Rnăk vâl wa Lê Đăng Nguyên ta xã Ea Bông, nkuăl Krông Ana, n’gor Đăk Lăk ntơm nău kan rong sĭm rlêng bâh năm 2018 n’hanh nău kan aơ dôl geh njêng nău geh âk an rnăk vâl. Tĭng nău mbơh bâh wa Nguyên, tâm 3 năm dăch aơ, rnoh khlăy rsoăn sĭm rlêng ta Đăk Lăk jur thuk mbro. Ntŭk mât rong sĭm rlêng ăp nar lơ ma mô hôm âk, ndơ sa bâh sĭm rlêng ăp nar lơ ma jêr jêng lah jêr ma n’hao rong âk rơ̆ mât đăp mpăn tăch an dak bah dih.

 “Aƀaơ dŭt âk lah nău tăch an dak bah dih dơm, yor aƀaơ rnoh tăch thuk, rnoh ndơ geh đăp mpăn tăch an dak bah dih jêr đŏng. Aƀaơ ăp rnoh ndơ geh dŏng tâm jay rong sĭm rlêng mô âk, nău mât kloh ueh ntŭk ntô, dak ƀư l’ĭt ntŭk gŭ lah nău mô dơi geh tâm di mpeh mât đăp mpăn jêng he mhâm ƀư an geh mât kloh ueh ndơ geh ƀư mơ dơi tăch an dak bah dih ueh”.

ntơm nău kan rŏng sĭm rlêng bâh ntơm năm 2018, rnăk vâl yuh Ngô Thị Thu Thảo, gŭ ta xã Ea Kmut, nkuăl Ea Kar aƀaơ geh 2 ntŭk rong jay rong sĭm rlêng n’hanh ntŭk ƀư donh rsoăn rlêng. Yuh Thảo an gĭt, yor rnoh khlăy rsoăn sĭm rlêng hŭch thuk n’hanh mô đăp mpăn, ƀư jêr an nuĭh rong sĭm jêng lah ntŭk kan gâp mô tŏng rnoh ndơ mât rong. Ta meng nĕ, ntŭk tăch rgâl dak bah dih an geh ăp nar lơ ma âk lơn mpeh ntil ndơ n’hanh nău ueh, an geh nuĭh rong sĭm rlêng rgâl nău kan. Yuh Ngô Thị Thu Thảo nkoch.

 “Gâp an geh ntop âk tay lơn mpeh kĩ thuật kơt nti âk gay ma mhâm mât jay rong sĭm rlêng an geh ueh tâm di. Đah ntuĭk nkra ƀư rĭ an geh mât đăp mpăn lah geh rgâl na nê̆ ăp ntil ndơ geh ƀư gay ma lah nkoch tât Việt Nam rĭ he geh du ntil ndơ ma bu nkah tât”.

Ea Kar lah ntŭk geh rlău 300 ngih rong sĭm rlêng, dŭt âk ta n’gor Đăk Lăk. Wa Lê Đình Chiến, Groi kruanh UBND nkuăl Ea Kar an gĭt, nău kan ƀư sĭm rlêng, rong sĭm rlêng n’hanh leo sĭm rlêng sĭt ntoh ta ntŭk nkuăl bâh năm 2016, tât aƀaơ ntŭk rong sĭm rlêng geh 16/16 xã, nkuăl têh. UBND nkuăl lĕ ntrŭnh ăp ntil săm ƀŭt đă ƀon lan, doanh nghiệp ƀư tĭng nău ntrŭnh bâh pháp luật mpeh mât ueh ntŭk gŭ rêh, mbơh tơih ăp nău ntrŭnh mpeh rdâk ƀư ngih jay rong sĭm rlêng, ngăn lah mbơh tơih mpeh nău kan njrăng nău nuh srê, mât njrăng săm nău nuh srê, mât đăp mpăn đah rnoh ndơ rsoăn rlêng. Wa Lê Đình Chiến an gĭt.

“Aƀaơ nkuăl dôl geh rdâk njêng ăp ntil ndơ OCOP, rĭ dôl nchrăp mpŏng nău kan an du đê̆ xã n’hanh du đĕ ntŭk kan leo ƀư n’hanh nsrôih rdâk njêng 1-2 htx ƀư rsoăn sĭm rlêng ta nkuăl Ea Kar. Aƀaơ ntŭk kan tuch tăm mât rong nkuăl lôch nĕ ăp ntŭk kan têh lĕ tâm rgop đah ăp xã, nkuăl têh dôl tâm nchră đah ăp ntŭk mât rong sĭm rlêng gay ma njêng ăp htx, rmôt kan ndrel gay ma tâm rgop tâm nău pah kan jan sa lôch nĕ tăch rvăt, nkra ƀư n’hanh tăch an dak bah dih”.

