Với đồng bào Thái trắng ở Mộc Châu, Sơn La, từ xa xưa, thanh niên nam nữ được tự do tìm hiểu. Khi được cô gái đồng ý, người con trai sẽ trình báo với bố mẹ. Nhà trai sẽ tìm ông mối hoặc bà mối (gọi là po sứ, me lam) đến ăn hỏi. Người mai mối phải là người có uy tín trong dòng họ, am hiểu về văn hoá dân tộc, phải là người mà gia đình hạnh phúc, vợ chồng hòa thuận.

Khi chọn được ngày lành tháng tốt, nhà trai cho ông, bà mối cùng một số người đại diện đến nhà gái dạm hỏi. Đồ lễ thường là đôi vòng bạc, một đôi chiếu hoa, 1 áo cóm, 1 chiếc váy, 1 khăn piêu, 4 sải vải trắng, ít tiền theo yêu cầu của nhà gái, đôi gà để nhà gái cúng tổ tiên, một cái chăn, một cái đệm, một gối mới để chú rể ngủ trong thời gian làm rể.

Ông Lò Văn Thắng, ở bản Nà Bó 1, xã Mường Sang, cho biết: “Ngày đến thăm nhà gái, bên nhà trai sẽ gởi gắm con trai cho nhà gái dạy dỗ, thử thách trước khi xây dựng gia đình. Sau một thời gian người ta mới cho mai mối đi hỏi. Lễ ăn hỏi và tổ chức cưới bên nhà gái, nhà trai phải có đôi gà, con lợn; gia đình nào có thì mổ con bò, nhưng vẫn phải có con lợn để cúng tổ tiên nhà gái. Người con trai sẽ ở rể một thời gian rồi người ta mới cho đón dâu về nhà”.

Sính lễ nhà trai phải đem sang nhà gái. Ảnh: baomoi.com

Sau khi nhà trai mang đồ lễ đến và xin cho con cháu họ đến làm rể, nhà gái sẽ chọn người cao tuổi trong dòng họ đón lễ và làm thịt con gà để cúng.  Sau khi cúng xong, người con trai được nhà gái nhận về làm rể.

Ăn hỏi xong,  nhà trai chuẩn bị lễ cưới. Theo phong tục, nhà trai sẽ mang đến nhà gái một con lợn chừng 1 tạ, rượu và gạo thì tùy thuộc vào lượng khách và họ hàng nhà gái, it nhất là 2 đôi gà (có thể đến 5,6 đôi tùy thuộc vào số bàn thờ của nhà gái), 5 hoặc 7 hoặc  9 đôi ống chua, ngọt (tùy theo họ nhà gái). Ống chua có thể là cá chua, hoặc thịt chua; ống ngọt là mật mía hoặc đường; mỗi ống khoảng 5 lạng. Thêm 5 hoặc 7 hoặc 9 giỏ trứng. Các giỏ này phải theo thứ tự: giỏ 1 có 1 quả, giỏ 2 có 2 quả, cứ thế đến giỏ 9 có 9 quả. Còn phải chuẩn vòng bạc cổ, vải trắng, vải thổ cẩm đen, thổ cẩm đỏ,  5-7 gói thuốc lào, 5-7 gói lá trầu không, 5-7 gói vỏ chay hoặc quả cau đặt lên ban thờ tổ tiên họ nhà gái. Tiền đặt ban thờ tùy thuộc vào hai gia đình thống nhất.

Ông Lương Văn Hoạt, ở bản Nà Bó, xã Mường Sang, cho biết: "Phải có đôi gà, có nhà 2 hoặc 3 đôi gà, tuỳ thuộc vào nhà gái yêu cầu. Con gà không chỉ để thờ cúng tổ tiên bên nhà gái mà còn phải có con gà cúng thổ công, thổ địa. Và trước khi đón dâu về nhà trai cũng phải có một đôi gà để cúng tổ tiên và báo cáo với các cụ bên nhà gái là cho con cháu đi làm dâu”.

Cùng với việc chuẩn bị lễ cho nhà gái, nhà trai cũng chuẩn bị cho lễ đón dâu, gồm: Một con lợn gần tạ để cúng tổ tiên, một con gà để cúng thổ công, 1 con gà hoặc ít thịt vành cổ lợn để cúng bên nhà mẹ chú rể.

Khi đoàn đón dâu đến, mẹ chồng ra đón, dắt tay cô dâu cùng con trai lên cầu thang vào trong nhà, cho cô dâu ngồi ghế mây rồi rửa chân cho cô dâu. Sau đó, dắt cô dâu ngồi giữa chiếu đặt giữa gian nhà, chờ ông mo cúng thổ công, cúng tổ tiên, khi cúng xong mới được ra chỗ khác. Sau đó ông mo sẽ cúng cho nhập họ nếu nhà gái đã cho cắt họ. Cúng xong, mọi người cùng ăn uống chúc phúc cho đôi vợ chồng trẻ.  Các cụ già thì hát mừng đón dâu, trao dâu, nhận dâu... Thanh niên thì hát giao duyên cho đến tận khuya.

Tục cưới xin của đồng báo Thái ở Mộc Châu ngày nay không còn cầu kỳ như trước, nhưng vẫn giữ được nét đẹp truyền thống của dân tộc.

Lường Hạnh/VOV-Tây Bắc