Tết mừng tiếng sấm đầu năm là một lễ tục quan trọng nhất đối với đồng bào Ơ đu. Người Ơ đu sống chủ yếu bằng nghề trồng trọt, săn bắt và chăn nuôi. Đồng bào tính thời gian trong năm bắt đầu từ ngày có tiếng sấm đầu tiên. Mọi việc trọng đại trong gia đình, dòng họ và kể cả công việc chung của cộng đồng cũng đều được bắt đầu từ tiếng sấm.

Ông Lo Văn Cường, ở bản Văng Môn, xã Nga My, cho biết: “Năm cũ tầm tháng 11 âm lịch là hết tiếng sấm, đến tiếng sấm năm mới tầm tháng 2, tháng 3 năm sau được tính là tiếng sấm đầu năm và bà con mới tính cho năm mới. Bởi vì ngày xưa không có lịch, không có đồng hồ, không có tết và lễ mừng tiếng sấm là duy nhất”.

Các lễ vật dâng cúng trong Tết mừng tiếng sấm đầu năm

Đối với đồng bào Ơ đu, có tiếng sấm nghĩa là một năm mới đến, cũng là thời điểm bắt đầu một mùa rẫy mới. Vì thế, người Ơ đu tổ chức Tết mừng tiếng sấm để tạ ơn trời đất và cầu cho một vụ mùa bội thu.

Ông Lo Xuân Tình, ở bản Văng Môn, xã Nga My, bảo: “Nghe thấy tiếng sấm đầu năm thì có mưa, sấm sét. Vào dịp này thường thường khí hậu thời thiết thuận lợi, thuận mưa, thuận gió. Ý nghĩa của tết mừng tiếng sấm này là để tổ tiên phù hộ cho con cháu dồi dào sức khỏe trong năm mới, dân làng mạnh khỏe để làm ăn trong một năm đó cho nó suôn sẻ, phát đạt, thành tài”.

Người Ơ đu tổ chức Tết mừng tiếng sấm trang trọng, linh đình. Lễ vật phải có một con lợn, con gà, rượu cần 2 vò, bánh chưng, cơm lam, nếp cẩm, cá mọc, cá lạp, nhọoc chuột…

Thầy cúng (áo đen) chuẩn bị cho lễ cúng 

Lễ vật mừng tiếng sấm được đặt lên chiếc mâm mây đã trải lá chuối rừng. Thầy cúng đứng ra làm lễ trước sự chứng kiến của bà con dân bản. Trong buổi lễ, thầy cúng thay mặt cho bà con cầu mong trời đất, tổ tiên, dòng họ và linh hồn người Ơ Đu phù hộ cho bản mường một năm mưa thuận gió hòa để thuận lợi cho việc trồng trọt, săn bắt, hái lượm.

Lễ hội mừng tiếng sấm đầu năm là dịp để người Ơ đu gửi gắm ước mong về một cuộc sống bình yên, no đủ, gia đình con đàn cháu đống, bản mường ấm no, đoàn kết.

Bà Trần Quỳnh Hoa, Phó giám đốc Trung tâm Văn hóa - Thể thao huyện Tương Dương, cho biết: “Trong ngày lễ, bằng những dụng cụ đơn giản nhất mà bản mình có để tạo ra âm thanh, bà con làm cho hoạt động của lễ hội có phần phong phú và rộn ràng hơn. Ví dụ như phần gõ, nhiều dân tộc khác sử dụng những cái bằng đồng, nhưng ở đây người Ơ Đu không có thì họ sử dụng cái vung nồi. Cây nứa thì gõ xuống nhà sàn, tiếng nứa gõ hòa với tiếng nền gỗ thì tạo nên những tiếng vui tươi, rộn ràng”.

Ngày xưa, đồng bào Ơ đu thường tổ chức Tết mừng tiếng sấm từ 5-7 ngày, ngày nay rút gọn trong một ngày, nhưng các nghi lễ vẫn được thực hiện theo phong tục truyền thống.

Hiện nay, dân số của dân tộc Ơ đu chỉ khoảng hơn 400 người, phong tục tập quán đang dần mai một do sống xen kẽ với các tộc người khác như người Kinh, Khơ mú, Thái. Tết mừng tiếng sấm là lễ hội ý nghĩa duy nhất còn được bà con lưu giữ đến ngày nay.

Hồng Bắc/VOV-Trung tâm Tin