Khi đôi nam nữ đã thương nhau, muốn nên vợ chồng, nhà trai cho bà mối với 1 người bà con mang lễ vật gồm chuối và mía sang nhà gái dạm hỏi, xin cho con trai mình được đi lại bên nhà gái để tìm hiểu.

Ông Lường Văn Muôn, ở bản Lầu, phường Chiềng Lề, thành phố Sơn La, cho biết: "Người con trai nếu ưng người con gái phải đi làm rể. Thời gian làm rể từ 2 năm đến 3 năm, được phép mang dao, quần áo sang nhà con gái ăn ở, làm việc, nhưng ngủ một gian riêng ở sàn quản (gọi là khười quản). Đây cũng là thời gian thử thách người con trai có chăm chỉ làm ăn không, có khéo tay hay làm không. Nếu được nhà gái ưng thuận thì sẽ cho tổ chức cưới. Nếu không ưng thuận thì không được cưới”.

Theo phong tục người Thái đen, cô dâu làm lễ búi tóc “Tằng cẩu”.  Ảnh:baomoi.com

Qua thời gian thử thách, nếu ưng ý, nhà gái sẽ gửi lời báo cho nhà trai đã ưng thuận người con trai và đồng ý cho tổ chức lễ thành hôn. Nhà trai sẽ chọn ngày lành tháng tốt cho ông mối, bà mối cùng một số người đại diện nhà trai sang nhà gái làm lễ ăn hỏi (gọi lài vay trai). Đồ lễ là một con lợn 20 kg, 1 đôi gà để nhà gái cúng tổ tiên, 10 lít rượu, 10 kg gạo nếp để làm cỗ mời họ hàng nhà gái. Mai mối hai bên bàn bạc chọn ngày lành tháng tốt để tổ chức lễ cưới.

Theo phong tục, khi tổ chức lễ cưới, nhà trai sẽ phải mang đến nhà gái 1 đôi gà, 1 đôi tóc độn, 1 đôi vòng, 1 trâm cài bằng bạc, 4 sải vải khít (vải thổ cẩm dệt bằng tay). Những thứ này được hai người phụ nữ có cuộc sống gia đình hạnh phúc mang đến trước hôm tổ chức cưới làm lễ khửn cảu cho con dâu (tức là làm lễ búi tóc giữa đỉnh đầu). Búi tóc lên giữa đỉnh đầu là dấu hiệu  người phụ nữ đã có chồng.

Ngày hôm sau, đoàn nhà trai sẽ mang một con lợn từ 70-80 kg, rượu 70 lít, gạo 70 kg, tùy theo lượng khách nhà gái, nếu nhiều thì phải mang nhiều. Ngoài ra không thể thiếu 2 đôi gà, cùng các đồ lễ khác (gọi là hắp hó) gồm 1 gói gà, một gói muối, một gói gừng, một gói trầu cau, một gói thuốc lào, một gói cá (2 con). Số lượng đồ lễ nhiều hay ít là tùy thuộc bên nhà gái yêu cầu. Còn thêm tiền công nuôi dưỡng người con gái nhà trai phải trả cho bên nhà gái. Số tiền này tùy thuộc vào 2 bên gia đình bàn bạc thống nhất. Có một số nơi, tiền công nuôi dưỡng sẽ là 5 đồng tiền bạc trắng. Tất cả các lễ vật đều được bàn giao cho nhà gái và đặt trước bàn thờ để ông mối báo cáo với tổ tiên.

Ông Lường Văn Muôn, bản Lầu, phường Chiềng Lề, thành phố Sơn La cho biết thêm: "Đồ hắp hó nhà trai mang đến phải giao cho nhà gái. Ânh em  họ hàng nhà gái dự đám cưới khi ra về, nhà gái có trách nhiệm phân phát cho anh em. Bề trên thì được con gà, hoặc nửa con gà, còn bề dưới thì được miếng thịt lợn. Khi người con gái về nhà chồng, những người được nhận đồ hắp hó phải mang chậu, xoong, nồi đến tặng cho cháu gái mang về nhà chồng”.

Sau lễ cưới, người con trai tiếp tục ở rể (thời gian tùy từng gia đình), sau đó nhà trai mới mang lợn, rượu, gạo để tổ chức lễ xin đón dâu về nhà chồng. Lúc đó, bố mẹ vợ chuẩn bị đầy đủ các đồ dùng cho con gái như: dao, súng, nồi, chăn đệm, khăn piêu, các con giống, hạt giống, bát đũa... Những đồ lễ này sẽ được giao cho gia đình nhà chồng mang về và làm lễ nhập gia cho cô dâu. Nhà trai lại tổ chức cỗ mời bà con hai họ, bạn bè đến chúc phúc cho đôi vợ chồng.

Ngày nay lễ cưới của người Thái đen Sơn La đã giảm bớt nhiều thủ tục rườm rà, gây tốn kém như không thách cưới, không bắt buộc ở rể... Các nghi lễ trong cưới xin cũng cũng được các gia đình rút gọn, nhưng vẫn giữ được bản sắc của dân tộc.

Lường Huyền/VOV-Tây Bắc