Đây là một nghi lễ đánh dấu sự kiện quan trọng trong cuộc đời người đàn ông: chứng nhận người đàn ông trưởng thành; được thần linh, tổ tiên nhận mặt để khi chết được tổ tiên đón nhận.

Cho dù nhiều phong tục, tập quán của người Dao đầu bằng đã mai một, nhưng đến nay lễ Tủ Cải vẫn được tổ chức trong các làng bản Dao, bởi nó có những lễ thức mang ý nghĩa giáo huấn tốt đẹp.

Con trai người Dao từ 10 tuổi trở lên bắt buộc phải làm lễ Tủ Cải. Tuy nhiên, do điều kiện kinh tế mỗi gia đình nên có thể về già họ mới làm lễ.

Lễ Tủ Cải hay còn gọi là lễ đặt têm âm của người Dao đầu bằng ở Lai Châu thường được tổ chức vào mùa xuân, tháng 1 - 2 Dương lịch.

Nếu chưa qua nghi lễ Tủ Cải cũng đồng nghĩa với việc chưa có linh hồn và vẫn chưa phải là con người thực thụ, có chết cũng không được làm ma, không được cộng đồng thừa nhận.

Người Dao Ðầu bằng quan niệm ai muốn được công nhận là con cháu Bàn Vương - tức là thuộc huyết thống tộc người Dao, bắt buộc phải qua lễ Tủ Cải, để khi chết đi linh hồn được quy tụ về đất tổ.

Thầy cả cầu trời đất phù hộ cho người được cấp sắc, cầu thần linh phù hộ cho các gia đình để con cái lớn lên không bệnh tật, mùa màng cấy đâu được đấy, vạn sự theo ý muốn, làm ăn phát đạt.

Sau Lễ Tủ Cải, người làm lễ có thêm ba người bố cũng chính là ba người thầy đã mang lại cho họ ba phần hồn và một cái tên mới.

Trước khi làm lễ Tủ Cải, cha mẹ của đứa trẻ phải đến nhà thầy cúng để xem các yếu tố có thể tổ chức lễ hay không, rồi gửi gắm con trai cho nhà thầy cúng khoảng 7 ngày để học nghi thức. Một trong những lễ thức là lễ rơi đài.

Không phải người nào cũng thực hiện nghi lễ rơi đài khi làm Tủ cải. Nếu người cha đã thực hiện nghi lễ Tam thanh, thì con trai cả của ông mới được làm lễ Tam nguyên, và thực hiện nghi thức rơi đài; con trai thứ sẽ làm lễ Tam thanh.

Làm lễ Tủ cải, người giàu có thể cúng trong 7 ngày, người nghèo cúng trong 3 ngày. Theo ngôn ngữ của dân tộc Dao, Tủ Cải là báo cáo với thần linh, tổ tiên về việc đặt tên thứ 2 (tên âm) cho người con trai khi đã trưởng thành

Tên thứ hai là để giao tiếp khi cúng tổ tiên. Bởi theo phong tục của người dân tộc Dao, khi cúng lễ tổ tiên họ kiêng dùng tên thật.

Nghi lễ rơi đài được sự hỗ trợ của 10 người đàn ông khỏe mạnh. Họ dùng võng bện bằng dây rừng, phủ chăn để đỡ người rơi đài.

Người đàn ông được thực hiện lễ Tủ cải nằm trong bào thai là những sợi dây leo cùng với những tấm vải đen truyền thống được dệt từ sợi cây lanh.

Chiếc võng bọc lấy người đàn ông như bào thai của người mẹ. Các thầy cúng có nghĩa vụ hoài thai, ghép vào đứa bé phần linh hồn của người đàn ông.

Sau khi sinh ra từ bào thai này, người đàn ông dân tộc Dao đầu bằng chính thứ trở thành người trưởng thành và được cộng đồng công nhận.

Khắc Kiên/VOV- Tây Bắc