Bộ trang phục truyền thống của phụ nữ Si La gồm: váy, áo và dây lưng, khăn đội đầu. Thiếu nữ Si La bắt đầu đội khăn khi những đặc trưng giới tính bắt đầu xuất hiện trên cơ thể.

Bà Hù Cố Xuân, ở bản Seo Hai, xã Can Hồ, huyện Mường Tè, Lai Châu, bảo: Con gái Si La khi chưa chồng, phải buộc tóc sau gáy, cuốn khăn xung quanh bím tóc, một đầu khăn giắt trước trán, đầu còn lại buông lửng sau lưng. Khăn dành cho các thiếu nữ được làm từ một dải vải trắng, khổ 80x20cm, được các bà, các mẹ thêu hoa văn bằng chỉ đỏ. Hai đầu khăn được trang trí bằng các tua chỉ màu và những đồng xu bạc.

"Từ năm 15, 16 tuổi thì đội như thế. Màu trắng thì có ý nghĩa là cái gì cũng trong trắng như vải trắng kia. Người ta thêu diềm viền, hoa để phân biệt người sống với người chết. Người chết không bao giờ thêu thùa mà. Con gái Si la thường trang trí bằng đồng bạc. Đồng bạc có thể xua đi những cái xấu đến với mình. Cho nên trẻ con cũng thường hay đeo bạc".

Trang phục của cô gái Si-la.  Ảnh: baomoi.com

Lấy chồng nhưng chưa có con, cô gái Si La vẫn đội chiếc khăn trắng này, nhưng thay đổi cách vấn tóc. Tóc được búi thật khéo thành một búi tròn, rồi cuốn khăn ra ngoài, thành một cái bướu ngang ở trước trán. Nếu búi tóc không đủ to thì họ phải độn thêm 1 cái áo của chồng, sau đó gập khăn lên đỉnh đầu, hất đuôi khăn ra sau lưng.

Sau khi sinh con đầu lòng hoặc chưa có con nhưng đã tròn 1 năm kết hôn, phụ nữ Si La bỏ chiếc khăn trắng để đội khăn nhuộm chàm. Khăn chàm thường rộng và dài hơn khăn trắng. Hai đầu khăn cũng được trang trí bằng những đồng xu bạc và hoa văn bằng chỉ màu.

Theo anh Bùi Quốc Khánh, Sở VH-TT&DL Lai Châu, dựa vào cách vấn tóc, cuốn khăn, người ta có thể đoán được đứa con đầu lòng của người phụ nữ ấy là gái hay trai. "Phụ nữ có con dùng khăn nhuộm chàm sẫm, 1 đầu màu chàm nhạt. Nếu sinh con đầu lòng là gái thì họ cuốn đầu khăn nhạt màu vào búi tóc trước trán rồi cuốn tiếp thân khăn ra ngoài. Nếu sinh con đầu lòng là con trai thì ngược lại. Từ con thứ 2, thứ 3, họ vẫn làm thế nhưng phải thay khăn mới, cái khăn trước đó không sử dụng nữa". 

Với những cô gái đội khăn trắng, tóc buộc phía sau, các chàng trai có thể yên tâm theo đuổi, bảy tỏ tình cảm. 

Người Si La thuộc nhóm ngôn ngữ Tạng Miến, có nguồn gốc từ vùng Trung Á. Người Si La có mặt ở Việt Nam hơn 120 năm trước. Nhiều công trình nghiên cứu văn hóa cho rằng trước khi đặt chân đến Việt Nam, người Si La đã mất nghề dệt vải. Họ phải mua vải của người Thái hoặc vải công nghiệp.

Hoàng Minh/VOV4