Người Cống rất coi trọng hôn nhân chung thủy một vợ một chồng. Luật tục của họ nghiêm cấm ngoại tình, li dị hay đa thê. Do đó, trai gái người Cống trước kia, đến độ 14, 15 tuổi, còn hiện nay đến 18 tuổi, thì được phép tự do tìm hiểu để chọn được người bạn đời ưng ý.

Những lễ hội như lễ cưới, lễ lên nhà mới, tết cổ truyền là dịp thuận lợi nhất để các chàng trai, cô gái gặp gỡ, bắt chuyện, tâm tình làm quen. Hay trong những buổi lên nương, người Cống thường hát để xua bớt mệt nhọc. Nam nữ thanh niên hát đối đáp từ đồi này sang nương kia. Lời qua tiếng lại rồi bén duyên nhau lúc nào không biết.

Đêm xuống, các chàng trai bí mật đến “ngủ thăm” với người mình thương, để được tiếp tục tâm tình, trò chuyện. Các ông bố bà mẹ không kiểm soát việc này. Nếu cô gái không thích, cô chỉ việc lảng tránh, không tiếp chuyện, không cho vào!

Đám cưới người Cống. Ảnh: baomoi.com

Để được ngủ thăm, đêm đầu tiên, chàng trai phải xin phép bố mẹ cô gái. Nhưng kể cả đã được bố mẹ cô gái chấp thuận, thì chàng trai vẫn phải đợi đến khi các thành viên trong nhà ngủ rồi mới được vào. Sáng ra, chàng trai phải về trước khi người nhà cô gái ngủ dậy.

Người Cống còn có tục tìm hiểu nhau bên bếp lửa. Vào những đêm sáng trăng, các chàng trai sẽ diện những bộ quần áo đẹp nhất, họp thành nhóm đi dạo. Các cô gái rủ nhau đi đón họ. Các nhóm nam nữ sẽ tới nhà một gia đình nào đó trong bản, thường là nhà bà góa vì những người góa thường dễ tính, thích đón thanh niên nam nữ lên trò truyện cho đỡ buồn.

Họ ngồi quây lại bên bếp lửa trò chuyện, tâm tình. Cô gái ưng chàng trai nào thì sẽ mời chàng trai đó hút thuốc lào. Chàng trai nhận được thuốc lào từ cô gái trao cho thì biết rằng cô gái này đã để ý mình, họ sẽ tách ra, tìm chỗ khác để tâm sự. Khi cô gái về, chàng trai đợi gia đình cô gái đi ngủ thì vào "ngủ thăm".

Con gái dân tộc Cống khá chủ động trong việc tìm bạn đời. Họ có thể chủ động phát tín hiệu cho các chàng trai. Nếu một chàng trai thích cô gái nào đó mà không nhận được tín hiệu thì họ cũng tự hiểu được vấn đề và tế nhị rút lui.

Dân tộc Cống còn có tên gọi khác là Xắm Khống, Mông Nhé, Xá Xeng. Đây  là dân tộc thiểu số thuộc nhóm ngôn ngữ Tạng-Miến. Theo Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2009, người Cống ở Việt Nam có 2.029 người, cư trú tại 13 tỉnh, nhưng tập trung tại các tỉnh: Lai Châu, Điện Biên.

Theo phong tục Cống, người cùng họ phải cách nhau bảy đời mới được lấy nhau. Việc cưới xin do nhà trai chủ động. Sau lễ dạm hỏi, chàng trai bắt đầu ở rể vài năm, còn cô gái bắt đầu búi tóc ngược lên đỉnh đầu, đó là dấu hiệu đã có chồng. Thường họ, sinh vài đứa con rồi mới cưới.

Hoàng Minh/VOV4