Độc đáo trang phục dân tộc Dao Lô Gang

Trang phục dân tộc truyền thống là tri thức dân gian của các dân tộc thiểu số Việt Nam, là một trong những yếu tố tạo nên đặc thù của mỗi dân tộc, góp phần giải mã nền văn hóa của tộc người đó.

Những bộ trang phục của đồng bào dân tộc còn được xem như là "căn cước", là văn hóa của một tộc người.

Tại huyện Ba Chẽ có 14 dân tộc cùng sinh sống, trong đó dân tộc Dao chiếm đông nhất, chiếm 45,2% gồm 3 nhóm: Dao Thanh Y, Dao Thanh Phán, Dao Lô Gang.

Tuy cùng dân tộc Dao, nhưng mỗi nhóm đều khác nhau về trang phục và phong tục tập quán. Người Dao Lô Gang di cư từ xã Thái Bình, xã Kiên Mộc, huyện Đình Lập, tỉnh Lạng Sơn sang Ba Chẽ từ năm 1982, sinh sống ở các thôn Khe Nà – xã Lương Mông; Đồng Khoang – xã Đạp Thanh; Khe Ốn - xã Thanh Lâm, với dân số hơn 500 người.

Điều ấn tượng khi đến với bản Dao Lô Gang, chúng ta sẽ hút mắt bởi bộ trang phục truyền thống được thêu tay rất độc đáo. Trang phục của người Dao Lô Gang có màu chủ đạo là đỏ cam và màu vàng xuyên suốt kể cả của nam và nữ từ mũ đội đầu, yếm, áo, quần, dây lưng. Còn lại là màu xanh lá cây, màu trắng, màu đen trên nền vải đen. 

Người Dao Lô Gang quan niệm, màu đỏ là màu của mặt trời mang lại cho sự sinh sôi, phát triển, may mắn và hạnh phúc; màu vàng là màu của lúa ruộng, lúa nương gắn bó đời đời với người Dao. Các hoạ tiết gắn chặt với cuộc sống thường ngày như cỏ cây, hoa lá, hoa hồi tám cánh, hoa dưa nương, hoa sâm, cây thông, hình trái tim, hình con chó (chính là Bàn Hồ - thủy tổ của người Dao)…

So với nhóm Dao khác, trang phục Dao Lô Gang được thêu hoa văn rất tỉ mỉ, độc đáo với mật độ dày. Bên trong có yếm, bà con gọi là áo con có thêu hoa văn và gắn các ngôi sao bằng bạc. Quần ống rộng, cạp chun, quần dài trên mắt cá chân, gấu quần có thêu hoa văn.

Mũ đội đầu được quấn bằng các lớp vải bên trong, trước mũ toàn bộ màu đỏ giống như hình mái nhà, trên mũ có phủ mảnh vải thêu hoa văn hình ngôi sao tám cánh, cỏ cây, hoa lá… quấn quanh mũ bằng dây hạt cườm đủ màu sắc. Dây lưng màu trắng dài 2m có thêu hoa văn ở hai đầu.

Đối với bộ trang phục cô dâu, quần áo giống như bộ thường ngày, nhưng sẽ nổi bật ở khăn che mặt và khăn đội đầu được tạo bởi các sợi len màu đỏ, thêu hoa văn cầu kỳ ở 4 dây đính ở 4 góc của mũ đội đầu; đối với khăn đội đầu của phù dâu là mảnh vải vuông có thêu hoa văn được phủ lên mũ đội đầu.

Chị Triệu Thị Mản, sinh năm 1976 ở thôn Khe Nà, xã Lương Mông cho biết: “Tôi được mẹ truyền dạy thêu từ lúc 12 tuổi cho đến bây giờ. Trước khi về nhà chồng, người phụ nữ Dao chúng tôi phải tự thêu cho mình một bộ. Việc thêu không được học trong sách hay theo khuôn mẫu nhất định, mà được tồn tại trong trí nhớ qua bài học mẹ dạy trực tiếp trên khuôn vải”.

Bộ trang phục nam gồm có mũ đội đầu, áo, quần. Mũ đội đầu hình tròn có thêu hoa văn với họa tiết hình núi, hoa 4 cánh, hình con người, hạt dưa nương. Áo có 4 túi phía trước, mỗi bên vạt áo gồm 2 túi trên dưới được thêu hết toàn bộ thân áo, họa tiết cũng như áo nữ gắn với thiên nhiên, cuộc sống sinh hoạt thường ngày. Bộ chú rể khoác thêm áo dài màu xanh da trời, mũ đội đầu, kèm theo đó là một mảnh vải vuông được che trước mặt.

Anh Triệu Anh Tuấn, một người dân thôn Khe Ốn, xã Lâm hào hứng cho biết: “Bộ trang phục của chúng tôi khi mặc trong cuộc sống hàng ngày, hay tham gia chương trình, hoạt động, lễ hội đều rất nổi bật. Chúng tôi rất tự hào về trang phục của dân tộc mình”.

Cách giữ gìn trang phục Dao Lô Gang

Ông Triệu Sinh Kim, Bí thư chi bộ, Trưởng thôn Khe Ốn, xã Thanh Lâm cho biết, phụ nữ Dao Lô Gang trên địa bàn khá đảm đang, hay lam hay làm lại khéo tay thêu thùa trang phục cho chính mình, cho chồng con, được kế truyền từ thuở ấu thơ.

Tuy nhiên, lớp trẻ hiện nay không quan tâm đến việc mặc trang phục truyền thống, nguyên nhân chính do các cháu đi học xa nhà nên việc truyền dạy thêu không được thường xuyên.

Trong những năm qua, huyện Ba Chẽ luôn luôn chú trọng đến công tác bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc nói chung và bảo tồn trang phục truyền thống nói riêng, trong đó có trang phục Dao Lô Gang bằng các giải pháp: mở các lớp truyền dạy thêu thổ cẩm, trình diễn trang phục dân tộc, vận động đồng bào Dao mặc trang phục dân tộc trong các dịp lễ tết, hội hè, trong buổi chào cờ đầu tuần tại Trường phổ thông dân tôc nội trú huyện, tại lễ cấp sắc. Bộ trang phục dân tộc Dao Lô Gang là nét đẹp văn hóa trong cộng đồng 14 dân tộc của huyện, mang đậm dấu ấn văn hóa của một tộc người.

“Để tiếp tục tuyên truyền cho thế hệ trẻ, hàng năm thôn chúng tôi quy định vào ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc 18/11 ở khu dân cư, tham gia các hoạt động lễ hội do xã và huyện tổ chức, tất cả nhân dân trong thôn đều phải mặc trang phục dân tộc”, ông Triệu Sinh Kim, Bí thư chi bộ, Trưởng thôn Khe Ốn chia sẻ thêm.

Được biết, huyện Ba Chẽ đã và đang tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền vận động đồng bào Dao Lô Gang nâng cao nhận thức, tích cực bảo tồn trang phục dân tộc truyền thống của mình, để tránh mai một thất truyền, góp phần vào việc thực hiện tốt Nghị quyết 33-NQ/TW (khóa XI) “về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”.