Ŭnh hnam mŏ H’Đrêch Êban, oei tơ̆ ƀuôn Kla, tơring Ea Na, dêh char Dak Lăk đei 5 sao chehphe. Sơ̆ mŏ chă vei lăng năng tông kiơ̆ tơdrong joăt jang sa đơ̆ng ki hei, prôi phŏng, pruih pơgang mơ̆ng kơ vă. Đơ̆ng blŭng sơnăm ou, mưh đei vang mơ̆t lơ̆m Tơdrong vă jang tơgŭm djru tơgoăt choh jang sa hơdoi lơ̆m vei lăng năng tông păng tĕch răt chehphe, mŏ sơng iŏk đei tơdrong tơgŭm ăn mĭnh poăt tơmam drăm kih thuơ̆t păng đei hŏk pơhrăm trong jang sa tuh phŏng mơ̆r lơ̆m mir pơgar chehphe.

Dang ei, mir pơgar chehphe mŏ H’Đrêch bluh vơ̆ jing ‘lơ̆ng, plei găr tih, pơkă ăn jang sa iŏk yoa kơjăp. Tơdrong mă pơm ăn kơ mŏ sơđơ̆ng jơhngơ̆m hloh ‘noh hơnih mơdro hlôi kĭ pơkăp răt iŏk pơ đĭ chehphe hăm kơjă măk ƀiơ̆ kơ đe chă răt đơ̆ng 300 hlak jên lơ̆m 1 kĭ găr chehphe.

“Nhôn đei kĭ pơkăp jang hơdoi, sơng iŏk phŏng mơ̆r, pơgang vei lăng ‘long pơtăm vă chă prôih, pruih ăn chehphe vă kơ hăp jing ‘lơ̆ng, plei ăl, găh kơjă jei pơma pơkăp răt iŏk măt hloh kơ đe chă răt vă tơgŭm ăn kon pơlei dă ƀiơ̆ tơ ƀơ̆p tơnap tap. Nhôn hơpơi lơ lou dôm phŏng mơ̆r, pơgang ou ‘lơ̆ng vă mir pơgar ‘long pơtăm jing ‘lơ̆ng”.

Ưh khan lăp hơdrô̆ ŭnh hnam mŏ H’Đrêch, tơ̆ ƀuôn Kla oei đei 31 ŭnh hnam anai vang jang kiơ̆, hăm hơgăt teh mir pơgar să hloh 25ha. Ƀok Y Jái Hđơk, Thôn trơng ƀuôn Kla tơbăt, lơ ŭnh hnam hlôi băt jang kiơ̆ khoa hŏk kih thuơ̆t păng jang kiơ̆ trong jang vei lăng năng tông chehphe tuh mơ̆r lơ̆m mir pơgar ‘long pơtăm.

“Lăp đơ̆ng rŏng đei tơgoăt jang hơdoi, chă pơtăm ming ‘noh chehphe kơ kon pơlei bluh vơ̆ jing ‘lơ̆ng, truh ou kơnh chă phĕ ‘noh sơnăm ou gô đei plei ƀiơ̆, ưh kơ jor plei lơ hloh kơ rim sơnăm dang 2/3 ‘măng, sơđơ̆ng ăn kon pơlei jang chehphe”.

Trong jang ou kơ yuơ Kŏng ty Êđê Cafe pơm tơm, răt iŏk pơgoh chehphe păng iung yak hơdoi hăm kon pơlei lơ̆m prăt khei ‘năr vei lăng năng tông chehphe. Trong jang ou dang ei tơlĕch jang lơ̆m 69ha chehphe kơ 71 ŭnh hnam kon kông tơ̆ rim pơlei ƀuôn Kla, Tuôr A, Tuôr B kơ tơring Ea Na. ‘Ngoăih tơgum ăn phŏng mơ̆r pơgang sơdrông ‘măng mă blŭng, hơnih jang hơdoi oei pơgơ̆r pơih lăm pơtho kih thuơ̆t jang 2 ‘măng lơ̆m 1 sơnăm, pơtho ăn kon pơlei kăt sơdrai, tuh phŏng mơ̆r ƀlep lơ tŏ sĕt dang yơ, iŏk yoa pơgang sinh hŏk vă tang găn sơdrông pơrang pơrăm, roi năr roi pơm joăt hăm jang sa rơgoh ‘lơ̆ng, pơm tơjur kon jên tơmơ̆t jang păng vei lăng teh jing ‘lơ̆ng. Ƀok Y Gôl Knul, Thôn trơng ƀuôn Tuôr A tơroi tơbăt:

“Đei tơgum djru hơnhăk ăn tơdrong đei iok yoa sa hơpăh ăn kon pơlei tôch kơ lơ găh phŏng mơ̆r ‘lơ̆ng, kon jên tơmơ̆t jang ‘măng mă blŭng. Hơnơ̆ng pơih lăm pơtho ăn kon pơlei găh vei lăng năng tông chehphe, tang găn hơlou sơdrông pơrang pơrăm chehphe, mĭnh sơnăm 2 ‘măng, blŭng sơnăm păng tŏk bŏk sơnăm, vă kon pơlei băt jang kiơ̆ khoa hŏk, kih thuơ̆t”.

