16 sơnăm âu ki, ƀok Trịnh Tấn Vinh, tơ̆ xăh Bảo Thuận, dêh char Lâm Đồng adrin pơtăm cheh phe kiơ̆ trong tŭh mơ̆r. Lơ̆m 1 ha cheh phe kơ unh hnam, ƀok Vinh rong ‘ngiĕt, pơm ăn teh rơbưi ‘lơ̆ng kiơ̆ đơ̆ng pơtăm ‘ngiĕt ƀum ngô păng pơma ưh hăm dôm kơloăi pơgang. Mă hơtuch ăn ƀôh pơgar cheh phe đei plei 1 sơnăm jô̆ păh lăp hlŏh 3 tân cheh phe rơgoh. Vă hơtŏk tôch ai kơjă tơmam, ƀok Trịnh Tấn Vinh pơjing anih tĕch mơdro, hơdrĕng, ot cheh phe, pơm jing cheh phe ‘lơ̆ng, tĕch ăn dôm anih rơih răt tơmam tôch hơlen.

Ƀok Trịnh Tấn Vinh, ăn tơbăt: “Inh ‘mĕh tưk tơiung trong jang cheh phe hăm mơ̆r ‘lơ̆ng hăm cham char nhen hrei ‘nâu vă mih ma duch nă ƀôh tơdrong đei yoa đơ̆ng sư. Kơlih thoi noh mă inh vang jang tôch lơ lơ̆m dôm khul grŭp, ưh lăp lơ̆m teh đak đĕch mă tơ̆ teh đak đe hai vă gơ̆h băt, 1 ‘nu bơngai jang chŭn mir, 1 ‘nu bơngai pơdro thoi inh lai yơ kŭm ‘mĕh hŏk pơhrăm, kŭm ‘mĕh chă mơ̆ng păng roi tơbăt dôm tơdrong ‘lơ̆ng truh hăm mih ma duch nă jang chŭn mir”.

Đơ̆ng rŏng kơ tơmât hơdai hăm Đắk Nông, dêh char Lâm Đồng dang ei đei teh pơtăm xă hlŏh lơ̆m teh đak, hăm hlŏh 327.000ha. Teh pơtăm tôch xă âu hlôi đei tơdrong ‘lơ̆ng ‘nŏh jĭ trong jang hơdoi, atŏk tơiung tơmam hăm 29.400 unh hnam kon pơlei vang jang. Kiơ̆ ƀok Trần Mai Bình, Kơdră chĕp kơ̆l HTX Hoa Linh Coffee, bơngai jang chŭn mir hăm HTX hơnơ̆ng năng kăl tơdrong tơmât jên jang, hơdrĕng, ot hơmet, pơm hơtŏk tơmam ‘lơ̆ng pơih trong ăn tơdrong tĕch mơdro cheh phe:

“HTX tơlĕch jên răt kơmăy kơmŏk, vei lăng kơmăy kơmŏk, bơngai jang bơ̆ jang hăm kơmăy kơmŏk mưh hơdrĕng ot. Hrei ‘nâu HTX nhôn đei 8 ‘nu bơngai jang tơpă păng 23 ‘nu bơngai vang jang hơdoi, teh pơtăm xă truh 80ha, lơ̆m noh đei 12ha cheh phe pơtăm hăm mơ̆r. Găh đunh đai kơnh, ƀôh cheh phe pơtăm hăm mơ̆r đei iŏk yoa sơđơ̆ng biơ̆ păng đei yă ƀiơ̆, 'lơ̆ng ăn jơhngâm pran bơngai jang mưh vei lăng pơgar 'long hai”.  

Vă tơƀôh hơdăh hlŏh dơ̆ng kơjă kăp gĭt, ‘lơ̆ng, hơnăn cheh phe đơ̆ng dêh char, Lâm Đồng hlôi pơjing đei 6 tơring pơtăm cheh phe hăm kơmăy kơmŏk ‘nao, hăm hơgăt teh xă vă jê̆ 2.300ha. Dôm kơmăy tơruih ‘mơ ‘met đak, săy phŏng kiơ̆ đing tơruih, vei lăng pơrang jĭ kiơ̆ trong atŭm, oei tơgop tôch ‘lơ̆ng ăn tơdrong iŏk yoa tơmam drăm, tơjur ƀiơ̆ jên jang păng hơtŏk kơjă tơmam 'lơ̆ng.

