VOV4.Bahnar - Mă đơ\ng đ^ đăng kon pơ lei plei Groi Hai (xăh Glar, apu\ng Đak Đoa, de#h char Gia Lai) j^ bơ ngai Bahnar, mu\k drăm mă lơ gơ nang đơ\ng cho\h jang sa, mă lei hăm jơ hngơ\m đon kơ chăng ‘lơ\ng, tơ drong drơ\ng lăp, 1 jơ hngơ\m đon, kon pơ lei hlôi vang hơ dai băl tơ gop vă je# 2 ti hlak jên păng rơ bâu năr jang vă tu\h [ê to\ng pơ đ^ dôm jăl trong lơ\m pơ lei. Plei Groi Hai hlôi đei um ai ‘lơ\ng, tơ gop lơ lơ\m pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao; păng g^t kăl hlo\h ‘no\h j^ pơ jing đei tơ drong pơ jei băl ‘lơ\ng hơ iă lơ\m hơ to\k tơ iung mu\k drăm tơ pôl, hơ to\k ‘lơ\ng tơ drong ar^h sa ăn kon pơ lei.

 “Mơ nat tat dôm yơ kon pơ lei ku\m jang đang”

Đunh kơ âu tam tru\h 10 sơ năm, ku\m lei lăi nhen lơ pơ lei nai, vă đ^ đăng rim jăl trong lơ\m plei Groi Hai tă kơ trong te\h hăm pu\h lu\ng, kơ ne# ngăl, pơ yan to\ ‘no\h ‘mui, pơ yan ‘mi ‘no\h rơ [ơ\r hlu\t, pơm ăn tơ drong năm v^h vơ\t, chơ chue\n tơ mam đơ\ng cho\h jang sa đơ\ng kon pơ lei roi tôch kơ mơ mat tat.

Đơ\ng sơ năm 2011, [ơ\t tơ drong jang tơm kơ te\h đak găh pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao đei tơ le\ch jang, plei Groi Hai ku\m pơ tơm băl hôp pơ ma dơ nu\h chă tơ le\ch jang pơm trong nơ năm. Bok Mlum (rơ ne\h sơ năm 1962) – [ok pơ gơ\r pơ lei plei Groi Hai – tơ roi tơ băt: “ Blu\ng a ku\m đei lơ nơ\r tơ gop tơ jră de#h yua kơ mu\k drăm kon pơ lei tă kơ pơ mơ\ng lơ\m jang chu\n mir ngăl, io\k yua tam mă lơ. Mă lei hăm hơ drin đ^ jơ hngơ\m athei pơm ăn kơ trong glung rơ go\h ‘lơ\ng, nơ năm hiôk hian, rim ‘nu kon pơ lei roi tơ pl^h đon tơ che\ng. Mă loi ‘no\h j^ [ơ\t dôm jăl trong mă blu\ng pơm đang, kon pơ lei hlôi chhôk, vang tơ gop vă pơm dơ\ng dôm jăl trong uơ oei dơ\ng”.  

Jăl trong mă blu\ng đei pơm ‘no\h trong năm kle\ch hnam trưng mẫu giáo, yua kơ “ ‘no\h j^ trong đơ\ng rim đe kô pơ tho, đe mon lơ\m pơ lei năm ho\k rim năr kơ na athei tơ gu\m pơm hơ drol”. Tơ drong tơ gop pơm trong đei klăih song kiơ\ dôm kơ loăi A, B, C (hơ to\ hăm kơ so# mu\k drăm đei [o#h, păh lăp, dơ nu\h hin đơ\ng rim u\nh hnam yua đơ\ng pơ đ^ pơ lei hôp hơ len lăng”. Kiơ\ rim kơ so#, 1 u\nh hnam gô tơ gop đơ\ng 1 triệu hlak jên tru\h 2,5 triệu hlak jên 1 ‘măng pơm trong. Trong jang đei kon pơ lei drơ\ng lăp tơ gu\m.  

Ư|h khan lăp tơ gop jên, rim ‘nu vang tơ gop năr jang. Rim u\nh hnam lơ\m pơ lei đei klăih song jing 5 gru\p (30 u\nh hnam 1 gru\p), pơm rim jăl trong lơ\m pơ lei. Tơ drong dăr hơ len yua đơ\ng bơ ngai vei la\ng gru\p kơ rim gru\p bơ\ jang. Hơ dro# bơ ngai pơ gơ\r pơ lei Mlum pu\ tơ drong jang dăr hơ len bơ\n tơ mo, chuơ\h, xi măng.  

