Vui lễ hội Then Kin pang của người Thái Đen tỉnh Lai Châu
Thứ tư, 14:53, 29/11/2023Đỗ Quyên/VOV4
VOV4.VOV.VN - Trong các nghi lễ liên quan đến mo Then của người dân tộc Thái Đen ở Lai Châu, lễ hội Then Kin pang là lễ hội lớn nhất, thể hiện rõ nhất bản sắc văn hóa của đồng bào.
Đồng bào Thái Đen xã Trung Đồng, huyện Tân Uyên, Lai Châu tái hiện trích đoạn lễ hội Then Kin pang tại làng văn hóa
Then Kin pang tiếng Thái có nghĩa là mời Then xuống trần chơi hội cây nêu.
Trong đời sống tâm linh, người Thái Đen ở Lai Châu tin vào sự tồn tại của mường Then, nơi có Then và tạo bản quan mường, tức là các vị thần cai quản đất, trời, mưa, nắng. Cuộc sống của con người ở trần gian sướng hay khổ là do Then và các Tạo ban cho.
Mỗi khi gặp bế tắc trong cuộc sống, dân bản thường tìm đến thầy mo Then. Chỉ có ông mới có thể cầu xin Then giúp đỡ cho họ. Hàng năm, thầy mo sẽ làm lễ cúng để cảm tạ công ơn của Then.
Cứ vào tháng 3, thầy mo sẽ cùng với bà con dân bản và các con nuôi - người được ông chữa khỏi bệnh và nhận làm con nuôi, tổ chức lễ Then Kin pang. Trong cuộc đời của mình, mỗi thầy mo không được tổ chức Then Kin pang vượt quá 4 lần.
Và để có một ngày hội tưng bừng làm vui lòng Then, người Thái sẽ dựng một cây nêu và trang trí đẹp mắt bằng những đồ vật mà Then và các thần yêu thích.
Trong Ngày hội trình diễn cây nêu, giao lưu văn hóa, thể thao, du lịch 2023 diễn ra tại Làng văn hóa-du lịch các dân tộc Việt Nam, thầy cúng Lò Văn Vương và bà con người dân tộc Thái tại xã Trung Đồng, huyện Tân Uyên, Lai Châu đã tái hiện lễ hội vô cùng độc đáo này.
Ngày thầy mo Then làm lễ, các con nuôi của mo Then từ khắp các bản gần, mường xa đều đến. Mỗi người mang theo một lễ vật để phụ giúp thầy cúng.
Thầy cúng tự mình chuẩn bị lễ vật gồm quả trứng gà, xôi, rượu, bát gạo, đĩa trầu, cau, hương, nến trên mâm lễ.
Bàn thờ đón Then xuống trần treo đầy những dây hoa làm bằng vải màu
Cây nêu sặng pang được dựng lên trong ngày lễ hội. Bà con làm nó từ một cây chuối rừng và 2 cây cau rừng ghép lại. Trên đó có hoa chuối - món ăn yêu thích dành cho linh hồn của các loại thú rừng đến hưởng lộc. Bà con trang trí hoa tươi và hoa bằng chỉ màu tượng trưng cho núi rừng, bản mường tươi đẹp. Những con côn trùng bằng giấy tượng trưng cho cuộc sống no đủ, muôn loài đều có ăn. Hai quả trứng nhuộm là đồ chơi yêu thích của thần mưa, thần nắng. Các dải vải màu là đạo cụ để đội múa trình diễn phục vụ Then và các vị thần.
Đến giờ làm lễ, các con nuôi quỳ gối trước bàn thờ Then và mâm cúng. Tiếng sáo của thầy phụ lễ cất lên, thầy cúng tiến hành hát then thỉnh đoàn âm binh đến bảo vệ và phù trợ cho mình khi làm lễ, không cho ma xấu về phá hoại. Trong lúc thầy mo then hát mời các quan và Then vào ngự bàn thờ Then, các con nuôi ngồi dưới múa động tác cúi đầu, đưa khăn tôn kính, chào đón Then đi qua.
Xuyên suốt quá trình làm lễ, thầy cúng thi thoảng làm động tác nhặt gạo để xem linh hồn các con nuôi có bị thần ma bắt đi không. Ông bốc ngẫu nhiên vài hạt gạo rồi xem nếu đúng số lượng ông mong muốn, chứng tỏ không có vấn đề gì. Nghi lễ vẫn có thể tiếp tục. Nếu không, họ sẽ phải tạm dừng để gọi hồn các con nuôi trở về. Khấn xong, thầy cúng làm nghi thức trừ tà, tẩy uế cho các con nuôi.
Ông dùng cành cây xanh quét qua thân thể các con nuôi. Vừa làm, ông vừa khấn hàm ý xua đuổi những điều không may mắn, ma quỷ. Sau đó, ông nhai lá trầu rồi nhấp ngụm nước, giậm chân phun qua đầu đứa con nuôi hay đau ốm nhất. Trong quan niệm của người Thái Đen, cây xanh, lá trầu là vật tối kỵ với tà ma. Hành động phun nước này giúp xua đuổi ma mãnh, gột rửa những cái xấu ra khỏi người con nuôi.
Cuối cùng ông dùng 3 sợi chỉ trắng, đen, đỏ buộc vào cổ con nuôi. Mục đích giữ linh hồn con nuôi luôn ở cùng thể xác, sẽ không bị ma quỷ dẫn đi. Đến đây, nghi lễ coi như đạt được mục đích.
Sau khi dâng gà, tạ lễ tại bàn thờ Then, thầy mo phát động chơi hội. Mọi người tập trung quanh cây nêu, múa các điệu múa cổ truyền dân tộc. Với người Thái, phục vụ vua quan mường trời cũng như phục vụ các tạo bản quan mường thuở xưa, ăn uống no say phải được xem múa hát.
Trong nhịp trống, chiêng, đoàn người bước đi trong điệu múa khăn. Người Thái quan niệm: ngay lúc này, Then và các vị thần trời cũng đang hòa vào đội múa, cùng uống rượu, cùng say xưa múa hát. Điệu múa khăn càng vui, càng tưng bừng các thần sẽ vui lòng và ban cho dân bản những điều tốt đẹp nhất.
Múa tăng bẳng là điệu múa dành tặng riêng cho thần mưa, thần sấm chớp. Các con nuôi mỗi người cầm một ống tre gõ vào sàn gỗ tạo âm thanh.
Người Thái coi âm thanh phát ra từ ống tre ấy là tiếng sấm, mang ước vọng thần sấp chớp, thần mưa ban mưa tưới mát nhân gian, cho cây cối tốt tươi, nhà nhà no đủ.
Sau điệu múa sinh thực khí thể hiện ước vọng về sự sinh sôi, nảy nở của muôn loài, các con nuôi múa điệu "khảm nặm ta khái" tức vượt thác lên mường trời, mô phỏng hành động các con nuôi chèo thuyền vượt thác đưa vua quan về mường trời. Cũng lúc này, các con nuôi quấn vải thổ cẩm quanh cây sặng pang mô phỏng hành động đóng cửa trần gian, kết thúc nghi thức Then Kin pang diễn ra tốt đẹp. Những ước nguyện của con người đã được Then và quan chấp nhận. Hẹn lễ sau Then và quan nhà trời sẽ lại xuống trần vui hội cùng người Thái.
Đỗ Quyên/VOV4
Viết bình luận