Đơ̆ng rŏng vă jê̆ 5 sơnăm tơlĕch jang, tơdrong tơgoăt jang hơdoi chehphe rơgoh ‘lơ̆ng tơ̆ Ea Na hlôi hơnhăk đei iŏk yoa kơjăp. Dơnơm chehphe bluh vơ̆ ‘lơng, pran, plei ăl, ‘lơ̆ng hơnơ̆ng. Kon pơlei băt jang sa, pơm kiơ̆ kih thuơ̆t. Plei lơ, ‘lơ̆ng sơđơ̆ng tơgŭm ăn jang sa iŏk yoa kơjăp, kon pơlei sa roi sơđơ̆ng jơhngơ̆m rô̆ pơtăm ‘nao, tơmơ̆t jên jang phĕ sơ̆k ‘lơ̆ng, pơm tơlĕch tơmam drăm kơtă vă pơm hơtŏk kơjă chă tĕch. Mŏ H Nao Niê, oei tơ̆ ƀuôn Kla chơt hơ iă tơroi:

“Phĕ plei đum đơ̆ng 90-95%,bơ̆n jang ‘noh ƀôh đei iŏk yoa kơjăp, iŏk đei lơ hloh. Chephe găr đơ̆ng ot ‘noh hăp ‘lơ̆ng hloh păng tĕch hăp măt hloh”.

Lơ̆m khei ‘năr kơjă tơmam đơ̆ng choh jang sa tŏk, lơ ŭnh hnam kon pơlei kon jang chŭn mir tơ̆ Tây Nguyên tŭn pran tơmơ̆t jên jang pơtăm hơtŏk iŏk yua lơ, dui kiơ̆ tơdrong yua lơ phŏng păng pơgang vei lăng ‘long pơtăm. Mă lei, vă pơm tơlĕch kơjăp, pơm lăp hăm ‘meh vă đơ̆ng anih tĕch mơdro tơ̆ teh đak đe, tơdrong tơplih jing trong rơgoh, sơđơ̆ng ‘noh jĭ trong jang kăl hloh. Vă pơm hơdăh hloh dôm tơdrong đei yua păng trong jang lơ̆m pơm tơlĕch choh jang sa kiơ̆ trong rơgoh, bơngai chih kơtơ̆ng ang pơma dơnuh hăm Thạc sĩ Đào Thị Lan Hoa, Anih jang Khoa hŏk Ki thuơ̆t Choh jang sa Bri ‘long Tây Nguyên.

 - Th.S Đào Thị Lan Hoa ăi, yua kơ liơ hrei ‘nâu, tơdrong choh jang sa kiơ̆ trong rơgoh, sơđơ̆ng đei lăng ‘noh jĭ trong jang kăl hloh?

Th.S Đào Thị Lan Hoa: Găh tơdrong tơmam đơ̆ng choh jang sa tơ̆ Tây Nguyên lơ̆m khei ‘năr âu ki ‘noh nhôn lăng ƀôh thoi âu kon pơlei tŏk bŏk pơm tơlĕch kiơ̆ tơdrong hlôh vao, yua pơgang lơ dêh hnang, hơnhăk truh tơdrong tơjră pơgang đơ̆ng pơrang pơrăm; ƀơm ưh kơ ‘lơ̆ng truh cham char đak, cham char teh, gĭt kăl hloh ‘noh jĭ jơhngơ̆m jăn kơ bơngai kơtă pơm đei dôm tơmam. Lơ̆m tơmơ̆t jên jang choh pơtăm iŏk yua lơ ‘noh tŏk bŏk yua tôch kơ lơ kơ loăi phŏng păng pơgang vei lăng ‘long pơtăm, mă loi ‘noh jĭ dôm kơloăi ‘long sa plei đei kơjă nhen sầu riêng. Lơ̆m dôm tơmam mă nhôn hơlen lăng lơ̆m khei ‘năr âu ki ‘noh ‘long cheh phe ‘noh jĭ ‘long mă yua pơgang vei lăng ‘long pơtăm tŏ sĕt ƀiơ̆ pơting hăm tiu, sầu riêng. ‘Noh jĭ 1 tơdrong đei ƀôh tôch kơ hơiă hăm ‘long cheh phe.

