Lah ngoăy tâm âk ƀon lan kan lŏ mir hăn bôk năp tâm nău rlong tăm ba bah ir geh nsuk ƀơ̆ djơh ta Đăk Lăk, rnăk vâl wa Lê Như Hùng ta xã Bình Hòa, nkuăl Krông Ana lĕ geh dŏng tăm 4,2ha ba tĭng nău way tăm mbĕ -sơh tâm breh, tâm rgop dŏng dak si n’hanh ƀư tĭng nău ntrŭnh mbơh tơih uănh năl bah ir geh nsuk djơh plơ̆ tơl tay let play neh bâh Công ty CP Net Zero Carbon. Lôch rlău 3 khay, nău kan aơ lĕ nsĭt tay nău geh săk rnglăy na nê̆ đah nău kan tâm rdâng- pah kan tĭng trong way ơm. Na nê̆, nău geh râng geh bơi tât 11,7 tấn/ha, hao rlău 0,93 tấn/ha, rnoh prăk ntuh ƀư hŭch bơi tât 3 rkeh prăk, nău geh hao rlău 15,5 rkeh prăk đah nău kan way ƀư. Wa Lê Như Hùng an git, ƀư tĭng nău kan aơ lĕ kơl an rnăk vâl wa mpêt nkrem geh 30% rnoh phân poh, n’huch du n’gul rnoh dak tŏ djrah yơn nău geh tăm ba geh âk lơn đah rnoh râng geh bâh nkuăl. “Ƀư nău kan ăp rĭ gâp saơ công ty hăn dŭt jru, hăn tâm dăch n’hanh way geh uănh nđôi n’hanh mât uănh năl, bâh ntơm srih tăm tât kăch rek. Uănh nsum lah tâm năm mhe nơh rĭ lĕ dơi geh âk nău dơi đah bôk nău kan rlong ƀư”.

Mô dơn kơl n’huch bah ir hoach prăk mât kan, n’hao nău geh âk n’hanh nău dơi, nău kan tăm aơ hôm nha geh ntop kơl an ƀon lan kan lŏ mir rgâl nău mĭn pah kan, rgâl mhe ueh neh tuch tăm ba n’hanh bah ir nsuk ƀơ̆ ntŭk gŭ rêh. Nău geh ƀư tĭng ƀư ta lŏ ba bâh wa Lê Như Hùng an saơ nău kan lĕ kơl n’huch bah ir nsuk ƀơ̆ bơi tât 4 tấn/ha nsuk plơ̆ tơl tay let play neh. Bâh nău geh aơ, Công ty CP Net Zero Carbon lĕ rvăt bơi tât 17 tấn ndơ bah nsuk ƀơ̆ ta ntŭk gŭ rêh bâh nău kan đah rnoh 20 đôlar/tấn.

Đah nău dơi bâh nău rlong kan, n’gor Đăk Lăk lĕ ntrŭnh pơk hvi tay nău kan tăm ba tĭng trong tăm mbĕ-sơh tâm breh. Tĭng nĕ, tâm yan puh wai năm 2024-2025 tât tay, lam n’gor mbra geh srih tăm 500ha tĭng nău tuch tăm mhe, rnoh neh dŭt âk ta ăp nkual tăm lah 5ha n’hanh geh 1ha ba lŏ geh tăm tĭng nău way ơm. Wa Nguyễn Văn Hà, groi Giám đốc ntŭk kan tuch tăm mât rong n’hanh hun hao ƀon lan n’gor Đăk Lăk an gĭt. “Mpôl hên mbra mbơh đă n’gâng kan ntrŭt nsôr tuch tăm, Chi cục tuch tăm n’hanh mât tơm tăm mbra tâm rgop na nê̆ đah ăp cán bộ bâh công ty gay ma jur ta ăp ntŭk n’hanh uănh năl nkual tăm ƀư tĭng nkô̆ nău kan aơ, ntĭm đă ƀon lan tâm ban kơt ăp htx ƀư tĭng di nău ntrŭnh, dơi geh nkô̆ mpŏng kan bâh bôk nău kan”.

