Theo Tiến sỹ Lưu Hùng, nguyên Phó Giám đốc Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam: khi trong làng bản của người Cơ tu có người chết thì họ sẽ thông báo cho cả làng biết bằng nhiều hình thức. Nếu gần thì cho người nhà đến thông báo, còn với những người đang làm nương, làm rẫy ở xa làng, thì người ta sẽ dùng tiếng trống để thông tin. Chỉ cần nghe các hồi trống báo, dân làng sẽ biết và trở về chia sẻ với gia chủ

Người chết bao giờ cũng được gia đình lau rửa sạch sẽ, mặc quần áo mới. Quan tài của họ được đặt ngang nhà, thường đặt ở gian giữa hoặc tại vị trí mà người ấy vẫn nằm ngủ, khi còn sống. 

Quan tài của người Cơ tu, cũng giống như các dân tộc vùng đó, là loại quan tài độc mộc, đẽo từ một thân cây lớn. Cây gỗ bổ ra làm đôi, đẽo thành quan tài. Nắp quan tài chiếm 2/5 khúc gỗ ấy, 3/5 bên dưới là phần hòm. Nắp ấy, người ta gọi là quan tài cha “ti ran quăn”, phần hòm phần bên dưới là quan tài mẹ “ti rang căn”. 

Quan tài truyền thống của người Cơ tu. Ảnh: KT

Để thể hiện tình cảm tiếc thương người đã mất, người Cơ tu khóc than, nhưng khóc than bằng những làn điệu riêng, bằng cách hát lý, nói lý đậm tính truyền thống

"Người Cơ tu đào mộ theo tục mai táng nhưng không đào từ hôm trước mà thường đến ngày đưa tang thì mới đào. Bởi vì người ta quan niệm rất thực tế. Người ta nghĩ nếu đào từ hôm trước, chẳng may đêm hôm ấy, trong thời gian chưa chôn ấy, có hồn của một ai đó trong làng lang thang, đi xuống chơi ở đấy, chẳng may chôn người chết này đè lên, cái người có hồn đấy sẽ chết theo" - TS Hùng nói.

Theo quan niệm của người Cơ tu thì chết không phải là hết, chỉ là sang làng khác, sang một thế giới khác. Do vậy, mọi sinh hoạt đều giống như người còn sống. Bên phần mộ bao giờ cũng được trồng các loại hoa màu với ngụ ý cung cấp lương thực cho người đã khuất. Và khi chết, họ được chia những vật dụng như chiêng ché, dao, cuốc. Nhưng các vật dụng ấy phải đập vỡ hoặc đâm thủng, bởi thế giới người chết luôn trái ngược với thế giới người sống.

Việt Phú/VOV4