N’gor Đăk Lăk aƀaơ geh rlău 1 rbăn rnăk mât rong sĭm rlêng đah rlău 1.700 ntŭk rong, geh bâh 8-10 tấn rsoăn sĭm tâm du năm, dâk bôk năp ta lam nkual Tây Nguyên n’hanh Top 10 n’gor, nkuăl ƀon têh geh rnoh jay mât rong sĭm rlêng dŭt âk ta lam dak. Yơn lah, nău kan mât rong sĭm rlêng ta Đăk Lăk dôl geh mâp âk nău jêr n’hanh ntul rlong mpeh nău mpŏng nchrăp pah kan ntŭk mât rong tơm, rnoh nkra ƀư, nkret nkêng n’hanh tăch rvăt ndơ geh ƀư, mât uănh ndơ ueh n’hanh rdâk njêng nău ntơ. Ngăn lah nău mô geh tâm rgop đah ăp ntŭk mât rong sĭm rlêng đah ntŭk tăch rvăt, nkret ƀư, hun hao ntŭk tăch rgâl, rdâk njêng nău ntơ n’hao nău dơi mpeh rnoh khlăy. Mpeh ăp trong kan gay ma doh rklaih an n’gâng kan mât rong sĭm rlêng tâm let năp tay, wa Trần Ngọc Sơn, mât nău kan chi cục mât rong n’hanh thú y n’gor Đăk Lăk an gĭt.

 “N’gor an geh an nău ntrŭnh gay ma rdâk njêng Bôk nău kan, geh ăp nău kơl, nău kan n’hanh trong kan lĕ rngôch gay ma rdâk njêng nău ƀư mât rong sĭm rlêng sŏk rsoăn ta Đăk Lăk nâp nâl. Đah Ủy ban nhân dân ăp nkuăl, nkuăl ƀon têh an geh rdâk njêng rnoh mbrô mât uănh rnoh jay rong rlêng, bản đồ jay rong ƀư nău kan gay ma dŏng công nghệ thông tin ta nău kan mât uănh mpŏng an hun hao jay rong sĭm rlêng. An geh nta nău dơh nơih gay ma kơl an ăp ntŭk kan, doanh nghiệp hun hao nău kan rong sĭm rlêng, nkra ƀư tăch rvăt geh dơh nơih n’hanh geh ăp njoat hăn nâp nâl gay ma hun hao jay mât rong sĭm rlêng tĭng trong nâp nâl”.

He mbra dơi saơ ntul rlong dŭt têh bah n’gâng kan mât rlêng Dak Lak lah nău mât sĭm rlêng tĭng trong ntoh êng dơm, mô geh tâm nkrêp kan nsum, mô hŏ rdâk njêng săk ntơ lư, lơn âk tăch mblâm jêng rnoh khlay nsĭt geh mô hŏ tâm di. Ndrĭ moh trong nkra gay n’gâng kan mât sĭm rlêng ta Dak Lak hun hao jŏ jong mêh, phóng viên nkô̆ way nkoch geh rơh tâm ôp đah wa Nguyễn Văn Hà, Groi Giám đốc Sở Nông nghiệp n’hanh Phát triển nông thôn mpeh nkô̆ dja, jă kônh wa n’hanh băl mpôl djăt ndrel!

- Hơi wa, Dak Lak dôl leo dâk bôk năp nkual Tây Nguyên mpeh rnoh âk jay mât sĭm rlêng, yơn lah trong mât nha hôm ntoh êng nchah nchrai đŏng, nău dja mbra mhâm khuch tât trong nchrăp mât rơ̆ jêng sĭm rlêng ta ntŭk mêh?  

Wa Nguyễn Văn Hà: Tâm bah ri aơ nơh hŏ jêng ăp nkual mât sĭm rlêng âk, hŏ tă geh nău jay mât sĭm rlêng srêt tâm du nkual jêng geh tât nău mô nsĭt geh âk kơt nău he ŭch rŏng đŏng. Du nkô̆ nău đŏng lah rnôk rdâk ƀư jay mât sĭm rlêng geh du đêt rnăk tĭng ndŭ, mô hŏ ôp joi gĭt na nê̆ mpeh kỹ thuật dĭng ntrŏng năl ntŭk ƀư jay mât sĭm rlêng yor kơt nê̆ hŏ geh âk nuĭh n’gluh âk prăk ƀư yơn rnoh âk rsân sĭm rlêng mô âk. N’hanh geh du đêt rnăk rdâk ƀư jay dăch ăp ntŭk ƀon lan gŭ n’hanh mô tĭng jăp nău dŏng máy rhôp ndrău sĭm tĭng di quy định, yor kơt nê̆ păng hŏ lơh khuch dŭt âk. Mhe aơ n’gor hŏ rđău đă n’hanh quy định n’hanh rmal ăp nuĭh ƀư rsĭk n’gôr tâm nkô̆ nău mât sĭm rlêng ta nkual ƀon lan gŭ n’hanh nău dja hŏ dơi rgâl bah.

