Iŏk đơ̆ng pơjing, Kŏng ti Minudofarm Care kơ ƀok Lê Đình Tư hlôi băt hơdăh trong năm: ưh kơ tĕch tơ̆ teh đak đe tơmam hmă mă akŏm lơ̆m pơm tơlĕch cheh phe tôch kơ ‘lơ̆ng, chhe phe ‘lơ̆ng hơdrô̆ păng pơm tơ lĕch ‘lơ̆ng kơjăp vă hơtŏk kơjă găr cheh phe Việt Nam lơ̆m anih tĕch mơdro apŭng plĕnh teh.

Dang ei kŏng pơvei khŭl jang 6-7 ‘nu đei pơhrăm joăt jang pơm tơlĕch ‘lơ̆ng. Mă lei, kiơ̆ kơ ƀok Tư, tơdrong tơchă păng gơ̆t jơ̆ng bơngai jang âu ưh kơ ƀônh kiơ ôh, mă loi ‘noh jĭ lơ̆m khei ‘năr ‘meh vă đơ̆ng anih tĕch mơdro roi ‘năr roi tôch kơ hơlen, pơkoĕl bơngai jang athei gơh kloh klĕch tơdrong vei lăng kơmăy kơmŏk ‘nao, pơm lăp hăm tơdrong pơkăp ‘lơ̆ng apŭng plĕnh teh. Ƀok Lê Đình Tư tơroi.

“Gĭt kăl hloh ‘noh jĭ hơtŏk ‘lơ̆ng đei kơjă ƀơ̆t hơtuch. Tơdrong răt pơđĭ tơmam đơ̆ng kon pơlei jang ‘noh ưh kơ hơnat, tơdrong tơ̆ âu ‘noh jĭ bơngai jang pơm tơlĕch ‘lơ̆ng nhôn tŏk bŏk ưh kơ măh. Mă hơdrol ‘noh đe buăl athei hưch hanh kơ cheh phe đơ̆ng rŏng ‘noh nhôn pơtho pơhrăm dar deh iŏk yua dôm kơmăy kơmŏk kơdâu kơdih, kơmăy kơmŏk ‘nao păng trong tơgŭm ‘lơ̆ng. Khei ‘năr tôch kơ đunh bơngai jang pơm tơlĕch athei đei pơtho pơhrăm lơ hloh.”

 Ƀok Nguyễn Văn Hòa, tang măt Anih jang găh tơdrong ‘lơ̆ng Cheh phe Apŭng plĕnh teh tơ̆ Việt Nam pơma hơdăh, pơm tơlĕch cheh phe ‘noh jĭ tơdrong tơklep hơdai đơ̆ng khoa hŏk păng pơrŏ ‘lơ̆ng, pơkoĕl bơngai jang athei pơtho pơhrăm ‘lơ̆ng, đei gơh pơcheh hơgei păng jơhngơ̆m đon jang tơnăp. Đơ̆ng rŏng plei cheh phe đei phĕ, trong pơm tơlĕch hlôi pơtơm hăm tơdrong vang jang đơ̆ng ki sư pơm tơlĕch, bơngai hơdrĕng păng bơngai pơm. Bơngai jang âu tơchơ̆t tơdrong găr cheh phe hăm tơpă tơiung hăm kơjă ‘nao dăh ưh. Ƀok Nguyễn Văn Hòa akhan, vă pơm lăp hăm hơnăn “cheh phe kơ apŭng plĕnh teh”, Đắk Lắk athei pơm lăp hăm tơdrong ‘lơ̆ng hloh ‘noh jĭ cheh phe ‘lơ̆ng hơdrô̆, tôch kơ pha hăm tơdrong joăt kơhrĕng sơnăm đơ̆ng tơdrong jang cheh phe tơring:

“‘Nâu jĭ ‘meh vă kăl hloh; bơngai huch cheh phe ‘meh hlôh hơdăh tơm a găr, trong pơm tơlĕch, trong hơdrĕng, trong pơm... Bơngai hơdrĕng ưh khan lăp pơm đei ƀâu phu đĕch mă oei tơroi tơdrong, jơhngơ̆m đon păng tơdrong joăt huch ‘lơ̆ng kiơ̆ rim kơchŏk cheh phe”.

