Mỗi vị thuốc hái từng thời điểm khác nhau

Người Sán Dìu thường đi hái thuốc vào sáng sớm, trước khi mặt trời mọc. Họ quan niệm, lúc ấy cây tập trung nhiều dưỡng chất, phát huy tối đa công năng trị bệnh. 

Ông Lý Văn Khôn, thầy thuốc người Sán Dìu ở thôn Đồng Quạ, cho hay, phải thuộc đặc tính của cây, dựa vào đó để đi hái thuốc đúng thời điểm để cây có hiệu quả trị bệnh tốt nhất. Ví như ngọn mua non có tính hàn, muốn phát huy tối đa đặc tính này để dưỡng mát gan, mát thận, nên đi hái vào lúc sáng sớm. Hay như cây vàng, rễ chứa nhiều tinh dầu, protein, chất béo, axit hữu cơ… tốt cho tim mạch, tăng cường máu. Ban ngày trời nắng, chất thuốc ở cây này thoát xuống phần rễ. Vì vậy muốn lấy rễ, nên đào lúc 3 – 4 giờ chiều.

“Những loại cây nào chất thuốc thoát lên ngọn mình phải lấy về tối và sáng. Loại nào nó” ăn” về rễ lại phải lấy về chiều” – Ông Khôn tiết lộ.

Ông Khôn bảo người Sán Dìu kỵ nhất lấy thuốc khoảng từ 11 giờ trưa đến 1 giờ chiều. Giờ đó có lấy được cây thuốc tốt thì trị bệnh cũng không hiệu quả. 

“Muốn lấy vị chua, mát, chắc chắn phải đi sáng sớm. Muốn lấy cay phải lấy từ 10 – 11 giờ. Từ 11 – 1 giờ là chúng tôi kiêng hẳn. Vì trưa là nóng, nóng là thuốc cay. Có thể lấy chữa thuốc khớp nhưng uống vào lại bị đau dạ dày. Kinh nghiệm dân gian từ ngày xưa truyền lại là không sai”. 

Đặc biệt hơn, người ta còn chọn ngày để đi hái thuốc. Đây là kinh nghiệm truyền 7 đời của gia đình lương y Lý Văn Khôn:

“Ngày mùng một, mùng hai là ngày hái lá tươi. Phải quay lưng hướng mặt trời mọc. Mùng 3 – mùng 4 quay lưng lại hướng nam. Ngày mùng 5 – mùng 6 thì quay về hướng tây, mùng 7 – mùng 8 quay về hướng bắc. Mùng 9 – 10 đứng phương nào hái cũng được. Lại đến 11 – 12 quay về hướng đông, cứ như vậy”.

Lương y Lý Văn Thủy giới thiệu thảo dược quý trong vườn thuốc gia đình

Nhiều bài thuốc giản đơn đặc trị bệnh

Bà con Sán Dìu ở thôn Đồng Quạ vẫn lưu truyền nhiều kinh nghiệm chữa bệnh dân gian hữu ích trong đời sống. Ông Lý Văn Thủy, 58 tuổi, Ủy viên BCH Hội Đông y huyện Tam Đảo, giới thiệu một số bài thuốc bà con nơi đây thường sử dụng:

Cây rau mùi cũng là một thảo dược bà con dùng chữa trẻ nhỏ bị nóng trong, cơ thể nhiều mụn nhọt. Chỉ cần dùng hoa rau mùi đun nước tắm cho trẻ vài lần là khỏi. Nếu trẻ còi xương, suy dinh dưỡng, dùng cây lá cơm phan tắm cho chúng. Người lớn bị đau dây thần kinh, đau khớp thì có thể dùng cây hoàn ngọc, hái lá, rắc vài hạt muối giã nhỏ, đem nướng nóng lên đắp vào chỗ đau, cơn đau sẽ giảm. Cách này cũng có thể chữa mụn nhọt.

Mang thai, ở 3 tháng đầu phụ nữ rất có nguy cơ bị động thai. Nếu có hiện tượng này, chỉ cần nhai vài lá xương xông rồi ngậm trong miệng sẽ hết. Cách khác là đào cây củ gai, nướng chín, bóc vỏ ăn. Phương pháp này cũng đặc trị những cơn đau bụng trong thời kỳ kinh nguyệt. 

Chữa ốm nghén, thường dùng lá cây đay nón, cây phùng né, cây vông lá đề vò lấy nước uống. Vừa hết ốm nghén, lại có làn da đẹp và tăng sữa sau sinh.

Đỗ Quyên/VOV4