Để có được nồi lá thuốc cho các thành viên gia đình tắm vào ngày 30 Tết, cả tháng trời, bà Triệu Thị Khách, ở thôn Bó Mi, xã Tân Phượng, huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái, phải lặn lội tận rừng sâu, núi cao tìm kiến các cây thuốc. Loại nào có thể hái về trước thì bà mang về cất giữ, loại nào cần phải dùng tươi thì  đánh dấu để đúng đến sáng sớm 30 Tết mới đi hái về.

Có những cây thuốc không phải núi nào cũng có, nhà nào cũng tìm được nên các gia đình thường chia sẻ với nhau để nhà nào cũng có lá thuốc tốt nhất tắm vào 30 Tết.

Có nồi thuốc tắm tốt trong ngày 30 Tết, ngoài việc tìm kiếm đủ các cây thuốc thì cách pha chế nước tắm cũng rất quan trọng. Trung bình mỗi nồi nước tắm cần 15 loại thảo dược khác nhau. Cho người ốm thì có thể lên đến trên 30 loại cây.

Thuốc tắm, có loại được phơi hoặc sao khô, có loại phải tươi nguyên, nên không phải cứ cho hết vào một nồi đun lên là được, mà có những loại phải đun riêng hoặc phải cho vào sau.

Anh Trịnh Minh Sang, thôn 3, xã Tân Phượng, mới học đun thuốc tắm từ các cụ trong thôn, cho biết: “Mình phải đun liên tục từ 30 - 40 phút, khi nước chuyến sang màu huyết dụ là đạt yêu cầu. Mình pha cũng không nên pha nước nguội quá, như thế sẽ không ngâm được lâu, thuốc tắm không tỏa hương thơm nhiều. Bồn tắm cũng rất quan trọng, nhà nào không có thùng gỗ thì mình phải cho vào chậu to để tắm”.

Người Dao tắm nước thuốc trong ngày 30 Tết không chỉ là truyền thống, mà còn để giúp giảm căng thẳng, mệt mỏi sau một năm vất vả, có sức khỏe tốt nhất đón xuân mới. Hầu hết các gia người Dao xã Tân Phượng đều tắm lá thuốc trong ngày 30 tết.

Ông Bàn Tiến Phúc bảo: “Năm nào nhà tôi cũng phải có nồi lá thuốc để tắm tròng ngày 30 tết này. Thịt, bánh thiếu tí cũng được nhưng khi bước sang năm mới không thể thiếu được tắm lá thuốc”.

Người Dao có nhiều bài thuốc dân gian quý như: Thuốc tắm cho phụ nữ sau khi sinh lưu thông khí huyết, thuốc trị đau dạ dày, hiếm muộn… Nhưng hiện nay số lượng các loài thuốc quý trong tự nhiên ngày một ít đi, lớp trẻ ngày càng ít biết các bài thuốc dân gian.

Để lưu truyền những bài thuốc quý, vào những ngày đầu xuân, các thầy thuốc người Dao thường tổ chức dạy con cháu cách nhận biết mặt cây thuốc, cách kết hợp các loại cây với nhau thành bài thuốc; vận động nhau khai thác hợp lý, cùng bảo vệ các loại cây dược liệu quý hiếm.

Một số loại cây trong bài thuốc tắm của người Dao ở huyện Lục Yên:

Thuốc tắm mọc xen với nhiều loại cây cỏ

Đây là loại cây dùng rễ và lá

Loại cây giúp tăng cường sức khỏe

Chè rừng nằm trong số các vị thuốc tắm của người Dao

Rừng Tân Phượng, nơi có nhiều loại dược liệu quý

Thừa Xuân/VOV-Tây Bắc