Ƀok Lê Đức Huy, Kơdră Khŭl jang lơ̆m Kŏng ti Răt tơmơ̆t, tĕch tơlĕch tơ̆ teh đak đe 2/9 Đắk Lắk roi tơbăt, dôm sơnăm âu ki, Đắk Lắk hlôi iŏk đei lơ tơdrong ‘lơ̆ng lơ̆m pơm tơlĕch cheh phe kơjăp. Hăm hơyak năm găh tơdrong ‘lơ̆ng đơ̆ng bơngai jang păng tơmơ̆t jên jang, Đắk Lắk hlôi đei lơ tơmam cheh phe iŏk đei hơgăt ‘lơ̆ng apŭng plĕnh teh păng đei tĕch tơ̆ teh đak Mi, châu Âu, Nhật Bản. Ƀok Lê Đức Huy akhan, đơ̆ng rŏng dôm hơnăn găh tơmam pơm, cheh phe Đắk Lắk pơma hơdrô̆, cheh phe Việt Nam pơma atŭm, gô yak truh hơyak năm jing tơmam, truh tơpang ti bơngai huch cheh phe:

“‘Nhŏ kơ tơ̆ châu Âu - hơnih đei joăt kơ hơdrĕng Arabica – dang ei đe sư kŭm athei hŏk dơ̆ng trong hơdrĕng Robusta. Tơdrong ‘noh ăn ƀôh Việt Nam ưh khan lăp jing teh đak pơm tơlĕch cheh phe tih hloh apŭng plĕnh teh, mă oei tŏk bŏk iung jang hơdrol lơ̆m tơdrong jang cheh pheh ‘lơ̆ng Robusta. Việt Nam đei tơmam ‘lơ̆ng, ki thuơ̆t hơdrĕng ‘lơ̆ng ‘noh bơngai kơtă pơyua ăn bơngai răt yua athei gơh hơdrĕng ‘lơ̆ng păng tơroi đei tơdrong tơroi đơ̆ng kon pơlei jang cheh phe lơ̆m rim kơchŏk cheh phe. Lăp ƀơ̆t doh, kơjă cheh phe Việt mă đei hơtŏk ‘lơ̆ng păng anih tĕch mơdro mă tơpă hơtŏk tơiung kơjăp”.

Tơdrong tơchơ̆t Hop akŏm Đảng bộ dêh char Đắk Lắk jăl jang 2025–2030 băt hơdăh hơtŏk tơiung bơngai jang, mă loi ‘noh jĭ bơngai ‘lơ̆ng, ‘noh 1 lơ̆m 3 tơdrong jang tŏk gĭt kăl hlôi đei pơih ăn tơdrong hiôk tih ăn hơtŏk tơiung cheh phe tôch kơ ‘lơ̆ng păng cheh phe ‘lơ̆ng hơdrô̆. Jĭ bơngai tơklep hăm tơmam cheh phe, ƀok Trịnh Đức Minh, Kơdră Khŭl jang Cheh phe Buôn Ma Thuột akhan, kon pơlei jang cheh phe oei kăl hơnơ̆ng đei pơtho găh trong pơtăm vă đei plei ‘lơ, ‘lơ̆ng kiơ̆ tơring cheh phe pha ra băl. Mă lei tơm ‘noh kăl kơ pơtho khŭl jang ki thuơ̆t, bơngai joăt pơm tơlĕch, pơm cheh phe huch ... Ƀok Trịnh Đức Minh apĭnh:

“Pơm hla ar, phim, ƀai pơtho ‘lơ̆ng vă bơngai hŏk gơh pơih lăng mă tơ̆ yơ kŭm gơh ngăl; hơdai hăm pơjing khŭl pơtho hơgei ăn tơdrong choh pơtăm. ‘Nâu jĭ khŭl jang mă  Việt Nam tŏk bŏk ưh kơ măh, yua kơ jên pơtho bơ̆jang tôch kơ lơ. Teh đak kăl tơgŭm ăn kơ đe sư.”

Tơpă yan âu ăn ƀôh, dôm sơnăm âu ki, anih jang găh cheh phe Đắk Lắk tŏk bŏk ƀrư̆ ƀrư̆ pơdăr jang, đơ̆ng pơmơ̆ng lơ̆m cham char bri brăh pơsư̆ ăn ‘noh tơm, jing pơmơ̆ng lơ̆m bơngai jang gơh hơgei păng kơmăy kơmŏk ‘nao. Bơngai pơtăm, bơngai pơm tơlĕch, bơngai hơdrĕng păng bơngai pơm tă kơ đei pơtho ‘lơ̆ng, đei hlôh vao păng chhôk ‘nă tơdrong jang, mĭnh kơchŏk cheh phe ưh khan lăp jing tơmam drăm, mă oei jing trong hơiă Tây Nguyên. Tơdrong tơchơ̆t Hop akŏm Đắk Lắk găh pơjing “Đắk Lắk jing hơnih năm truh đơ̆ng cheh phe apŭng plĕnh teh”, tŏk bŏk ƀrư̆ ƀrư̆ đei bơ̆jang kiơ̆ ‘lơ̆ng, ưh khan lăp hăm tơmam lơ, mă hăm tơdrong ‘lơ̆ng, tơdrong hơgei păng kon bơngai.