbra nsĭt geh tay hang rmen USD mpeh nău kan bum biăp.

-Dơh uĕh lah kơt nê̆, tâm rnôk tĭng ƀư ta n’gor geh mâp moh ndơ jêr jŏt mêh wa?

-Wa Lưu Trung Nghĩa: Tâm bah ri aơ nơh, tâm rnôk tuch tăm mpôl hên saơ du đêt rêng kan hôm êng ân uănh khlay đŏng. Bôk năp lah nău leo ƀư tuch tăm, ăp doanh nghiệp ân lah ăp doanh nghiệp têh, ăp doanh nghiệp geh nsing nơm bah n’gâng kan biăp play bah Việt Nam. Geh rêng mât bôk kan, săk geh wăng sa, lăp dơi ăp ntŭk tăch rgâl khăch khoch n’hanh geh nău blău leo ƀư tuch tăm, gŭ mĭn ăp nkual tăm têh hvi ma trong hợp tác xã gay rgum  ăp rnăk tuch tăm tĭng di rnoh ma ntŭk tăch rgâl quy định, doanh nghiệp quy định n’hanh ăp rnăk ƀon lan kan lŏ mir ŭch, aơ lah rêng kan dŭt khlay. Der bah  geh doanh nghiệp mô uănh khlay tât nkual tăm, ma dơn ntuh kơl nhih máy ta rnoh n’gul wah dơm, rnôk geh ndơ tuch tăm geh rnoh khlay ri rvăt, ma geh nău tât mpeh ntŭk tăch rgâl ri mô hôm tŏng ndơ, lôch nê ntlơi êng ƀon lan kan lŏ mir.

-May moh geh nău dăn đă gay tơm sa play ta n’gor hun hao jŏ jong mêh wa?

-Wa Lưu Trung Nghĩa: N’gâng kan tuch tăm hun hao ƀon lan hŏ rđău đă sŏng di ngăn mpeh rêng sơch ntil tăm lah rêng ƀư dŭt khlay ma aƀaơ dôl hôm rbăn lhơ, ăp nkuâl dôl hôm rbăn jêng mpôl hên dăn đă geh ăp jrô kan uănh năl uĕh jêng, uănh năl di mpeh ntil. Lah n’glăp tăm ăp ntil ndu tơm bu tuh êng bah dih bri ri rnôk ntưp rêng mbra jêng ntoh luh bu tuh lam hvi mbra hêng lĕ n’gâng kan tuch tăm mpeh du đêt ntil bum biăp jêng rêng kan dja lah rêng kan dŭt khlay n’hanh mô dơi uănh lhơ. Geh nău ntop kơl bah nhih pah kan mât uănh ngih dak n’hanh Trung ương, n’gor mbra ndrel đah ăp doanh nghiệp tĭng ƀư htrong tĭng rđău đă bah Trung ương gay mât n’hanh hun hao jŏ jong.

-Ơ, dăn lah uĕh wa!