Tĭng nău mbơh bâh wa Trần Minh Tiến, Tổng giám đốc công ty CP Net Zero Carbon, doanh nghiệp lĕ tâm rgop tâm kơl kan đah ăp n’gâng kan tuch tăm n’gor Đăk Lăk n’hanh ƀon lan kan lŏ mir gay ma pơk hvi nău pah kan tăm ba bah ir geh nsuk ƀơ̆ ntŭk gŭ rêh. Ntŭk kan tâm ton mbra rvăt lĕ rngôch rnoh tín chỉ carbon ta rnoh neh 500ha bâh n’gor mât tăm tĭng nău kan mhe, nkre lah, geh ăp nău tâm ton hăn ndrel đah ƀon lan tâm lĕ rnôk pah kan ƀư kan.“Mpôl hên geh ƀư nău tâm ton kan đah htx, đah ăp ntŭk, tâm nĕ geh nchih na nê̆ nău dơn kan n’hanh nău kan bâh ăp ding. Mpôl hên geh mât đăp mpăn rnoh pah kan an ƀon lan, mô geh roh rui đah rnoh way geh râng geh ta nkuăl. Tal 2 lah mpôl hên tohn rvăt tín chí. Ta aơ ê hŏ geh tín chỉ ma mhe geh nău mbơh tơih n’huch bah ir carbon. Gay ma geh ngluh mbơh tín chỉ mbra hôm rlet rlău 1 njoat dơm đah rnoh prăk têh lơn, yơn mpôl hên hôm nha geh rvăt n’hanh rvăt đah rnoh dŭt khlăy”.

    Gay an kônh wa wât kloh lơn mpeh rêng mât chăm bah hŭch bah ir n’gluh ndŏk, Phóng viên nkô̆ way nkoch geh rơh ôp wa Nguyễn Thành Hưởng, Giám đốc kỹ thuật, công ty CP Net Zero Carbon.

- Hơi wa Nguyễn Thành Hưởng, mât chăm ba tĭng rêng ƀư bah krŭl duh mhâm geh nău khlay đah ntŭk gŭ rêh mêh?

Wa Nguyễn Thành Hưởng: Aƀaơ ta Dak Lak ri mhe, yơn lah ta đồng bằng sông Cửu Long ri Bộ Nông nghiệp n’hanh Phát triển nông thôn hŏ an ƀư đề án “Du rkeh hecta way tăm ba săk kah, n’gluh khêh djơh đêt”, hŏ dŭt jăch ndăn hôm, yor tât năm 2028 lah ăp n’gâng kan n’gluh âk CO2 ân trok bêng tay, tâm rnôk n’gâng kan tăm ba lah du n’gâng kan n’gluh ndŏk djơh dŭt têh. Mpôl hên lăp tâm rơh pâl dja n’hanh mpôl hên mbra kơl kônh wa tuch tăm ba geh ăp tŏng nău dơi lơn, lơn lah he mbra koh n’hŭch dơi n’gluh djơh nê. Mpôl tâm rgop kan bah mpôl hên geh Net Zero Carbon, Spiro Carbon, BSB Nanotech. Mpôl hên mbra rvăt tay hŭch bah n’gluh khêh djơh nê an kônh wa ƀon lan kan lŏ mir.

-Ndrĭ na nê̆, nuĭh ƀon lan mbra moh ndơ geh rnôk râng trong kan dja mêh wa?

Wa Nguyễn Thành Hưởng: Rnôk nuĭh ƀon lan râng ri mpôl hên geh kỹ sư n’hanh mpôl hên mbra kơl nuĭh ƀon lan njêng du ntil poh hao jêng mhe tâm di an tơm ba. Tâl bar lah mpôl hên mbra kơl nuĭh ƀon lan cài đặt du mblâm app, ri app dja nuĭh ƀon lan geh nău dơi n’hanh ân tĭng kơt app gay groi nđôi tĭng nar sơh dak n’hanh tĭng nar mbĕ dak lah ân chŭp rup gay njuăl hao vệ tinh. Lôch rek ba nklăp pe pơh, ngăch ri bar pơh vệ tinh mbra mbơh nău lôch geh groi nđôi tâm khay ba mhe aơ nơh an nuĭh ƀon lan râng.

- Ơ, he nkoch âk tât nău n’hŭch đêt khêh djơh nê. Ndrĭ na nê̆ hŭch đêt n’huk djơh ta aơ lah n’hŭch moh ndơ mêh wa?

Wa Nguyễn Thành Hưởng: Rnôk mât chăm ba ri păng geh 3 ntil n’hâm djơh n’gluh bah dih ƀư jêng lhơ dăp Ozôn n’hanh ƀư jêng rgâl duh trôk nar. N’hâm bôk năp lah CO2 luh bah nău su rhe. Rnôk râng bôk nău kan bah mpôl hên ri mpôl hên mpăng mô an su rhe. Tâl bar lah n’hâm CH4 hôm way kuăl lah n’hâm Mê tan. N’hâm dja n’hôl luh bah nău mât chăm ba tĭng nău way ơm, du bông pe khay mô lah pe khay n’gul, lah he mô n’suăt dak ri nê lah ntŭk dŭt dơh an kaman rơ̆ jêng âk tâm dak lŏ luh n’hâm mê tan. Yor kơt nê̆ ma mpôl hên mbra dŏng rêng ƀư nsơh- mbĕ tâm pleh, mbĕ 3 tơ̆ n’hanh nsơh lah 3 - 4. Nkhêp geh kơt nê ri mpôl hên hŏ kân hŭch dŭt đêt n’hôl luh n’hâm CH4. Tâl pe lah N2O lah phân poh, N2O n’hôl luh rnôk dŏng phân poh êng du ntil, lơn lah phân Urê. Rêng ƀư dja njrăng đă n’hanh mpôl hên ân nchâp đă nuĭh ƀon lan poh phân way dŏng.

