Theo ông Hoàng Tuấn Cư, Chương trình Thái học thuộc Viện Việt Nam học, thì lễ “kẻ mang” là một hình thức xá tội và là thủ tục quan trọng nhất trong toàn bộ quá trình tang lễ của người Tày Nùng.

Lễ này do một thầy cao tay, biết nhiều phép thuật, có nhiều âm binh, thực hiện. Thầy là người chủ lễ, được tang chủ mời đến cùng với vài môn sinh.

"Theo đạo Phật, giết một con kiến là cũng có tội, cho nên phải làm sám hối. Sám hối xong thì lúc ấy mới làm lễ phá ngục được. Khi người ta chết, ban đầu là bị đâày xuống âm phủ chứ không được lên thiên đàng ngay, nên phải qua lễ phá ngục mới được lên thiên đàng. Để làm lễ phá ngục thì phải có lễ tế chay, làm một cái bàn treo tranh của các thầy, phải có mâm chay có 12 bát hương, lấy từng khúc chuối cắm hương vào đấy. Chay là để sám hối".

Thầy Tào làm lễ phá ngục. Ảnh: baomoi.com

Lễ phá ngục chia làm hai bước. Đầu tiên, thầy Tào mời Ngọc Hoàng và các thần linh trên trời xuống chứng giám. Sau đó, con cháu, anh em làng xóm đến ngồi trước linh cữu để làm công việc phá ngục xá tội. “Ngục” mà Ngọc Hoàng giam giữ linh hồn người chết được làm tượng trưng bằng tấm vải quây tròn đặt trước linh cữu. Sau khi kể về tội lỗi người chết mắc phải, thầy Tào ghi lại vào tờ sớ  rồi cho vào bát đốt đi.

Theo ông Hoàng Tuấn Cư thì trong nghi thức này, tế lễ hoàn toàn bẳng đồ chay, gồm hoa quả, bánh trái. Thầy Tào cầm thanh kiếm đi quanh ngục để giải thoát cho linh hồn người chết. Thứ tự các ngục được mở là Đông-Nam-Tây-Bắc và cuối cùng là cửa trung tâm trên đỉnh ngục. Từ đó, người chết được đưa lên trời. Còn với trường hợp chết trẻ, chưa vợ chưa chồng, thì linh hồn lại đưa về một chỗ khác:

"Đối với người không có chồng con thì người ta làm lễ tống về mường trai gái. Cũng có cúng cơm, có bài dẫn lên. Quan niệm của người Tày dương sao âm vậy, lên trên kia kết hợp bạn bè, lấy được vợ con trên kia" - ông Cư nói.

Có thể nói lễ phá ngục là một hình thức người Tày - Nùng răn dạy con người sống tu nhân tích đức, luôn làm điều thiện.

Việt Phú/VOV4