Hăm kon pơlei bơngai Raglai păng K’Ho tơ̆ xăh Phan Sơn, dêh char Lâm Đồng, ƀa hơdrĕch đei năng kăp gĭt nhen thoi "găr măih". Ƀa hơdrĕch chăt arih tôch pran, găr phe kok tơbơu păng mưh pai sư pơ pông tih, hnhuơ̆ng tôch ‘lơ̆ng păng tôch ƀou phu.

Kră pơlei Mang Ngọc Văn tơ̆ Phan Sơn ăn tơbăt, kiơ̆ đơ̆ng lơ jơhnơr, truh dang ei unh hnam ƀok oei hơnơ̆ng pơtăm chơmŭl hăm hơdrĕch ƀa so nhen thoi 1 trong chĕp vei kơjăp tơdrong juăt so. Kon pơlei tơ̆ âu mă lơ ‘nŏh chơmul ƀa mir, đei lơ kơloăi ƀa mă lei lăp soi hơdrô̆ hơdrĕch ƀa so đĕch (đei krao ‘nŏh Têt et jur xa ƀa ‘nao ƀât năr pơnil khei 12 âm). Mă đơ̆ng truh dang ei, teh chơ mul ƀa so tơ̆ tơring groi kông Phan Sơn jur lơ bơih, mă lei 1 kơsô̆ kon pơlei oei chĕp vei kơjăp tơdrong juăt ‘nâu: “Rim sơnăm kon pơlei ưh kơ đei hŭt tơdrong juăt so, oei hơnơ̆ng pơgơ̆r xa Têt et jur xa ƀa ‘nao, tơdăh ưh đei vei hơdrĕch ƀa so ‘nŏh hiong đĭ tơdrong juăt đơ̆ng kon pơlei K’Ho, Raglai, jô̆ hloi hơdrĕch ƀa so.”

Ƀa hơdrĕch - “găr măih” kơ tơring groi kông Phan Sơn, hăm lơ tơdrong pha ra băl, truh dang ei roi iĕ, lăp pă 1 kơsô̆ unh hnam chơmŭl ƀa tơ̆ mir roh iĕ đĕch. ‘Nâu kŭm jing tơdrong tơm pơm tơhiong lê̆ gen ƀa, pơm ăn ƀa ưh đei plei hơkâu ‘lơ̆ng păng lơ.

Ƀok Mang Nhu, Kơdră Anih jang mŭk drăm xăh Phan Sơn, dêh char Lâm Đồng ăn tơbăt: xăh dang ei đei dang 20 unh hnam pơtăm ƀa so. Lơ̆m noh, unh hnam pơtăm lơ hlŏh ‘nŏh lăp dang 1 puăt sao, tŏ sĕt hlŏh ‘nŏh 30 m2. Ƀok Nhu tơroi, dang ei tơring oei roi tơƀôh ăn mih ma duch nă vei kơjăp tơdrong choh chơmŭl, pơtăm ƀa so vă chĕp vei tơdrong juăt. Atŭm hăm ‘nŏh, xăh athei Anih vei lăng kon pơlei dêh char hơmet pơ ‘lơ̆ng ming hơdrĕch ƀa so: “Adrol kơ tơmât hơdai dêh char, tơring kŭm jang hơdoi hăm Anih tơchĕng hơlen Khoa hŏk ki thuơ̆t choh jang xa Tơring Pơbăh tơlĕch trong hơmet pơ ‘lơ̆ng ming hơdrĕch ƀa so tơ̆ tơring. Păng tơring kŭm kơchăng jang hơdoi hăm unh hnam Nguyễn Văn Chung vă bơ̆ jang trong jang ‘nâu. Unh hnam ‘nâu chu iŏk jang vă hơmet pơ ‘lơ̆ng hơdrĕch ƀa so đơ̆ng kon pơlei Raglai, K'Ho.”

Sơnăm 2024, unh hnam ƀok Nguyễn Văn Chung, tơ̆ xăh Phan Sơn, dêh char Lâm Đồng pơtơm jang chơmul hăm ƀa so kiơ̆ trong jang hăm mơ̆r lơ̆m teh xă 2ha păng blŭng a đei iŏk yoa ‘lơ̆ng. Đơ̆ng rŏng kơ ‘nŏh lơ̆m sơnăm 2025 âu, ƀok pơih xă teh pơtăm vă jê̆ truh 5ha tơ̆ plei Phan Lâm so (Danao Ghe).