- Rêng ƀư sơh – mbĕ tâm pleh lah mhâm mê, hơi wa Nguyễn Thành Hưởng?

Wa Nguyễn Thành Hưởng: Mbĕ lah phân poh, hôm sơh lah nsuăt dak, aơ lah du nău way khlay, he ân dŏng n’hanh tĭng jăp 3 mbĕ, 3 nsơh, du tơ̆ bah năp n’hanh du tơ̆ bah kơi. Jêng lah lor rnôk đăng kí lŏ gay vệ tinh weh hŭch n’hôl n’hâm djơh ri ân mbơh lor. Rnôk lŏ I lôch srih tăm hôm ri mpôl hên mô an râng, “du tơ̆ lor  bôk năp” lah kơt nê̆. lôch nê ri  ân geh “3 mbĕ” jêng lah pe tơ̆ poh phân. Hôm “3 sơh” jêng lah rnôk he mât chăm tĭng trong way ơm ri kơt lah he hŏ ntrăm 90% dak, ndrĭ ri 90% dak nê mbra nta trong dơh an kaman rơ̆ jêng n’hôl luh n’hâm CH4. Yor kơt nê̆ ma mpôl hên geh 3 tơ̆ sơh mbra ƀư lơh hŭch dŭt âk. N’hanh weh năl bah Spiro ri mpôl hên hŏ hŭch geh nklăp 3,96 tấn rgâl an du hecta/tơ̆ tăm. Lôch rek ba lah mpôl hên ân mbơh n’hanh chŭp rup dâng srê. Ri ntơm bah nar nê mpeh Spiro mbra hăn uănh năl n’hanh weh dah âk hŭch n’hôl luh n’hâm djơh.

- Ơ,, dơi gĭt lah tâm khay puh- wai năm 2024-2025, công ty ký ton ndrel hăn đah n’gâng kan tuch tăm n’gor Dak Lak rvăt tín chỉ carbon ta rnoh hvi 500ha, đah nău đă dŭt đêt ăp nkual tăm lah 5ha, tâm ban kơt năm râng bah ƀon lan kan lŏ mir ân ton lah 5 năm đŏng. Ndơ lơh dĭng geh nău đă kơt nê mêh wa?

Wa Nguyễn Thành Hưởng: Tín chỉ dja dơn geh ngoăy dơm, tín chỉ pă an du hê nuĭh n’hanh ta du định vị bah blah lŏ nê. rnôk nuĭh ƀon lan mô râng mbro âk tơ̆ tăm ma dơn râng du năm dơm ri mô hôm râng đŏng ri lŏ nê mbra geh ma nău tâm trŭp dŭt âk đah ăp weh kơp êng ƀa ƀă.

 Hôm mpeh rnoh neh tăm dŭt đêt 5hecta. Ngăn ma lah du rnoh neh huêt jê̆ mbra dơi ƀư đŏng, yơn kơt nê̆ ri geh dŭt âk ntŭk lŏ n’hanh rnoh khlay nsĭt geh ta ăp ntŭk lŏ đêt đŏng. I ngăn, 5 hecta mô di lah rnoh neh nchâp đă. Mbra lah 2 héc-ta mpôl hên mbra dơi ƀư đŏng lah nuĭh ƀon lan nê nchrăp tĭng quy định bah mpôl hên.

Hôm mpeh rnoh jong 5 năm. Ngăn ma lah mpôl hên ŭch rŏng ƀư mbro mbrăng mô di lah 5 năm dơm ôh. Yơn gay an nuih n’hâm  dơn kan bah nuĭh ƀon  lan lah ân râng mbro ăp năm, lah râng ƀư du tơ̆ tăm dơm ri rnoh prăk ma mpôl hên trok gay chŭp rup lŏ nê lah dŭt âk, lôch du tơ̆ tăm mpôl hên hŏ n’gluh prăk gay rvăt tay tín chỉ nê hôm ma nuĭh ƀon lan dơn tăm du tơ̆ dơm ri mpôl hên mô ŭch dơn nuĭh nê.

- Ơ, dăn lah uĕh wa Nguyễn Thành Hưởng, Giám đốc kỹ thuật, công ty CP Net Zero Carbon.