Kŭm hăm ‘nŏh, vă jê̆ 119.000ha cheh phe hlôi đei ƀơk ăn dôm Hla ar hơgăt jang kơjăp ‘lơ̆ng nhen (Viet GAP, 4C, UTZ…). Tơdrong jang kiơ̆ dôm tơdrong hơgăt âu tôch gĭt kăl tơgŭm ăn cheh phe Lâm Đồng pơm lăp hăm dôm tơdrong hơgăt tôch kơhret tơ̆ anih tĕch mơdro rơih răt tơmam tôch hơlen, pơm hơtŏk kơjă tơmam păng chih hơdăh anih pơm tơlĕch tơmam.

Ƀok Trần Nhật Quang, Kơdră chĕp kơ̆l Công ty TNHH cheh phe Là Việt akhan, mưh đei pơgơ̆r ‘lơ̆ng, tơring cheh phe 327.000 ha kơ Lâm Đồng gô tĕch truh tơ̆ dôm anih rơih răt tơmam tôch hơlen nhen Nhật Bản, Đức, Mi: “Nhôn ƀôh, cheh phe Lâm Đồng gơ̆h dơ̆ng hơdai hăm dôm tơring jang cheh phe đei ư hơnhang lơ̆m apŭng plenh teh. Cheh phe Lâm Đồng inh tơchĕng ưh kăl năm tôch ôh, yoa ưh jor gô đei bơngai năm răt. Tơdrong 'nâu kŭm đei nhen thoi bơ̆n hlôh ƀôh hăm 'nhot păng pơkao dang 20 sơnăm adrol sơ̆. Rim bơngai truh chă păng răt iŏk sư”.

Hăm tơmam ‘lơ̆ng, đei lơ bơngai lui, răt yoa, ‘nao âu, Anih vei lăng tơmam pơcheh rơgei – Anih tơm jang Khoa hŏk păng kơmăy kơmŏk hlôi ƀơk ăn Hla ar chih tơbăt tơring teh pơtăm “Lâm Đồng” ăn 2 kơloăi cheh phe Robusta păng Arabica hăm cheh phe găr, cheh phe hơdrĕng, cheh phe ƀôt kơ dêh char Lâm Đồng.

Ƀok Lê Huy Anh, Phŏ Kơdră Anih vei lăng tơmam pơcheh rơgei, Anih tơm jang Khoa hŏk păng kơmăy kơmŏk, akhan, ‘nâu jĭ tơdrong ‘lơ̆ng vă Lâm Đồng atŏk tơiung hơnăn tơmam, hơtŏk kơjă tơmam, hơtŏk trong jang hơdoi – hơdrĕng, ot – tĕch mơdro cheh phe kơjăp ‘lơ̆ng, vă cheh phe Lâm Đồng gơ̆h tĕch tơ̆ jơ̆p apŭng plenh teh, athei jang kiơ̆ mă ‘lơ̆ng rim tơdrong hơgăt tôch kơjăp lơ̆m tơdrong jang xa:   

“Tơdrong pơgơ̆r bơ̆ jang tơpăt ‘lơ̆ng, tôch hơlen, ưh gơ̆h hiơt hiong tơdrong vei lăng. Bơ̆n athei tơchĕng truh tơdrong vang mât jang xa hơdoi hăm apŭng plenh teh, lơ̆m teh đak thoi yơ, pơm liơ vă tơmam bơ̆n gơ̆h tŏk jibng tơmam ‘lơ̆ng tơ̆ anih tĕch mơdro lơ̆m apŭng plenh teh. Bơ̆n athei đei đon hơpơi 'mĕh, athei adrin lơ hlŏh dơ̆ng. Dôm tơ 'ngla jang athei tơplih ming đon jang kơdih vă gơ̆h jang đei lơ tơmam roi 'lơ̆ng, pơm thoi yơ vă 1,2 sơnăm dơ̆ng mưh bou truh cheh phe Lâm Đồng 'nŏh bơ̆n ƀôh 'nŏh jĭ kơloăi cheh phe tôch 'lơ̆ng, đei lơ bơngai răt yoa”.

Đơ̆ng rŏng kơ tơmât hơdai 3 dêh char, Lâm Đồng hlôi dơ̆ng hơdrol lơ̆m teh đak găh teh pơtăm, peli cheh phe. Hăm dôm trong jang hơdoi roi xă, kơjăp ‘lơ̆ng, pơm hơtŏk đei tơmam ‘lơ̆ng păng pơm tơlĕch lơ tơmam, cheh phe Lâm Đồng oei hơmet ming anih dơ̆ng sơđơ̆ng ‘lơ̆ng, đei lơ bơngai lui, răt yoa đơ̆ng kơ dih lơ̆m lakak cheh phe apŭng plenh teh./.