Cầm rựa giả đi tìm đất

Khi cúng đất lập làng bao giờ người Cơ tu cũng mặc áo vỏ cây để tưởng nhớ tổ tiên trong quá trình gian truân tìm vùng đất mới. Ảnh: trích đoạn lễ "cúng đất lập làng" của người Cơ tu Quảng Nam tại ngày hội văn hóa các dân tộc thiểu số miền Trung lần thứ III tại Quảng Nam

Việc lập làng quyết định sự tồn vong của cả cộng đồng nên già làng uy tín nhất luôn đảm nhiệm. Hỗ trợ già làng còn có các tộc trưởng.

Vùng đất người Cơ tu thường chọn lập làng mới phải là nơi rộng rãi, gần nguồn nước, thuận tiện sản xuất nương rẫy.

Đây cũng là nơi có thế phòng thủ vững chắc chống lại kẻ thù, thú dữ. Vùng đất lý tưởng nhất là bốn phía không có núi che khuất, đất tốt, có khả năng trồng trọt các loại hoa màu.

Khi đi chọn đất, già làng phân công bốn tộc trưởng đi trước cầm theo 4 chiếc rựa giả để phát chỗ cúng đất lập làng. Người Cơ tu ở Quảng Nam quan niệm, khi chưa có đất chính thức chỉ được dùng những chiếc rựa giả “làm phép” phát, dọn tạm thời để chọn đất cúng.

Dùng lửa và cây đót chọn đất tốt

Để xem vùng đất vừa tìm thấy có tốt hay không, người Cơ tu ở Quảng Nam dựa vào lửa và cây đót.

Ngày lành, từ làng cũ, già làng cùng các tộc trưởng mang theo bật lửa chạm đá, thép và cây đót cùng bà con đến vùng đất mới. Sau khi xin với thần trời, thần đất đặt chỗ cúng, già làng bắt đầu cúng làng mới.

Dân làng vui mừng khi chọn được đất mới. Ảnh: trích đoạn lễ "cúng đất lập làng" của người Cơ tu Quảng Nam tại ngày hội văn hóa các dân tộc thiểu số miền Trung lần thứ III tại Quảng Nam

Già làng và các tộc trưởng mặc áo vỏ cây, ngồi vòng tròn và vẽ xuống đất hình chữ U theo nghi thức một bên thân đất, một bên thân trời, một bên là con người làng.

Già làng lấy hộp đá tạo lửa, 2 tộc trưởng cầm 2 bó đuốc, 2 tộc trưởng còn lại cầm hai cây đót hơ trên ngọn đuốc. Vừa đốt lửa già vừa kêu trời, đất, thần linh ban cho dân làng cuộc sống yên bình, no đủ, không rủi ro.

Cây đót cháy, nổ ran, cả làng hú reo mừng. “Đót cháy xa bên ma quỷ nghĩa là chọn đất thành công. Nướng đót ma rừng thua, người dân làng mình thắng rồi. Mỗi gia đình được tự do về đem vật liệu dựng nhà và dựng nhà Gươl của làng” – Ông Bhling Hạnh, giàng làng ở thôn Công Dồn, xã Zuôih, Nam Giang, Quảng Nam cho hay.

Làng mới được lập lên, người Cơ tu cúng một con heo sống. “Sau khi cắt tiết heo, họ lấy tiết bôi lên các ngôi nhà và lên từng người trong làng. Thịt heo được dân làng chế biến thành các mâm thức ăn để mọi người cùng quây quần mừng có được làng mới, có nhà mới, mừng thắng được con ma rừng” - ông Hạnh nói.

Đêm đầu tiên về làng mới, mọi người tập trung tại nhà Gươl cùng hát lý, nói lý, cùng múa hát, đánh chiêng vui có làng mới.

Lâm Thanh/VOV4