Bok Mlum tơ roi: “Ku\m hăm kon pơ lei lơ\m pơ lei pơm trong mă blu\ng, ^nh pơ tơm lăng băt le#. Gre chơ bơ\n tơ mo, chuơ\h, xi măng tru\h, kơ d^h kâu ^nh athei pơ to\, hơ len jo#, tôm kơ so# ‘mơ\i na io\k, ư\h ‘no\h pơ drâu lăi. &nh ku\m ăn gre tu\h rim [ôt chuơ\h ie\ tơ ter trong, đang kơ ‘no\h mă tu\h tơ mo ie\ tơ\ kơ pal, thoi no\h tơ gu\m kon pơ lei ‘mơ ‘met jơ tu\h hrâu chuơ\h hăm tơ mo, pơm kơ đe\h năr jang dơ\ng”.

Đơ\ng ro\ng 5 sơ năm drơ\ng lăp, kon pơ lei plei Groi Hai hlôi tu\h [ê to\ng pơ đ^ rim jăl trong lơ\m pơ lei, hăm ako\p hơ tăih dang 4 km, ako\p jên pơm hlo\h 1.5 ti hlak jên. Tơ che\ng vă jang tru\h âu kơnh, kon pơ lei gô vang hơ dai pơm trong năm tru\h tơ\ đak tơ nglang vă tơ drong năm so\ đak rim năr đei [ônh [o\ [iơ\.  .

 Trong ‘nao, um ai ‘nao

Đơ\ng ‘măng jang mơ\t lơ\m pơ lei, bok Mlum hơ hiek hao gre hon đa ba nhôn năm lăng 1 dăr pơ lei sư. Pơ đ^ plei Groi Hai hăm dôm hnam sơ đơ\ng tơ ter rim jăl trong [ê to\ng tơ păt pơ prơ\ng. 2 păh trong đei rim u\nh hnam hơ pu\ih hơ met, vei lăng ‘yâu rơ go\h. Dơ\ng he# tơ\ kơ la ‘long hơ ngo rơ ngơp jăl trong tăp tăr cham đă [o\ng lo\ng kơ pơ lei, bok Mlum tơ roi: “Jăl trong âu kơ jung dang 1,2 km, ‘nao pơm đang hơ tuch sơ năm 2016 văi. Mă đơ\ng tăp dăr cham đă [o\ng lo\ng âu lăp 2,3 u\nh hnam ar^h sa đe\ch ră, mă lei nhôn oei pơm trong [ê to\ng vă kơ rơ go\h, yua kơ ‘nâu j^ an^h kon pơ lei năm đă [o\ng ‘lo\ng rim năr, păng pơ gơ\r dôm tơ drong jang t^h kơ pơ lei”.

Tơ oei hiôk tanh reo tơ\ hơ năp hang lơng hnam, [ok Mlết chơt hơ iă: “Rim ‘nu vang hơ dai băl pơm trong ^nh [o#h chơt de#h. Dang ei tơ drong năm v^h vơ\t, chơ [a, che\h phe đơ\ng mir bro\k đ^ pă đei gle\h hrat nhen sơ\ bơ\ih. Kon pơ lei nhôn bu bu ku\m [o#h chhôk hơ iă, bơ\n pơm trong ăn kơ bơ\n năm khan”. Oei [ok Yim, rim ‘măng pơm trong adoi nôp tơ\ kơ loăi A (2,5 triệu hlak jên) păng vang jang ư\h kru\l năr jang hơ yơ, tơ roi tơ băt: “ Trong năm rơ go\h, pơ lei ‘lơ\ng hlo\h tôch kơ lơ, mă tơ drong mơ dro sa jang sa mu\k drăm ku\m hiôk hlo\h”.

Plei Groi Hai, xăh Glar, apu\ng Đak Đoa, đei 147 u\nh hnam, vă je# 700 măt bơ ngai, lơ\m no\h đei 20 u\nh hnam dơ nu\h hin. Mu\k drăm pơ mơ\ng lơ\m cho\h jang sa, io\k yua tam mă tro\ khan pơ dro\ng ră, mă lei kon pơ lei đ^ băt kơ d^h 1 jơ hngơ\m đon, lăp đon ming man rim jăl trong tơ ring tơ rang ‘nao. {ok Nguyễn Kim Anh, Kơ dră An^h vei lăng kon pơ lei xăh Glar, tơ roi: “kon pơ lei plei plei Groi Hai đei jơ hngơ\m đon tôch kơ hơ iă [ơ\t chă tơ gop kơ d^h jơ hngơ\m jang, mu\k drăm vă pơm trong [ê to\ng ‘lơ\ng lơ\m pơ lei, tơ gu\m tơ drong năm v^h vơ\t hiôk hian ku\m nhen pơm tơ pl^h um ai pơ lei pơ la ‘lơ\ng hơ iă, rơ go\h. Ư|h khan lăp thoi no\h, tơ drong chă pơm kơ d^h trong nơ năm đơ\ng kon pơ lei hlôi tơ gop ‘lơ\ng tơ gu\m xăh Glar jang đang tơ ring tơ rang ‘nao lơ\m sơ năm âu ki”.

Thuem tơ blơ\