Ƀok Nguyễn Văn Chung tơroi, arih xa tơ̆ tơring âu đunh đơ̆ng sơ̆, kơna ƀok băt hơdăh kơjă kăp gĭt đơ̆ng găr so hăm kon pơlei Raglai, K’Ho. Mưh jang kiơ̆ trong jang hăm mơ̆r vă hơmet pơ ‘lơ̆ng hơdrĕch ƀa so, ƀok đei tơgŭm 800 kg hơdrĕch ƀa so păng 4 tân mơ̆r: “Tơdrong ‘nâu jĭ đon pơhnŏng đơ̆ng tơring kơna ba athei adrin hai. Hơdrĕch ƀa so đơ̆ng sơ̆ đei chĕp vei bơih, ưh gơ̆h hŭt lê̆ ôh. Mưh jang kŭm đei păh Anih jang Khoa hŏk ki thuơ̆t choh jang xa Tơring Pơbăh tơgŭm ăn hai păng đei khul kơdră tơring tơrek truh hai, pơjing tơdrong ‘lơ̆ng vă kon pơlei atŏk tơiung hơdrĕch ba so âu.”

Kiơ̆ tơdrong chăt arih, hơdrĕch ƀa so chăt blŭh đơ̆ng ‘nao chơ mul truh kăt yoă lơ̆m 6 khei, mă lei tơdăh đei pơm hơmet ming păng jang kiơ̆ khoa hŏk ki thuơ̆t ‘nŏh, đơ̆ng pơtăm truh kăt yoă lăp dang 2 khei đĕch păng plei hơkâu ‘lơ̆ng ƀiơ̆ hai.

Ƀok Đào Minh Sô, Kơdră vei lăng môn Chă rơih, pơm tơlĕch hơdrĕch ‘long pơtăm, Anih jang Khoa hŏk Ki thuơ̆t choh jang xa Tơring Pơbăh ăn tơbăt, sơnăm 2022, đơ̆ng dôm găr hơdrĕch ƀa so blŭng a yoa đe kră pơlei tơ̆ xăh Phan Sơn pơtruh ăn, ƀok kŭm hăm dôm ‘nu bơngai jang hơdoi tơlĕch trong jang pơlong năng hăm ƀa so tơ̆ plei Phan Lâm so (Danao Ghe) păng truh dang ei hlôi jang đei bơih: “Ưh lăp jang kiơ̆ trong jang hăm mơ̆r đĕch, mă inh oei jang kiơ̆ trong jang hmă hai, vă akhan bơ̆n athei tơjur tôch ai tơdrong yoa phŏng, pơgang. Păng trong jang đơ̆ng inh tơchĕng truh pơyan jang ƀa pơyan hrei ‘nâu ƀôh plei ƀa hơdrĕch so đei vă jê̆ truh 4 tân/ha. ‘Nŏh jĭ 1 tơdrong jơnei tih hăm 1 hơdrĕch ƀa so tơ̆ tơring.”

Tơroi găh tơdrong vă rei pơtăm hơdrĕch ƀa so ning mônh kơnh, ƀok Nguyễn Văn Chung ăn tơbăt, ƀok vă hơnơ̆ng krao hơvơn kon pơlei rei pơtăm hăm hơdrĕch ƀa so kiơ̆ trong jang hăm mơ̆r, đơ̆ng noh pơjing đei hơnăn tơmam ‘lơ̆ng ăn tơring, ưh lăp vă pơm lăp hăm tơdrong ‘mĕh vă đơ̆ng kon pơlei lơ̆m xăh đĕch mă oei vă pơvih ăn tơmoi chă tơmang lăng mưh trong gre 28B pơm tơƀưh đak dơsĭ Mũi Né hăm pơkao Đà Lạt đei pơm đang kơnh.

Ning mônh kơnh, găr ƀa hơdrĕch so - “găr măih” tơ̆ tơring groi kông Phan Sơn gô tŏk truh tơ̆ pơlei pơla K’Ho, Raglai ƀât năr Et jur xa ƀa ‘nao (Têt so sơ̆ kơ kon pơlei K’Ho, Raglai), kiơ̆ jơ̆ng tơmoi chă tơmang lăng truh hăm jơ̆p tơring lơ̆m teh đak.