- Gơh ƀôh tơdrong iŏk yua lơ tơmam ƀơ̆t jang blŭng ‘noh tơdrong tơm pơm ăn choh jang sa ưh kơ đei kơjăp. Mưh lei, choh jang sa kiơ̆ trong rơgoh ‘noh hăm đei tơdrong kiơ pha ưh?

Th.S Đào Thị Lan Hoa: Tơdăh pơm tơlĕch rơgoh dăh mă pơm tơlĕch kiơ̆ dôm tơdrong hơgăt ‘lơ̆ng nai ‘noh bơ̆n athei yua lơ kơloăi phŏng, pơgang vei lăng ‘long pơtăm ‘noh jĭ dôm tơmam oei lơ̆m hơnăn đei ăn gơh yua đơ̆ng Anih tơm vei lăng găh Choh jang sa păng Cham char, kŭm nhen dôm teh đak mă bơ̆n tĕch tơlĕch tơ̆ teh đak đe vă hoei kơ đei rơkăh kơsô̆ pơgang vei lăng ‘long pơtăm, hoei kơ lê̆ rơkăh kơsô̆ kim loại ăl mưh yua pơgang vei lăng ‘long pơtăm dăh mă phŏng. Yua pơgang vei lăng ‘long pơtăm kiơ̆ tơdrong kăl 4 ƀlep păng đei hơlen lăng ƀlep găh đei ƀơm ưh kơ ‘lơ̆ng đơ̆ng tơplih tŏ ‘mi kial.

- Vă tơplih jing trong rơgoh, mih ma duch nă kăl kơ pơtơm blŭng đơ̆ng yơ hă Thạc sĩ?

Th.S Đào Thị Lan Hoa: Kon pơlei jang chŭn mir athei chă hơmet ăn kơdih tơdrong hlôh vao. Mă mônh ‘noh bơ̆n athei hlôh ‘long - hlôh ‘long pơtăm đơ̆ng bơ̆n tŏk bŏk kăl yă kiơ, khei ‘năr hơyơ. Mă 2 ‘noh bơ̆n athei hlôh teh - teh đơ̆ng bơ̆n tŏk bŏk kăl yă kiơ, athei tơmơ̆t dơ̆ng tơdrong kơtơ̆ng ang găh khoa hŏk ki thuơ̆t, rơih iŏk dôm tơmam jang tơmơ̆t blŭng kiơ̆ trong ‘noh jĭ bơngai răt yua hơgei. Hơmet dơ̆ng găh dôm tơdrong ‘lơ̆ng ki thuơ̆t kơsô̆, hơlen lăng đei roi tơbăt mă bơ̆n kăl tơ̆ pơgar ‘long; răp hơlen, vei lăng găh tơmam jang tơmơ̆t blŭng. Bơ̆n mơ̆r dăh mă tơmam pơgang vei lăng ‘long pơtăm athei đei dôm anih jang găh rơgoh ăn phep ‘noh bơ̆n mă yua tơ̆ pơgar ‘long. Mă 3 dơ̆ng ‘noh jĭ bơngơ̆t truh jơhngơ̆m pran kon bơngai, kŭm nhen bơngơ̆t truh jơhnơr tơ̆ hơnăp kơnh.

- Lei ah, bơnê kơ ih Th.S Đào Thị Lan Hoa găh tơdrong pơma dơnuh âu hơ.

Th.S Đào Thị Lan Hoa: Rim anih jang vei lăng ‘noh athei hơnơ̆ng pơgơ̆r lơ tơdrong jang pơtho, pơhrăm. Anih jang kơpal ‘noh athei roi tơbăt rơđăh hloh găh dôm anih tĕch tơmam, dôm trang web; roi tơbăt ăn kon pơlei găh dôm tơmam oei lơ̆m hơnăn đei gơh ăn yua; tơlĕch ăn dôm trong jang yua phần mềm vă răp hơlen lăng, vei lăng. Roi tơbăt găh tơdrong tĕch tơ̆ teh đak đe dăh mă ‘meh vă đơ̆ng dôm anih tĕch tơ̆ teh đak đe vă bơ̆n tơlĕch ăn dôm tơmam rơgoh, kiơ̆ ƀlep tơdrong pơkăp rơgoh mă ưh kơ sĭ kiơ̆ tơdrong hlôh vao pơm tơlĕch rơgoh dăh mă yua mơ̆r hơdrô̆. Păng nhôn kŭm tôch kơ ‘meh vă ‘noh jĭ bơ̆n athei đei jơhngơ̆m đon ‘lơ̆ng hăm tơpôl păng lui ngeh đơ̆ng kơdih kâu bơ̆n kŭm nhen lui ngeh đơ̆ng anih jang, đơ̆ng teh đak.

- Lei ah, bơnê kơ ih Th.S Đào Thị Lan Hoa găh tơdrong pơma dơnuh âu hơ.