- He mbra dơi saơ lah nuĭh mât sĭm rlêng ta Dak Lak nha hôm kâp tâm nău lap rnôk ƀư jay mât sĭm rlêng đŏng. Nău dja mbra khuch tât nău hao rơ̆ jŏ jong bah nău kan dja. Ndrĭ n’gor mhâm geh trong nkra an nău kan dja mêh wa?

Wa Nguyễn Văn Hà: “Đah n’gâng kan mât sĭm rlêng păng dŭt mha êng, păng tâm ban kơt ăp n’gâng kan êng ƀa ƀă, păng hôm nsing tâm dŭt âk ntil ndơ. He rƀŏng trong mpeh dăp rgum nkual n’hanh rnôk n’glêh an ntuh kơl ri ân nsing tâm âk ntil ndơ. Aƀaơ geh doanh nghiệp geh ăp trong nkra gay mĭn uănh nkual nê gĭt dơi mât sĭm rlêng đŏng lah mô gay pă an ndơ dŏng ƀư an ƀon  lan gay ntuh kơl an tâm di. Gay hun hao  jŏ jong tâm let năp tay nklăp rnoh âk jay sĭm rlêng bah Dak Lak mbra hun hao âk lơn đah aƀaơ n’hanh păng mbra tâm pă mbor nkual tơm khlay n’hanh nkual mô rgum tơm khlay n’hanh n’gâng kan mât rong nsing bah nău ngăn geh mât sĭm rlêng tâm ban kơt djăt tĭng nuih n’hâm rđău đă bah Bộ Nông nghiệp n’hanh ăp nău tă ơm gĭt kan bah du đêt n’gor ơm tă gĭt mât sĭm rlêng tâm ban kơt ăp công nghệ aƀaơ mbra nsŏng kơl an n’gor rdâk njêng Đề án hun hao n’gâng kan mât sĭm rlêng jŏ jong tâm let năp tay, tâm nê geh nkoch tât du đêt nkô̆, tâm nê geh ăp nkô̆ nău dăp rgum nkual mât tât trong kơl mhâm ƀư gay ntop kơl ntrŭt ntrôl an nău tâm nkrêp mât rong tât rdâk njêng săk ntơ lư, hun hao ndơ geh ƀư tâng jru n’hanh ntĭm nti mpeh kỹ thuật gay mhâm ƀư nuĭh mât sĭm rlêng ân rƀah gĭt dơi kỹ thuật ân dŭt uĕh n’hanh ân geh ntŭk kan njrăng đă n’hanh mbơh nti. Mpeh Đề án ri mpôl hên dôl ntrŭt ntrôl ngăch nkô̆ nău dja.

-Nău dŭt jêr đah nuĭh mât sĭm rlêng tâm ban kơt doanh nghiệp ƀư njêng rsân rlêng ta Dak Lak lah mât uănh săk kah n’hanh rdâk njêng săk ntơ lư gay tăch n’gluh dak bah dih. Mpeh nkô̆ nău dja, n’gâng kan mât rong mhâm geh trong kơl mêh wa?

Wa Nguyễn Văn Hà: Tă bah rnoh khlay rsân rlêng dŭt âk jêng mpeh tâm pă gưl ntŭk tăch rgâl ri rlău ma nău tăch tâm dak ri ntŭk tăch n’gluh aơ lah du nkô̆ nău rƀŏng tât let năp tay bah n’gâng kan mât sĭm rlêng Việt Nam lah nsum tâm nê geh Dak Lak. Yor kơt nê̆ ri ăp rnoh di he ân tŏng dơi ăp rêng di bah ăp dak rvăt n’glăp n’hanh he ân geh du mpoh rêng di ntơm bah mât rong an tât rgum rvăt, nklâm tâl, nkret njêng gay tât rnoh di tăch n’gluh. Nkô̆ nău nê lah nkô̆ nău ndơ̆ luh tâm trong nkra bah Đề án bơi tât đŏng.”

-Ơ, dăn lah uĕh wa!